ESKİ ESERLERİN KORUNMASININ HUKUK TARİHİ YÖNÜYLE İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 1, 431 - 478, 20.07.2018

Aslıhan Nesli

Öz

Eski eser, tarihî veya arkeolojik değeri olup geçmiş dönemlerden

günümüze varlıklarını devam ettiren ya da ileride böyle bir değeri taşıyacağı

kesin olan mal varlıklarını belirtmektedir. Günümüzde eski eser kavramı yerine,

kültür ve tabiat varlıkları ifadesi kullanılmaktadır. Kültür ve tabiat varlıkları,

somut varlıkların yanında, somut olmayan kültürel mirası (din, dil, gelenek,

şarkı, dans gibi) da içerdiğinden, daha kapsamlı bir anlamı ifade etmektedir.

Bu çalışmada, eski eserleri koruma bilincinin ortaya çıkış sürecinin

gösterilmesi amaçlanmıştır. Tarihî veya arkeolojik değeri olan eserlere karşı

hukukî olarak nasıl bir yaklaşım sergilendiği, kadim sistemlerde, Batı hukukunda

ve Türk hukukundaki gelişmeler çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır.

Ancak konu, daha çok Türk hukuk tarihi bakımından ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eski Eserlerin Korunması, Kültür ve Tabiat Varlıkları, Lahey Sözleşmeleri, Osmanlı Hukuku, İslâm Hukuku

