SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLANDIRILMASINA İLİŞKİN ANAYASAL İLKELER IŞIĞINDA ZORUNLU SİGORTALARIN BELİRLENMESİ USULÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 2, 959 - 1000, 26.11.2021

Hakan Bilgeç

https://doi.org/10.33717/deuhfd.998159

Cited By: 1

Öz

Özel sigortaların hukuki niteliği sözleşmedir. Sözleşmeler hukukunun
temellerinden olan sözleşme özgürlüğü ilkesi kural olarak sigorta sözleşmeleri
için de geçerlidir. Zorunlu sigortalar ise bu kuralın istisnalarındandır. Zorunlu
sigortalar ile sigorta ettirenin sözleşme yapıp yapmama özgürlüğü, sigortacının
hem sözleşme yapıp yapmama özgürlüğü hem de sözleşmenin karşı tarafını
seçme özgürlüğü sınırlandırılmaktadır. Sözleşme özgürlüğü, Anayasa’da temel
hak ve özgürlükler arasında yer aldığı için ancak Anayasa’da yer alan esaslar
çerçevesinde sınırlandırılması mümkündür. Oysa, Sigortacılık Kanunu’nun
zorunlu sigortaların belirlenmesine ilişkin hükmü temel hak ve özgürlüklerin
sınırlandırılmasına hâkim olan kanunilik ilkesine aykırı bir görünüm sergilemektedir.

Anahtar Kelimeler

Sigorta sözleşmesi, Sözleşme özgürlüğü, Temel hak ve özgürlükler, Zorunlu sigorta, Normlar hiyerarşisi

