BAKÜ SOVYETİ, MART OLAYLARI VE VAHŞİ TÜMEN

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 213 - 231, 22.04.2024

Burcu Özdemir

Öz

Bakü Sovyeti 1918 yılının nisan ve temmuz aylarında yani sadece 3 ay ayakta kalabilmişti. Ancak bu kısa dönemin çok önemli bazı tarihsel sonuçları oldu. Bunlardan biri, Mart Olayları adıyla tarihe geçecekti. Mart Olayları, Birinci Dünya Savaşı’nda kurulan ve terhis olduktan sonra anavatanına geri dönen Vahşi Tümen’e bağlı Tatar Süvari Alayı’nın Bolşeviklerce silahsızlandırılmak istenmesiyle patlak verdi. Bolşeviklerin bu silahsızlandırma eyleminin nedeni ise, Vahşi Tümen’i “karşı-devrimci” olarak nitelendirmesiydi. Ancak Bolşeviklerin bu adımı, Azerbaycan Türklerinin tepkisiyle karşılandı. Çünkü Bakü’de Ermeniler ve Azerbaycan Türkleriarasında her an bir etnik çatışma tehdidi söz konusuydu ve her iki halk, kendi güvenliğinden endişe ediyordu. Bu çalışmada ilk olarak, Mart Olayları’nın fitilini ateşleyen Vahşi Tümen’in kısa tarihinden bahsedilecektir. Ardından ise, Mart Olayları ve bu olayların ortaya çıkış sebepleri analiz edilerek Vahşi Tümen’in bu olaylarındaki rolü değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Vahşi Tümen, Bakü Sovyeti, Tatar Süvari Alayı, Mart Olayları.

BAKU SOVIET, MARCH EVENTS AND THE WILD DIVISION

Öz

Baku Soviet was able to hold on for only 3 months (April -July of 1918). However, this short period had some very important historical consequences. One of these was the March Events. The March Events broke out when the Bolsheviks wanted to disarm the Tatar Cavalry Regiment of the Wild Division, which was founded in the First World War and returned to its homeland after demobilization. The reason for the disarmament action by the Bolsheviks was that they described the Wild Division as "counter-revolutionary". The steps taken by the Bolsheviks resulted in the reaction of the Azerbaijani Turks. Because there was a threat of ethnic conflict between Armenians and Azerbaijani Turks in Baku and both people were worried about their own safety. In this study, firstly, the brief history of the Wild Division, which caused the March Events, will be mentioned. Then, the March Events and the role of the Wild Division in these events will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Wild Division, Baku Soviet, Tatar Cavalry Regiment, March Events.