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmed: Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, C. 1, (Fey Vakfı), İstanbul 1990.
• Aktan, Hamza: “Maden” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 27, s. 306- 310, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c27/c270217.pdf, (24.07.2017).
• Arat, Reşit Rahmetî: Eski Türk Hukuk Vesikaları, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26& Syz=364405, (25.09.2017). Aydın, Mehmet Âkif: Türk Hukuk Tarihi, Tıpkı 11. Basım, (Beta), İstanbul 2013.
• Berki, Ali Himmet: Vakıf Hukuku Yazıları, haz. Çınar, Hüseyin, (Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları), Ankara 2013.
• Cin, Halil/Akyılmaz, Gül: Türk Hukuk Tarihi, Gözden Geçirilmiş 7. Baskı, (Sayram Yayınları), Konya 2015.
• Çal, Halit: “Osmanlı Devletinde Âsâr-ı Atîka Nizamnâmeleri”, Vakıflar Dergisi, S. XXVI, 1997, s. 391-400, (Nizamnâmeler).
• Çal, Halit: “Osmanlı’dan Cumhuriyete Eski Eserler Kanunları”, Prof. Dr. Kazım Yaşar Kopraman’a Armağan, Ankara 2005, s. 234-270, (Kanunlar).
• Develi, Ömer: Antik Çağ’da Sikke ve Sikke Birimleri, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, (Lisans Tezi), İzmir 2014.
• Düstur, 1. Tertip, C. 3, 1289.
• Ekinci, Ekrem Buğra: Osmanlı Hukuku, Adalet ve Mülk, 3. Baskı, (Arı Sanat), İstanbul 2014.
• Erder, Cevat: “Venedik Tüzüğü Tarihi Bir Anıt Gibi Korunmalıdır”, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, Güz 1977, s. 167-190.
• Erkan, Nihal Ekin: “Ebniye Nizamnamelerinden Şehir Planlama Teorisine Uzanan Yol: İstanbul’da Şehir Planlama”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, S. 21/4, Ekim 2012, s. 1-14.
• Esirgen, Seda Örsten: Osmanlı Devleti’nde Kanun Yapma Geleneği ve Cumhuriyet Döneminde Uygulanan Osmanlı Kanunları, Turhan Kitabevi, Ankara 2017.
• Frank, Erich/Schipper, Friedrich T.: “The Roerich Pact and the Hague Convention of 1954 in the context of the law of war: a comparative analysis”, The Roerich Pact and Military, Wien 2010, p. 25-33.
• Gündel, Ahmet: Açıklamalı-İçtihatlı Eski Eserler Hukuku, (Seçkin Yayınevi), Ankara 1996.
• Güner, Saadet: “Savaşlar ve Kültürel Miras: Kültürel Miras; Savaşların, Silahlı Çatışmaların Masum Kurbanları Olmaya Devam Ediyor”, s. 1- 17, http://kumid.net/admin/userfiles/etkinlikler/beykent.pdf, (24.04.2017).
• Hâtemî, Hüseyin: Önceki ve Bugünkü Türk Hukuku’nda Vakıf Kurma Muamelesi, İstanbul 1969.
• İnal, Tuba: “Savaş Hukukunda Tecavüz ve Yağmayı Yasakla(ma)yan Rejimler Lahey Sözleşmeleri (1899, 1907)”, Uluslararası İlişkiler, C. 8, S. 29, Bahar 2011, s. 27-47.
• Karakoç, İrem: “Roma Hukuku Kökenli Fideicommissum İle Cermen Hukuku Kökenli Salic Salmannus Osmanlı Vakıf Müessesinin Kökeni Olabilir Mi?”, II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri, C. 1, (On İki Levha), s. 423-486.
• Karakoç, Serkis: Külliyât-ı Kavânîn, haz. Aydın, M. Âkif/Gedikli, Fethi/ Akman, Mehmet/Ekinci, Ekrem B./Kenanoğlu, M. Macit, C. 1, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2006.
• Kejanlı, Türkan/Akın, Can Tuncay/Yılmaz, Aysel: “Türkiye’de Koruma Yasalarının Tarihsel Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 19, Kış 2007, s. 179-196.
• Kuruloğlu, Fehim: “Osmanlı Devleti’nde Müzecilik”, Tarih Okulu, S. VI, Ocak-Nisan 2010, s. 45-61.
• Madran, Emre/Özgönül Nimet: Kültürel ve Doğal Değerlerin Korunması, (Mimarlar Odası), Ankara 2005.
• Madran, Emre: “Osmanlı İmparatorluğunun Batılılaşma Sürecinde Kültür Varlıklarının Korunmasına İlişkin Yasal Düzenlemeler”, https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=352 772&/Osmanl%C4% B1-%C4%B0mparatorlu%C4%9Funun-Bat%C4%B1l%C4%B1la%C5 %9Fma-S%C3%BCrecinde-K%C3%BClt%C3%BCr-Varl%C4% B1klar%C4%B1n%C4%B1n-Korunmas%C4%B1na-%C4%B0li%C5 %9Fkin-Yasal-D%C3%BCzenlemeler-/-Do%C3%A7.-Dr.-Emre- Madran-, (24.05.2017).
• Mumcu, Ahmet: “Eski Eserler Hukuku ve Türkiye”, AÜHFD, C. XXVI, S. 3-4, s. 45-78.
• Mülayim, Selçuk: “Kronolojik Notlarıyla 19. Yüzyıl Osmanlı Müzeciliği”, Osmanlı Araştırmaları, S. XXXIV, İstanbul 2009, s. 175-201.
• Olgun, Hakan: Fransa’da Konut Politikası: Tarihî Süreç ve Bugünkü Durum, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, C. 6, S. 14, 2017, s. 68-88.
• Rıfat, Halil: Külliyât-ı Şerh-i Ceza, İstanbul 1312.
• Riedlmayer, Andras J.: Destruction of Cultural Heritage in Bosnia- Herzegovina, 1992-1996: A Post-war Survey of Selected Municipalities, (Cambridge), USA 2002.
• Salman, Ayla: Taşınmaz Eski Eserlerde ve Etrafında Yapılacak İnşaata Uygulanması Gereken Hükümler, İstanbul 1976.
• Sami, Şemseddin: Kâmûs-ı Türkî (Latin Harfleriyle), haz. Gündoğdu, Raşit /Adıgüzel, Niyazi/Önal, Ebul Faruk, 4. Baskı, (İdeal Kültür Yayıncılık), İstanbul 2014.
• Sancakdar, Oğuz/Tepe, İlker: “Alman Hukukunda Kültür Varlığı (Kulturdenkmal) Kavramı ve Başlıca Koruma İlkeleri”, DEÜHFD, C. 11, Özel Sayı, 2009 (Basım Yılı: 2010), s. 1753-1802.
• Sancakdar, Oğuz: Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Hukuku, Güncellenmiş 2. Baskı, (Seçkin), Ankara 2012.
• Sencer, Muzaffer: “İnsan Hakları ve Savaş”, http://www.todaie.edu.tr/ resimler/ekler/d78281b57424376_ek.pdf?dergi=Insan%20Haklari% 20Yilligi, (29.05.2017).
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Ebû Sehl Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed: Mebsût, ed. Mustafa Cevat Akşit, C. 14, (Gümüşev), İstanbul 2008.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet: “Tanzimat Dönemi İmar Meclisleri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, S. 3, 1992, s. 323-332.
• Sönmez, Ali: “Truva Hazinelerinin Peşinde Bir Hukuk Mücadelesi: Osmanlı Devleti ve Schliemann Davası”, OTAM, S. 29, Bahar 2011, s. 215-228.
• Tekdemir, Aziz: Tanzimat Dönemi Nafia Nezareti, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, Ocak 2011, s. 109-132.
• Tekin, Oğuz: “Başlangıcından Türkiye Cumhuriyeti’ne Kadar Türk Devletlerinin Sikkeleri”, Genel Türk Tarihi, C. 3, (Yeni Türkiye Yayınları), Ankara 2002, s. 517-534.
• Tosun, Mebrure/Yalvaç, Kadriye: Sumer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi ̴ S̩aduqa Fermanı, (Türk Tarih Kurumu Basımevi), Ankara 1975.
• Turan, Osman: Selçuklular Tarihi ve Türk-İslâm Medeniyeti, 17. Basım, (Ötüken), İstanbul 2014.
• Turan, Şerafettin: Osmanlı Teşkilâtında Hassa Mimarları, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 1, 1963, s. 159-200.
• Umar, Bilge/Çilingiroğlu, Altan: Eski Eserler Hukuku, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları), Ankara 1990.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İstanbul 1975.
• Üçok, Coşkun/Mumcu, Ahmet/Bozkurt, Gülnihal: Türk Hukuk Tarihi, Tamamen Yenilenmiş 17. Baskı, (Turhan Kitabevi), Ankara 2015.
• Yıldırım, Celâl: Kaynaklarıyla İslâm Fıkhı, 6. Baskı, C. 2, (Uysal Kitabevi), Konya 1991.
• Yücel, Erdem: TDV İslâm Ansiklopedisi, “Müze” maddesi, C. 32, s. 240- 243, http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c32/c320179.pdf, (10.09.2017).
• Zeyl-i Düstur, C. 4, 1298.