Kaynakça

• Akgün, Evrim: “Zorunlu Deprem Sigortası”, Sigorta Davaları (Editörler: Topaloğlu, Mustafa/Dinç, Mutlu), Ankara 2018, s. 619-632.
• Akpınar, Özgür: “Dünya’da ve Türkiye’de Zorunlu Sigortalar”, Dünya’da ve Türkiye’de Zorunlu Sigortalar, Türkiye Uygulamaları Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Seminer), Ankara 2012, s. 34-57.
• Antalya, Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. V/I.I, 2. Baskı, Ankara 2019.
• Arseven, Haydar: Sigorta Hukuku, İstanbul 1987.
• Ayhan, Rıza: “Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’nun Hukuki Niteliği”, Prof. Dr. N. Kınacıoğlu’na Armağan, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. I, S. 2, 2017, s. 14-27.
• Ayhan, Rıza/Çağlar, Hayrettin/Özdamar, Mehmet: Sigorta Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2019.
• Ayrancı, Hasan: “Sözleşme Kurma Zorunluluğu”, AÜHFD, C. LII, S. 3, 2003, s. 229-252.
• Battal, Ahmet: Bankacılık Kanunu Şerhi, Ankara 2006.
• Birişik, Faik: “Tüpgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası”, Sigorta Davaları (Editörler: Topaloğlu, Mustafa/Dinç, Mutlu), Ankara 2018, s. 1335- 1360.
• Bozer, Ali: Sigorta Hukuku, Genel Hükümler – Bazı Sigorta Türleri, 3. Baskı, Ankara 2009 (Anılış: 2009).
• Bozer, Ali: “Zorunlu Deprem Sigortası”, BATİDER, C. XXI, S. 1, 2001, s. 243-254 (Anılış: Deprem).
• Bozer, Ali: Sigorta Hukuku, Ankara 1965 (Anılış: 1965).
• Bozkurt, Tamer: Sigorta Hukuku, 12. Baskı, İstanbul 2021 (Anılış: Sigorta). Bozkurt, Tamer: “Haklarında Özel Bir Sınırlama Nedeni Öngörülmemiş Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması Sorunsalı: Özellikle Sözleşme Hürriyeti Açısından Durum”, Hukuk Gündemi Dergisi, S. 9, 2008, s. 144-153 (Anılış: Sınırlandırma).
• Can, Mertol: Türk Özel Sigorta Hukuku, C. I, Ankara 2018 (Anılış: C. I).
• Can, Mertol: Türk Özel Sigorta Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2009 (Anılış: 2009).
• Cebe, Mehmet Sinan: Uygulamalı Sigorta Hukuku, Ankara 2018.
• Chen, Yueyun/Chen, Dongmei: “The Review and Analysis of Compulsory Insurance”, Insurance Market and Companies: Analyses and Actuarial Computations, Vol: IV, Iss. 1, 2003, s. 6-17.
• Çeker, Mustafa: Sigorta Hukuku, 23. Baskı, Adana 2021.
• Deutsch, Erwin/Iversen, Theore: Versicherungsvertragsrecht, 7. Auflage, Karlsruhe 2015.
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Ankara 2020.
• Gözler, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Bursa 2019.
• Günay, Barış: Sigorta Hukuku, Ankara 2019.
• Günday, Metin: İdare Hukuku, 11. Baskı, Ankara 2017.
• Hacıömeroğlu, Abdülhamid Oğuzhan: “Zorunlu Sorumluluk Sigortacısının Sonraki Sorumluluğu”, BATİDER, C. XXXVI, S. 2, 2020, s. 165-192.
• Hatemi, Hüseyin/Gökyayla, Emre: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. Baskı, İstanbul 2017.
• Havutçu, Ayşe/Gökyayla, Emre: Uygulamada 2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na Göre Hukuki Sorumluluk, Ankara 1999.
• İba, Şeref/Söyler, Yasin: “Yeni Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları”, Anayasa Yargısı, C. XXXVI, S. 1, 2019, s. 195-223.
• Kaboğlu, İbrahim: Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 13. Baskı, İstanbul 2018.
• Kabukçuoğlu Özer, Fatma Dilek: Sigortacılık Kanunu Şerhi, İstanbul 2012.
• Kapani, Münci: Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Ankara 1993.
• Karasu, Gökhan: “Zorunlu Sigortalara ve Sorunlarına Devlet Bakışı”, Dünya’da ve Türkiye’de Zorunlu Sigortalar, Türkiye Uygulamaları Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Seminer), Ankara 2012, s. 65-70.
• Karasu, Rauf: Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası), Ankara 2016.
• Kaşak, Fahri Erdem: Sözleşme Özgürlüğünün Sınırı Olarak Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık, İstanbul 2019.
• Kayıhan, Şaban/Bağcı, Ömer: Türk Özel Sigorta Hukuku Dersleri, 2. Baskı, Kocaeli 2017.
• Karayalçın, Yaşar: Risk – Sigorta – Risk Yönetimi, Özel Sigorta Hukukuna Giriş, Ankara 1984 (Anılış: Sigorta).
• Karayalçın, Yaşar: “Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu”, Bankalar ve 70 Sayılı KHK Sempozyumu, Ankara 1984, s. 285-313 (Anılış: TMSF).
• Kayıhan, Şaban: “Zorunlu Deprem Sigortası”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. VIII, S. 1-2, 2004, s. 497-516.
