TÜRK TİCARET KANUNU ÇERÇEVESİNDE ANONİM ŞİRKETLERDE İŞLETMEYE ENDEKSLİ PAY OLUŞTURULUP OLUŞTURULAMAYACAĞI SORUNU

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 765 - 804, 29.11.2023

Murat Can Pehlivanoğlu

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1375564

Öz

Teknoloji ve internetin gelişimiyle biçimlenen yeni ekonomide, şirketlerin tek bir tüzel kişilik çatısı altında farklı şekillerde iktisadi gelir sağlayan birden çok (hukuken fiktif) birime sahip olmaları söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla yatırımcıların da şirketin tamamının değil, sadece belirli bir biriminin sağladığı kârdan faydalanacakları bir ortaklık yapısına ihtiyaç duydukları gözlemlenmektedir. Bu doğrultuda yatırımcılara sunulabilecek bir pay türü olarak işletmeye endeksli payların (tracking stocks) kullanılabileceği değerlendirilmektedir. İşletmeye endeksli paylar diğer pay türlerinden muhasebesel yönden farklılaşmaktadır. Ancak işletmeye endeksli payların halka açık olmayan (kapalı) anonim şirketlerde korporatif nitelikte oluşturulabilmesi, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) uyarınca olanaklı görünmemektedir. Zira işletmeye endeksli payların özellikleri kâr payında imtiyazı andırmakla beraber, bu pay türünün kanunun imtiyazlı payların öngörülme koşullarını karşılayamayacakları anlaşılmaktadır. Yine işletmeye endeksli payların özellikle kârın kaynak ve hesaplamasına ilişkin emredici hükümlerle çelişen yönleri bulunmaktadır. Bu çalışmada, işletmeye endeksli payların Türk anonim şirketler hukukundaki geçerliliği incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

İşletmeye endeksli paylar, Anonim şirketler, İmtiyazlı paylar, Kâr payında imtiyaz, Emredici hükümler

