TÜRK TARİH HEYETİNİN MARMARA VE EGE BÖLGELERİNDEKİ TARİHİ ALANLARI İNCELEME GEZİSİ (12-19 EYLÜL 1935)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 160 - 195, 22.04.2024

Özlem Kılınççeker

Öz

Türk Tarih Tetkik Cemiyeti Atatürk’ün inkılaplarını tarih bilinciyle kuvvetlendirmek amacıyla 1931 yılında kurulmuştur. Cemiyet’ten Türk Tarihi’nin köklerinin araştırılmasını ve çağdaş metotlarla yeniden ele alınarak yazılmasını isteyen Atatürk, kurulduğu günden itibaren Cemiyet’e tam destek olmuş ve görev alan tüm bilim insanlarına her daim ışık tutacak direktifler vermiştir. Bu hedefle yola çıkan, 1935 yılında adı Türk Tarih Kurumu olarak değiştirilen Cemiyet; Türk milletinin tarihinin yalnız Osmanlı Tarihi ile sınırlandırılamayacağını, Türklerin tarihinin çok daha eski olduğunu hatta bütün medeniyetlere ilham kaynağı olduğu görüşünü savunmuştur. Ayrıca Türklerin sarı ırktan değil beyaz ırktan insanlar olduğunun kabul edilmesi gerektiğini ortaya koymuştur. Bu konuların araştırması ve yerinde inceleme yapılması için Türk Tarih Kurumu bünyesinde alanında uzman isimlerden Türk Tarih Heyeti oluşturulmuştur.
Türk Tarih Heyeti bu amaçla hem yurt dışında ve hem de yurt içinde tarihi mekânlara pek çok inceleme gezisi yapmıştır. Yapılan inceleme gezilerinde görülen yerler ve bilimsel açıdan yapılması gereken noktalar Atatürk’e rapor edilmiştir. Heyet yurt içinde Anadolu kültürünün geçmişini ve bunun Orta Asya’ya bağlayan kanıtlarını belgelerle ortaya çıkarmak amacıyla Trakya ve Anadolu’nun çeşitli bölgelerine inceleme gezilerine çıkmıştır. Bu gezilerden biri 12-19 Eylül 1935 tarihleri arasında Anafartalar, Truva ve Ege Bölgesine düzenlenmiştir. Geziye çoğunluğu Kurum üyesi; tarih ve arkeoloji alanı başta olmak üzere alanında uzman 16 kişi katılmıştır. Heyet üyeleri Çanakkale ve İzmir’de yedi gün boyunca özellikle çok önemli medeniyetlerin izlerini taşıyan arkeolojik kalıntılar üzerinde incelemelerde bulunmuş ve bunların korunmaları için neler yapılabileceği hakkında fikirler bildirmişlerdir. Gezide yaşananlar Heyet’te görevli, dönemin Türk Tarih Kurumu’nun ilk sekreteri Uluğ İğdemir tarafından günlük olarak tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk Tarih Kurumu, Afet İnan, Tarih Heyeti, Marmara, Ege.

HISTORICAL STUDY TRIP OF THE TURKISH HISTORICAL COMMITTEE TO MARMARA AND AEGEAN REGION (12-19 SEPTEMBER 1935)

Öz

The Turkish History Research Society was founded in 1931 with the aim of strengthening Atatürk’s revolutions through historical awareness. Atatürk, who asked the Society to research the roots of Turkish History and rewrite it with contemporary methods, has supported the Society since the day it was founded and has always given directives to shed light on all the scientists involved. The Society, which set out with this goal, was renamed the Turkish Historical Society in 1935; it has defended the view that the history of the Turkish nation could not be limited to the Ottoman History alone, that the history of the Turks was much older, and that it was a source of inspiration for all civilizations. It has also revealed that it should be accepted that the Turks are not of the yellow race, but of the white race. In order to research and conduct on-site examination of these issues, a Turkish History Committee was formed, one of the experts in the field, within the body of the Turkish Historical Society.
For this purpose, the Turkish History Committee has made many study trips to historical places both abroad and in the country. The places seen in the study trips and the points that need to be done scientifically were reported to Atatürk. The delegation went on study trips to various regions of Thrace and Anatolia in order to reveal the history of Anatolian culture and its evidences connecting it to Central Asia with documents. One of these trips was organized between 12-19 September 1935 to Anafartalar, Troy and the Aegean Regions. The trip was attended by 16 people, mostly members of the Institution and experts in the fields of history and archaeology. The members of the delegation visited the archaeological remains bearing the traces of very important civilizations in Çanakkale and İzmir for seven days and gave their opinions on what can be done to protect them. The events of the trip were kept daily by Uluğ İğdemir, the first secretary of the Turkish Historical Society at the time.
In this study, the experiences and results of the research trip made to the Marmara and Aegean basins were presented in the light of Uluğ İğdemir’s daily travel notes and national and local newspapers of the period.