Kaynakça

• Alizade, Z. (2008), Azerbaydjano-Armyanskiye Politiçeskiye Otnoşeniya v 1917-1918 godah. Kavkaz i globalizatsiya, 2/2, 173-180.
• Almazov, İ.G. Gortsı Severnogo Kavkaza v pervoy mirovoy voyne 1914-1918 gg. (na primere Kavkazskoy tuzemnoy konnoy divizii (Dikoy divizii), 08.06.2022 tarihinde https://lib.kunstkamera.ru/files/lib/978-5-88431-299-9/978-5-88431-299-9_15.pdf adresinden erişildi.
• Aylarova, S.A. (2014). Kavkaz v godı pervoy mirovoy voynı: Geroika i povsednevnost. Vladikavkaz.
• Balayev A. (1998). Azerbaydjanskoye natsional’noye dvijeniye v 1917-1918 gg. Elm Neşriyyatı.
• Bezugolnıy, A. (2006). Bakinskaya kommuna i ee armiya sostsialistiçeskiye tseli- natsionalistiçeskiye sredstva. Vestnik Yevrazii, 3 (104), 104-131.
• Djabbarov, Farhad (2014). Azerbaydjan v period pervoy mirivoy voynı: Sbornik hauçnıh statey, Ziya.
• Gatrell, P. (2015). Tsarist Russia at War: The View from Above, 1914–February 1917. The Journal of Modern History, 87(3), 668-700.
• Guçipsoviç, A.K. (2017). Çerkesskiy polk v boyah za Rossiyu. “Belıye pyatna” rossiyskoy i mirovoy istorii, 4-5, 9-26.
• (1971). İz pisma cherezvıchaynogo komissara po delam Kavkaza S. G. Shaumyana v Sovnarkom o borbe s kontrrevolyutsiyey v Zakavkaze. Direktivı komandovaniya frontov Krasnoy Armii (1917-1922), Voeizdat.
• İsmailov, D. (2017). History of Azerbaijan, Baku: “AzMİU NPM”.
• İsmailov, E. (2011). Stepan Şaumyan: Obreçennıy na zabveniye. Şərq-Qərb.
• Kandor, R. (2016). Armyane v Boyevoy letopisi Çerkesskogo Konnogo Polka (1914-1916 gg.). Tezisı dokladov 9-oy Mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii İstoriko-kulturnoye naslediye Şiraka: covremennıye problemı armenovedeniya, Gümrü.
• Karagür Sarıahmetoğlu, N. (2010). Azerbaycan Tarihçiliğinde Bakü Mart Olaylarının Yeniden Değerlendirilmesi (31 Mart 1918). OAKA, 5(9), 82-100.
• Lobanov V.B. & A. İ. Alizade (2020). k voprosu o Sovetskoy vlasti v Baku (1917 - leto 1918 gg.). Russian Colonial Studies, 1(5), 55-90.
• Marzoyev, İ.T. (2014). Osetinı Kabardinskogo Konnoga Polka. Kavkaz v Godı Pervoy Mirovoy Voynı: Geroika i Povsedinevnost. Vladikavkaz.
• Mçedlova, M. M. (2015). İslam i Yedinstvo Rossiyskogo Obşestva: sovremennost i istoriçeskiy opıt. İslam v sovremennom mire, 11(1), 93-102.
• Musayeva, T. & A. Mamedov (2003). İstoriçeskiye faktı o deyaniyah armyan na azerbaydjanskoy zemle. Elm.
• Mustafayev, B. (2011). Anton Salamanov'un Özel Arşivine Göre Ermenilerin Kuzey Azerbaycan'da Yaptıkları Katliamlar (1918-1919). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (30), 335-354.
• Mustafayev, B. (2014). Arşiv Belgelerine Göre 31 Mart Bakü Soykırımı. Turkish Studies 9 (4), 797-815.
• Oçirov, U. B. (2017). Nastsionalnıye çasti harodov Yuga Rossii v period revolyutsii 1917 goda i Grajdanskoy voynı: Velikaya Rossiyskaya revolyutsiya v sudbah narodov Yuga Rossii. Materialı Vseross. (s mejd. Uçastiyem) nauç. Konf., posvyaşennoy 100 letiyu revolyutsii 1917 goda. KalmNTS RAN: 30-47.
• Nurlan, (31 mart-2 aprel 2018). Tarixin ən dəhşətli soyqırımı. Olaylar Qazeti.
• http://www.anl.az/down/meqale/olaylar/2018/mart/584047.htm Oprışko, O.L. (2014). Dikaya Dviziya. Russkaya İstoriya, (2), 38-43.
• Oprışko, O.L. (1999). Kavkazskaya Konnaya Dviziya 1914-1917. El’-Fa.
• Pisklova, D.P., Dikaya Diviziya v Brusilovskom prorıve, https://upload.pgu.ru/iblock/dd1/97.pdf
• Rustamov, R. (2009). Rol Bakinskogo soveta v politiçeskoy jizni Azerbaydjana (oktyabr 1917- sentyabr 1918). İstoriya, 4 (40), 26-29.
• Smith, M.G. (2001). Anatomy of a Rumour: Murder Scandal, the Musavat Party and Narratives of the Russian Revolution in Baku, 1917-20. Journal of Contemporary History, 36 (2), 211-240.
• Smith, M.G. (2014). Power and Violence in the Russian Revolution: The March Events and Baku Commune of 1918. Russian History 41 (2), 197-210.
• Stepanyan, G. (2008). Հայերի կոտորածներն ու ինքնապաշտպանական մարտերը Բաքվի նահանգում 1918–1920 թվականներին (Hayeri godoraznern u inknabaşdbanagan marderı bakü nahankum 1918-1920 tvagannerin.). Պատմա-բանասիրական հանդես (Badma panasiragan hanteb) 3, 31-48.
• Uzefovich, A. M. (1941). Russia in the World War, 1914-1918. The Military Engineer, 33(190), 324-331.
• Venkov, A.V.& Mamsirov, H.B. (2014). Kavkazskaya konnaya tuzemnaya diviziya i ee komandir velikiy knyaz Mihail Aleksandroviç v period mirovoy voynı. Obşestvennıye Nauki, 5, 38-45.
• Qafarov, Vasif (2008). Ekim 1917 Devriminden Sonra Bolşevik Rusya’nın Azerbaycan Siyaseti ve Bakü Sorunu. Akademik Bakış, 2 (3), 139-151.
• Əliyev, İ. (29 Mart 2022). Tarixin ən dəhşətli soyqırımı: 31 mart 1918-ci il TƏHLİL. Ses Qazeti. https://sesqazeti.az/news/analytics/942073.html.