Kaynakça

• Kitaplar :
• Akad, Gül: Anonim Şirketlerde İmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Kurulu, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2013.
• Arkan, Sabih: Ticari İşletme Hukuku, BTHAE, Ankara 2019.
• Ayhan, Rıza/Çağlar, Hayrettin/Özdamar, Mehmet: Ticari İşletme Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• Ayoğlu, Tolga: Sermaye Şirketleri Özelinde Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarının Çözümünde Tahkim, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Besen, Murat: Anonim Ortaklıklarda İmtiyazlı Paylar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Birsel, Mahmut T.: Yargıtay Kararları Işığı Altında Şirket Kârı konusunda Anonim Şirket ile Pay Sahibi Arasındaki Menfaat Çatışması, BTHAE, Ankara 1971.
• Birsel, Mahmut T.: Anonim Şirketler Hukukunda Kâr Kavramı C. 1, EÜM, İzmir 1973 (Birsel, Kâr).
• Çamoğlu, Ersin: Limited Ortaklıklar Hukukunun Temel İlkeleri, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020.
• Coşgun, Özlem Karaman: Anonim Şirketin Tasfiyesi, Adalet, Ankara 2015.
• Çelikboya, Kerem: Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Kâr Payı Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021 (Çelikboya, Kâr Payı).
• Erdem, H. Ercüment: Türk Ticaret Kanunu ile İlgili Makaleler (2009- 2016), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Engin, B. İlkay/Atamer, Yeşim M.: Serozan Medeni Hukuk Genel Bölüm Kişiler Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Greene, Edward F. et. al.: U.S. Regulation of the International Securities and Derivatives Markets 12th Edition, Aspen Publishing, New York 2017.
• Gürbüz Usluel, Aslı E.: Anonim Şirketlerde Pay Sahibinin Kar Payı Alma Hakkı, BTHAE, Ankara 2016.
• Hacımahmutoğlu, Sibel: Ortaklığın Kontrolünün Pazarı Teorisi ve Ortaklık Yöneticileri Üzerindeki Etkileri, BTHAE, Ankara 2006.
• Kayış, Ferhat: Ticari İşletmede Şube Kavramı ve Şube Olmaya Bağlanan Hüküm ve Sonuçlar, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Karahan, Sami: Anonim Şirketlerde Tasfiye, Mimoza Yayınları, Konya 1998.
• Karahan, Sami: Anonim Ortaklıklarda İmtiyazlı Paylar ve İmtiyazların Korunması, Kazancı, İstanbul 1991.
• Karaahmetoğlu, İsmail Özgün: Anonim Şirket Esas Sözleşmesinin Yorumlanması, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Karasu, Rauf: Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, Yetkin, Ankara 2015.
• Kervankıran, Emrullah: Anonim Şirketleri Tasfiyesi, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Kırca, İsmail/Şehirali Çelik, Feyzan Hayal/Manavgat, Çağlar: Anonim Şirketler Hukuku Cilt 1, BTHAE, Ankara 2013.
• Kırca, İsmail: Anonim Şirket Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Moroğlu, Erdoğan: Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Okucu Taftalı, İpek: 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Anonim Şirketlerde İmtiyaz, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/Çamoğlu, Ersin: Ortaklıklar Hukuku II, Vedat, İstanbul 2019 (Poroy/Tekinalp/Çamoğlu, Ortaklıklar II).
• Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/Çamoğlu, Ersin: Ortaklıklar Hukuku I, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2019.
• Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• Solomon, Lewis D./Weiss, Elliot J./Schwartz, Donald E./Bauman, Jeffrey D.: Corporations Law and Policy, West Group, St. Paul 1998.
• Üçışık, Güzin/Çelik, Aydın: Anonim Ortaklıkta Finansal Tablolar, Yedek Akçeler ve Kâr Dağıtımı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Veziroğlu, Cem: Anonim Ortaklıklar Hukukunda Esas Sözleşme Özgürlüğü ve Sınırları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Yağmur, Setenay: Anonim Şirketlerde Eşit İşlem İlkesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Yıldız, Şükrü: Anonim Ortaklıkta Pay Sahipleri Açısından Eşit İşlem İlkesi, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2004.
• Makaleler :
• Aksın, S. Tarık/Önder, Fahrettin M.: İkinci El Motorlu Kara Taşıtı Alım Satımı Yapan Gerçek Kişilerin Faaliyetlerinin Ticari İşletme Niteliğinin İncelenmesi, SDÜHFD, Cilt 12, Sayı 2, 2022, s. 1317-1347.
• Arslanlı, Halil: “Anonim Şirkette Pay ve Pay Sahipliği”, İÜHFM, Cilt 23, Sayı 3-4, 1958, s. 248-290.
• Aydoğan, Gökhan: “Anonim Şirketlerde Menkul Kıymet İhraç Kararları”, BATİDER, C. 33, S. 4, 2017, s. 231-267.
• Baştürk, İhsan: Türk Ticaret Kanununda Bilişim Yoluyla Haksız Rekabetin Hukuki- Cezai Sonuçları, TAAD, Cilt 1, Sayı 6, 2011, s. 279-320.