Anahtar Kelimeler

Turkish Historical Society, Afet İnan, Historical committee, Marmara, Aegean.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri BCA, 30.18.1.2.54.9.20. BCA, 490.1.0.0.3.11.13. Uluğ İğdemir, 1935 Çanakkale ve Ege Gezisi Raporu, TTK Arşivi Yazma Eserler Kataloğu Y/0729. Gazeteler Akşam, 13 Eylül 1935. Akşam, 14 Eylül 1935. Akşam, 15 Eylül 1935. Anadolu, 15 Eylül 1935. Anadolu, 17 Eylül 1935. Anadolu, 18 Eylül 1935. Cumhuriyet, 13 Eylül 1935. Cumhuriyet, 14 Eylül 1935. Cumhuriyet, 15 Eylül 1935. Cumhuriyet, 16 Eylül 1935. Cumhuriyet, 17 Eylül 1935. Cumhuriyet, 18 Eylül 1935. Cumhuriyet, 19 Eylül 1935. Cumhuriyet, 20 Eylül 1935. Haber, 14 Eylül 1935. Haber, 18 Eylül 1935. Haber, 19 Eylül 1935. Kurun, 13 Eylül 1935. Kurun, 14 Eylül 1935. Kurun, 15 Eylül 1935. Kurun, 16 Eylül 1935. Kurun, 19 Eylül 1935.
• Son Posta, 13 Eylül 1935. Son Posta, 14 Eylül 1935. Son Posta, 15 Eylül 1935. Son Posta, 16 Eylül 1935. Son Posta, 18 Eylül 1935. Son Posta, 19 Eylül 1935. Son Posta, 20 Eylül 1935. Tan, 14 Eylül 1935. Tan, 15 Eylül 1935. Tan, 16 Eylül 1935. Tan, 17 Eylül 1935. Tan, 18 Eylül 1935. Tan, 19 Eylül 1935. Türk Sözü, 15 Eylül 1935. Türk Sözü, 17 Eylül 1935. Türk Dili, 15 Eylül 1935. Ulus, 13 Eylül 1935. Ulus, 14 Eylül 1935. Ulus, 15 Eylül 1935. Ulus, 16 Eylül 1935. Ulus, 17 Eylül 1935. Ulus, 18 Eylül 1935. Ulus, 19 Eylül 1935. Ulusal Birlik, 14 Eylül 1935. Ulusal Birlik, 17 Eylül 1935. Ulusal Birlik, 18 Eylül 1935. Yeni Asır, 14 Eylül 1935. Yeni Asır, 17 Eylül 1935. Yeni Asır, 18 Eylül 1935. Yeni Asır, 19 Eylül 1935.
• Kitaplar ve Makaleler _______, (1979). Türk Tarih Kurumu Genel Müdürü Uluğ İğdemir’in 80. Doğum Günü Töreninde Yapılan Konuşmalar. Belleten, 43 (170), 523-535. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/72172/1162379.
• Akgönül, S. O., Sönmez, B., Yeşil, M. Albayrak, M., Tütüncü, E., Acuce, İ. , Kaşka, G. , Hürmüzlü, B. , Köker, H. & Fırat, M. (2020). 100. Yılında Türk Arkeolojisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 275-335. DOI: 10.35237/sufesosbil.760779.
• Aktürk, H. (2021). Belleten Dergisi’nin Türk Tarihçiliğindeki Yeri ve Önemi, Ankara Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8), 163-180, https://dergipark.org.tr/tr/pub/usdad/issue/67204/935446.
• Arık, R. O. (1937). Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Alaca Höyük Hafriyatı, 1935 Deki Çalışmalara Ve Keşiflere Ait İlk Rapor, TTK, Ankara.
• Çora, A. N. (2021). Atatürk Kayıp Kıta Mu ve Türk Tarih Tezi Güneş Dil Teorisi Uzun Dijital Matbaa, Sonçağ Yayıncılık, Ankara. ISBN: 978-625-7333-50-4, Yayın No: 107.
• Erbaşı, F. S. (2023). Erken Tunç Çağı’nda Alaca Höyük Kralî Mezarlarında Kurban Uygulamalarına Dair Bazı Gözlemler. OanneS - Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5(1), 275-301. DOI: 10.33469/oannes.1235520.