• Kaytaz, Ali İhsan: “6362 Sayılı Yeni Sermaye Piyasası Kanununa Göre Yatırımcı Tazmin Sistemi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. XXII, S. 3, 2016, s. 1625-1648.
• Kender, Rayegan: Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, 16. Baskı, İstanbul 2018.
• Kılıçoğlu, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Ankara 2019.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C. I, 7. Baskı, İstanbul 2017.
• Koyuncu, İbrahim Serdar: “Türkiye’de Zorunlu Sigortalar ve Tarım Ürünlerinin Doğal Afet Zararlarına Karşı Himayesinde Zorunlu Sigortanın Uygulanabilirliği”, Reasürör, S. 49, 2002, s. 6-23.
• Kramer, Ernst A.: Berner Kommentar Bd. VI Obligationenrecht, 1. Abteilung Allgemeine Bestimmungen, 2. Teilband, Unterteilband 1a, Inhalt des Vertrages, Kommentar zu Art. 19-22 OR, Bern 1991.
• Kubilay, Huriye/Akdemir, Pınar: “Maden Çalışanları Zorunlu Ferdi Kaza Sigortası Taraflarının Yükümlülükleri” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Yıl: V, S. 10, 2017, s. 455-473.
• Langheid, Theo/Wandt, Manfred: Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, 2. Auflage, München 2016.
• Oftinger, Karl: “Die Vertragsfreiheit”, Juristengenerationen und ihr Zeitgeist, Zurich 1991, s. 289-306.
• Oğuzman, M. Kemal/Öz, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, 18. Baskı, İstanbul 2020.
• Omağ, Merih Kemal: “Türk Hukukunda Mecburî Sigortalara ve Sorunlarına Genel Bir Bakış”, Zorunlu Sigortalar Paneli (19 Kasım 1993 İstanbul), İstanbul 1994, s. 7-40.
• Omağ, Merih Kemal/Kuntalp, Erden: Banka ve Sigorta Hukuku, 3. Baskı, Eskişehir 2009.
• Önder, Mehmet Fahrettin: “Fonksiyonları Açısından Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve Yatırımcı Tazmin Merkezi’nin Karşılaştırılması”, TFM, C. IV, S. 1, 2018, s. 33-56.
• Özdamar, Mehmet: “Sigorta Brokeri ve Hukuki Niteliği” AÜHFD, C. LVII, S. 3, 2008, s. 525-560.
• Özkorkut, Korkut: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Açısından Anonim Şirketlerde Bağımsız Denetim, Ankara 2013.
• Öztürk, Seyyid Hasan: “Karayolları Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası”, Sigorta Davaları (Editörler: Topaloğlu, Mustafa/Dinç, Mutlu), Ankara 2018, s. 1097-1314.
• Prölss, Erich R./Martin, Anton: Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, 30. Auflage, München 2018.
• Reisoğlu, Seza: Bankacılık Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Ankara 2015.
• Sağlam, Fazıl: “Kanun Hükmünde Kararname Çıkarma Yetkisinin Sınırları: Uygulamanın Yaygınlaşmasından Doğabilecek Sorunlar”, Anayasa Yargısı, C. I, 1984, s. 279-291.
• Söyler, Yasin: Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara 2018.
• Sprafke, Susanne: Diskriminierungsschutz durch Kontrahierungszwang, Kassel 2013.
• Şeker, Zehra: “Sigorta Sözleşmesinin Hukuki Niteliği Üzerine”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul 2000, s. 1043-1061. Şenocak, Kemal: Mesleki Sorumluluk Sigortası, Ankara 2000.
• Şirin, Tolga: Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, 2. Baskı, İstanbul 2019.
• Tanör, Bülent/Yüzbaşıoğlu, Necmi: 1982 Anayasası’na Göre Türk Anayasa Hukuku, 18. Baskı, İstanbul 2019.
• Tekinalp, Ünal: Banka Hukukunun Esasları, 2. Baskı, İstanbul 2009.
• Topaloğlu, Mustafa: “Yeni Bir Sigorta Türü: Maden Çalışanları Zorunlu Ferdi Kaza Sigortası”, Prof. Dr. Merih Kemal Omağ’a Armağan, C. III, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVI, S. 2 (Özel Sayı), 2017, s. 247-266.
• Tunç, Hasan: Türk Anayasa Hukuku, Ankara 2018.
• Turanboy, Asuman: “Tasarruf Mevduatı Sigortasının Hukuki Niteliği ve Kapsamı”, BATİDER, C. XXI, S. 2, 2001, s. 65-81.
• Ünan, Samim: Türk Ticaret Kanunu Şerhi, Altıncı Kitap, Sigorta Hukuku, C. I, İstanbul 2016.
• Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılmasına İlişkin Anayasal İlkeler Işığında… 41 Yazıcıoğlu, Emine/Şeker Öğüz, Zehra: Sigorta Hukuku, 2. Baskı, İstanbul 2019.
• Yıldırım, Turan: “İdarenin Kanuniliği İlkesi Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı”, Anayasa Yargısı, C. XXXVI, S. 1, 2019, s. 293-314.
• Yongalık, Aynur: Kredi Hayat Sigortası, Ankara 2002 (Anılış: Kredi Hayat).
• Yongalık, Aynur: “Zorunlu Deprem Sigortası”, BATİDER, C. XXI, S. 2, 2001, s. 151-173 (Anılış: Deprem).
• Zevkliler, Aydın/Gökyayla, Emre: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 20. Baskı, İstanbul 2020.