• Bilgeç, Hakan: “Türk Hukukunda Anonim Şirketlerde Kâr Payında İmtiyaz”, DEÜHFD, C. 21, Özel Sayı, 2019, s. 2323-2356.
• Black, Bernard S., et. al.: “General Principles of Company Law for Transition Economies”, Journal of Corporation Law, Cilt 24, 1999, s. 190-293.
• Borek, Charles A.: “Corporate Taxation’s Square Peg: An Analysis of Possible Solutions to the Problem of Characerizing “Tracking Stock” for Tax Purposes”, Catholic University Law Review, Cilt 43, 1994, s. 1107-1125.
• Bozgeyik, Hayri: “Halka Açık Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı”, BATİDER, Cilt 20, Sayı 3, 2000, s. 117-156.
• Bond, Stephen R./Cummins, Jason G.: “The Stock Market and Investment in the New Economy: Some Tangible Facts and Intangible Fictions”, Brookings Papers on Economic Activity, Sayı 1, 2000.
• Chemmanur, Thomas J./Paeglis, Imants: “Why Issue Tracking Stocks? Insights from a Comparison With Spin- Offs and Carve- Outs”, Applied Corporate Finance, Cilt 14, Sayı 2, 2001, s. 102-114.
• Conway, James D.: “The USX Tracking Stock “Spin- Off”: A Case of Split Personality”, The Tax Magazine, Cilt 69 Sayı 6, 1991, s. 383-389.
• Çoştan, Hülya: “İtalyan Şirketler Hukukunun ve 2003 tarihli İtalyan Sermaye Şirketleri Hukuku Reformunun Genel Hatları”, BATİDER, Cilt 24, Sayı 4, 2008, s. 179-214.
• Çatakoğlu, Buket: “Tahvillere Sağlanan Kâr Payı Hakkı ve Hak Sahiplerinin Korunması”, MÜHFHAD, Cilt 22, Sayı 3, 2016, s. 711-734.
• Çelikboya, Kerem: “Anonim Şirketin TTK m. 11 f. 3 Uyarınca Ticari İşletmesini Devretmesi”, Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
• Eckbo, Espen/Thorburn, Karin S.: “Corporate Restructuring”, Foundations and Trends in Finance, Cilt 7, Sayı 3, 2013, s. 159-288.
• Elder, John/Westra, Peter: “The Reaction of Security Prices to Tracking Stock Announcements”, Journal of Economics and Finance, Cilt 24, Sayı 1, 2000, s. 36-55.
• Eminoğlu, Cafer/Altıntaş, Berrin Dalgıç: “Türk Ticaret Kanunu’nun 340. Maddesi: Sermaye Şirketleri Hukukunda Sözleşme Özgürlüğünün Sonu mu?”, ERÜHFD, Cilt 9, Sayı 2, 2014, s. 1-26.
• Eroğlu, Muzaffer/Özdemir, Duygu Demirel: “Türk Ticaret Kanunu Geçici Madde 13 Hükmü ile Anonim Şirketlerin Kar Payı Dağıtım Kararlarının Sınırlandırılması”, DEÜHFD, Cilt 22, Sayı 2, 2020, s. 749-806.
• Faugerolas, Laurent: “Equity Tracking Securities- The Alcatel Experience”, International Business Lawyer, Cilt 29, Sayı 6, 2001, s. 254-257.
• Giudici, Paolo/Agstner, Peter: “Startups and Company Law: The Competitive Pressure of Delaware on Italy (and Europe?)”, European Business Organization Law Review, Sayı 20, 2019, s. 597-632.
• Haas, Jeffrey J.: “Directorial Fiduciary Duties in a Tracking Stock Equity Structure: The Need for a Duty of Fairness”, Michigan Law Review, Cilt 94, Sayı 7, 1996, s. 2089-2177.
• Hansmann, Henry: “Corporation and Contract”, American Law and Economics Review, Cilt 8, Sayı 1, 2006, s. 1-19.
• Harper, Joel T./Madura, Jeff: Sources of Hidden Value and Risk Within Tracking Stock, Financial Management, Cilt 31, Sayı 3, 2002, s. 91-109.
• Helvacı, Mehmet: “21. Yüzyılda Anonim Ortaklığa İlişkin Düşünceler ‘Tüzel Kişiye ve Bir Örnek Olarak Kar Payı Kavramına Belki Olması Gereken Farklı Bir Bakış’”, Tüzel Kişilik Penceresinden Anonim Ortaklık Sempozyumu (Ed. Havva Karagöz/Beril Özcanlı/Seda Palanduz), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021, s. 3-17.
• İmregün, Oğuz: “Anonim Ortaklıklarda İntifa Senetleri”, Halil Arslanlı’nın Anısına Armağan, İÜHF, İstanbul 1978, s. 445-462.
• Kantor, Brian/Castle, Jarrod: “Tracking Stocks- An Alternative to Unbundling for the South African Group”, Investment Analysts Journal, Cilt 29, Sayı 51, 2000, s. 49-56.
• Karahan, Sami: Ticari İşletme ve Tacir Kavramları ile İlgili 6102 sayılı Ticaret Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 18, Sayı 2, 2012, s. 3-10.
• Kahan, Marcel/Klausner, Michael: Standardization and Innovation in Corporate Contracting (Or “The Economics of Boilerplate”), Virginia Law Review, Cilt 83, Sayı 4, 1997, s. 713-770.
• Mantysaari, Petri: The Law of Corporate Finance: General Principles and EU Law Vol III: Funding, Exit and Takeovers, Springer, Heidelberg 2010.
• Memiş, Tekin: Aile Anayasası ve Şirketler Hukuku, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 8, 2018, s. 271-286.
• Pollman, Elizabeth: “Startup Governance”, University of Pennsylvania Law Review, Cilt 168, Sayı 1, 2019, s. 155-221.