• Gök, S. (2022). Yunanistan, Mısır, Filistin Ve Suriye Seyahati Bağlamında Tarihi İnceleme Gezilerinin Afet İnan’ın Tarihçi Kimliğine Etkisi, Internatıonal Gobeklıtepe Socıal And Human Scıences Congress-Iv September 09-11, Şanlıurfa, Türkiye, 325-331.
• Gölen, Z. (2002). “Atatürk’ün Tarih Anlayışı”. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 18, 159-185.
• Gülen, T. (2016). Cumhuriyet İle Birlikte Anadolu’ya Işık Tutanlar; Arif Müfid Mansel, Ekrem Akurgal, Halet Çambel ve Sedat Alp. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (2), 1015-1028. Doı: 10.17218/Hititsosbil.280828.
• Halaçoğlu, Y. (2012) “Türk Tarih Kurumu”, TDV İslam Ansiklopedisi, 41, 547-549. https://islamansiklopedisi.org.tr/turk-tarih-kurumu.
• İğdemir, U. (1963). Atatürk’ün Buyruğiyle Türk Tarih Kurumu İçin Hazırlanan Bir Program Tasarısı. Belleten, 27 (108), 641-656. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/73551/1211182.
• İnan A. (2018). Atatürk’ten Mektuplar, TTK Basımevi, Ankara.
• İnan A. (2009). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Yeni Baskıyı Hazırlayan: Arı İnan, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara.
• İnan, A. (1938). Türk Tarih Kurumunun Arkeoloji Faaliyeti, Belleten, TTK Yayınları, Ankara.
• İnan, A. (1939). Atatürk ve Tarih Tezi, Belleten, TTK Basımevi, Ankara.
• Koca, O., Z. (2012). Cumhuriyet Döneminde Arkeolojiye Bakış (1923- 1940), İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Mutlu, S. & Mutlu, Başaran, M. (2018). Anadolu’da Arkeolojinin Kurumsallaşma Süreci ve Gelişimi. Academic Knowledge, 1(1), 64-76. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ak/issue/41671/492447.
• Özlü, H. (2011). Afet İnan’ın Cenevre Günleri ve Tarih Çalışmaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10 (22), 165-187.
• Öztaş, S. (2009). Atatürk Dönemi Tarih Anlayışı ve Tarih Öğretimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (2), 94-107. https://dergipark.org.tr/tr/pub/adyusbd/issue/1401/16574.
• Şakiroğlu, M. H. (1988). Atatürk Döneminde Başlatılan Tarih Çalışmaları Ve Halk Bilgisi Alanındaki Gelişmeler. Erdem, Erdem Sayı: 12. 813-878. https://Dergipark.Org.Tr/Tr/Pub/Erdem/İssue/44540/552545.
• Toprak, Z. (2011). Atatürk, Eugène Pıttard Ve Afet Hanım En Büyük Antropolojik Anket, Toplumsal Tarih, Ocak, 205, 20-30.
• Toprak, Z. (2011). Dolikosefal Den Brakisefale Türk Irkı Şevket Aziz Kansu ve Antropolojinin Evrimi, Toplumsal Tarih, 207, 19-29.
• Uzun, İ. (2019). Afet İnan’ın Sosyo-Kültürel Çalışmaları. Tarih ve Günce, 2 (4), 103-126.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1939). “Türk Tarihi yazılırken, Atatürk’ün alaka ve görüşlerine dair hatıralar”, Belleten, III/ 23, TTK Basımevi, Ankara, 349-353.
• Ünar, Ş. (2020). Atatürk Dönemi’nde Türk Arkeolojisi. Anasay, (11), 129-148. DOI: 10.33404/anasay.649449.
• Yüceer, N. “Türk Tarih Kurumu”, ttk.gov.tr 24/06/2023 tarihinde https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/turk-tarih-kurumu/ pdf=3287 adresinden erişilmiştir.