BİLİMİN KARANLIK ÇAĞI: ORTAÇAĞDA BİLİMSEL DÜŞÜNCENİN DURUMU

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 232 - 248, 22.04.2024

Ceyhun Akın Cengiz

Öz

Bilim, insanın varlığı açıklamak için ürettiği bilgiler bütünüdür. Farklı dönemlerin kendilerine has konuları, inceleme yöntemleri ve bakış açıları mevcuttur. Bilime karşı yönelişlerde bu bağlamda şekillenmektedir. Aydınlanma dönemiyle birlikte bilimin insan için önemi daha geniş şekilde kabul edilmiştir. Aydınlanma döneminden ortaçağın bilim anlayışına bakıldığında, dönemin karanlık olduğuna dair sav kabul edilmiştir. Bilime karşı tavır geliştiren çağ olarak ele alınan ortaçağda bilimin, aklın, bilginin, eleştirel bakışın, sorgulamanın, hoşgörünün, bireyin/insanın, eğitimin, ilerlemenin neredeyse durma noktasına geldiği tespit edilmiştir. Fakat süreç içinde insanın bilime ve gerçeğin kendisine ulaşma arzusunun, özgürce düşünme, eyleme isteğinin belirmesi sonucunda teorik bilgiye yönelme çabası görülmeye başlanmıştır. Bu çalışmada ortaçağı oluşturan temel unsurlar ortaya konarak, bilime karşı genel tavrın ne olduğu izah edilmiştir. Daha sonra ise ortaçağın karanlık olup olmadığına dair iddia, bilimsel zihniyetten hareketle tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortaçağ Bilimi, Bilimsel Tutum, Akıl ve İlerleme, Karanlık Çağlar

THE DARK AGE OF SCIENCE: THE STATE OF SCIENTIFIC THOUGHT IN THE MIDDLE AGES

Öz

Science is the body of knowledge that humans have created to explain existence. Different eras have their own topics, methods of analysis and perspectives. Orientations towards science are also shaped in this context. With the Enlightenment, the importance of science for humankind became more widely accepted. If we look at the understanding of science in the Middle Ages from the point of view of the Enlightenment, the argument that the Middle Ages were a dark period is accepted. In the Middle Ages, which is seen as the age in which the attitude to science developed, it is seen that science, reason, knowledge, critical view, questioning, tolerance, the individual, education, and progress almost came to a standstill. However, as a result of the emergence of the man's desire to reach science and truth itself, and the desire to think and act freely, an effort to turn to theoretical knowledge began to be seen. In this study, the basic elements that make up the Middle Ages are revealed and the general attitude towards science is explained. Later, the debate on whether the Middle Ages were dark or not was discussed from a scientific point of view.

Anahtar Kelimeler

Medieval Science, Scientific Attitude, Reason and Progress, Dark Ages.

Kaynakça

• Artz, F. (1996). Ortaçağların tini. İdea Yayınevi.
• Augustinus. (1999). İtiraflar (D. Pamir, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Bolay, S. H. (1997). Felsefi doktrinler ve terimler sözlüğü. Akçağ Yayınları.
• Bury, J. (1978). Düşünce özgürlüğünün tarihi (D. Bartu, Çev.). Erdini Yayınevi.
• Caldera, F. (2021). Bilginin özerkliği yolunda (L.T. Bascmacı, Çev.): Felsefe Tarihi Cilt-3, (U.Eco, R. Fedriga, Ed.). 139-149.
• Cevizci, A. (2009). Felsefe tarihi. Say Yayınları.
• Cevizci, A. (1997). Felsefe sözlüğü. Ekin Yayınları.
• Colli, A. (2021). Üniversiteler: bir ortaçağ icadı (L.T. Bascmacı, Çev.): Felsefe Tarihi Cilt-3, (U.Eco, R. Fedriga, Ed.). 128-138.
• Eco, U. (1997). Ortaçağı düşlemek (Ş. Karadeniz, Çev.). Can Yayınları.
• Erol, B. (2005). Ortaçağ avrupası ve üniversiteler. Doğu Batı Yayınları, 8 (33), 81-95.
• Grant, E. (1986). Ortaçağda fizik bilimleri (A. Göker, Çev.). V Yayınları.
• Gilson, E. (2007). Ortaçağda felsefe. Çev: Ayşe Meral. Kabalcı Yayınları.
• Gökberk, M. (1996). Felsefe tarihi. Remzi Kitabevi.
• Jeauneau, E. (1998). Ortaçağ felsefesi (B. Çotuksöken, Çev.). İletişim Yayınları.
• Hazard, P. (1973). Batı düşüncesindeki büyük değişme (E. Güngör, Çev.). Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları.
• İrem, N. (2005). Karanlık/ aydınlık anlatısı olarak ortaçağ ve eski-yeni tarih yazımı. Doğu Batı Yayınları, 8 (33), 135- 155.
• Kaye, S. M. (2023). Ortaçağ felsefesi (E. Kurtoğlu, Çev.). Babil Kitap.
• Koyre, A. (2000). Bilim tarihi yazıları-1 (K. Dinçer, Çev.). Tübitak Yayınları.
• Mayor, P. ve Forti, A. (1997). Bilim ve iktidar (M. Küçük). Tübitak Yayınları.
• Lange F. A. (1998). Materyalizmin tarihi ve günümüzdeki anlamının eleştirisi, cilt-1 (A. Arslan, Çev.). Sosyal Yayınları.
• Russel, B. (1969). Batı felsefe tarihi, cilt-2 (M. Sencer, Çev.). Kitaş Yayınları.
• Sayılı, A. (1985). Ortaçağ bilim ve tefekküründe türklerin yeri. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Sarton, G. (1994). Bilim tarihi (R. Demir, Çev.). Felsefe Dünyası, 11, 69-80.
• Schimmel, A. (2012). Doğu-batı yakınlaşmaları (H. Ağuiçenoğlu, Çev.). Avesta Yayınları.
• Tekeli, s., Topdemir, H.G., Kâhya, E., Dosay, M., Demir, R., Unat, Y. (1997). Bilim tarihi. Doruk Yayınları.
• Ural, Ş. (1994). Bilim tarihi. Ağaç Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (1991). Bilim felsefesi. Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, C. (1997). Bilim tarihi. Remzi Kitabevi.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/sinod, 20.012.2023.