• Pulaşlı, Hasan: “Anonim Şirket Genel Kurul Kararlarının Sakatlığı ve Müeyyidesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1-2, 2013, s. 885 898 (Pulaşlı, Müeyyide).
• Robinson, David T.: “Strategic Alliances and the Boundaries of the Firm”, Review of Financial Studies, Cilt 21, Sayı 2, 2009, s. 649-681.
• Sarıkaya, Sinan: “Koronavirüs (COVID- 19) Salgını Sebebiyle Sermaye Şirketlerine Getirilen Kâr Dağıtım Sınırlaması”, BUHFD, Cilt 15, Sayı 193-194, 2020, s. 1298-1295.
• Sadıkhzada, Abulfaz: “Türk Ticaret Kanunu Kapsamında Borçlanma Araçları (Senetleri) ile Borçlanmanın Sınırı”, Anonim Ortaklıkta Mali Hükümler (Ed. Helvacı, Mehmet vd.), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021, s. 1-23.
• Sengir, Turgut: “Anonim Ortaklıklarda Kâr Payı Hakkı”, BATİDER, Cilt 7, Sayı 1, 1973, s. 77-86.
• Schick, Jeffrey J.: “Toward Transaction- Specific Standards of Directorial Fiduciary Duty in the Tracking- Stock Context”, Washington Law Review, Cilt 75, Sayı 4, 2021, s. 1365-1398.
• Schnorbus, York: “Tracking Stock in Germany: Is German Corporate Law Flexible Enough to Adopt American Financial Innovations?”, University of Pennsylvania Journal of International Law, Cilt 22, Sayı 3, 2001, s. 541-634.
• Şahin, Murat: “Türk Ticaret Kanunu’nda İntifa Senetlerine İlişkin Yenilikler: Eski ve Yeni Döneme Dair Tartışmaların Değerlendirilmesi”, İzmir Barosu Dergisi, Cilt 86, Sayı 2, 2021, s. 105-161.
• Tekinalp, Ünal: “Sermayenin Korunması İlkesi”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010, s. 1681-1699.
• Tekinalp, Ünal: “Ticari İşletmenin TK m. 11(3)’e Göre Devrinde Borçların Hukuki Yazgısı”, 60. Yıl Armağanı, BTHAE, Ankara 2015, s. 3-17 (Tekinalp, Yazgı).
• Tekinalp, Ünal: Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2020 (Tekinalp, Sermaye).
• Tekinalp, Ünal: “Emredici Hükümler Açısından Genel Kurul Kararlarının İptali ve Butlanı Sorunu”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, 2013, s. 13-18 (Tekinalp, Butlan).
• Teoman, Ömer: “Sermaye Piyasasının Bir Aracı Olarak Katılma İntifa Senetleri”, Tüm Makalelerim Cilt I- II (1971- 2001), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012, s. 1117-1120 (Teoman, İntifa Senetleri).
• Teoman, Ömer: “Sermaye Piyasası Kurulunun Tebliğine Göre Katılma İntifa Senetleri”, Tüm Makalelerim Cilt I- II (1971- 2001), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2012, s. 575-588 (Teoman, Tebliğ).
• Teoman, Ömer: “Bir Anonim Ortaklıkta Payların Tümüne Yasada Öngörülenden Daha Fazla Hak Tanınması Ayrıcalık Yaratmak Anlamına Gelir mi?”, BATİDER, Cilt 18, Sayı 3, 1996, s. 1-6.
• Üçışık, Güzin: “Anonim Ortaklıklarda Kar ve Kazanç Paylarının Geri Alınması”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 2016, s. 469-504.
• Ventoruzzo, Marco: “Experiments in Comparative Corporate Law: The Recent Italian Reform and the Dubious Virtues of a Market for Rules in the Absence of Effective Regulatory Competition”, Texas International Law Journal, Cilt 40, 2004, s. 113-156.
• Yanlı, Veliye: “Yeni Ticaret Kanunu ve Anonim Şirketlerde Kâr Dağıtımı”, BATİDER, Cilt 30, Sayı 1, 2014, s. 5-32.
• Yanlı, Veliye: “Sermaye Piyasası Aracı ve Yatırım Sözleşmesi Kavramları”, BATİDER, Cilt 32, Sayı 3, 2016, s. 5-34 (Yanlı, Yatırım Sözleşmesi).
• Yüksel, Sinan H.: “Kapalı Anonim Ortaklıklarda Yeni Payların Kâr Payına Hak Kazanmasında ve Kâr Payının Hesaplanmasında Zaman Unsuru”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 1, 2019, s. 381-415.
• Tezler :
• Kılıç, Fatoş: Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından Anonim Şirketlerde Birleşme ve Bölünme, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), 2006.
• Mildon, Yasemin: Anonim Ortaklıklar Hukukunda Korporatif Düzlem ile Bağlantılı Paralel Yargılamalar, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2020.
• Özer, Şeref: Anonim Şirketlerde İmtiyazlı Paylara İlişkin Yeni Düzenlemeler ve Anonim Ortaklık Kavramının Kamu Hukuku Süjesi mi Yoksa Özel Hukuk Süjesi mi Olduğu Sorunu, SPK Yeterlilik Etüdü, SPK, Ankara 2011.
• İnternet Kaynakları :
• İTO Ek İşyerleri Hakkında Bilgilendirme Metni, https://www.ito.org.tr/tr/hizmetler, E.T.: 01/12/2022.
• TBMM Mevzuat Bilgi Sistemi, https://mevzuat.tbmm.gov.tr/mevzuat/ faces/sorgu, E.T. 28.02.2021).
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı 11. Kalkınma Planı (2019- 2023) m. 450.5, (https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/11/ON_BIRINCI_KALKINMA-PLANI_2019-2023.pdf, E.T.: 12.06.2021).
• The Tracking Stock Idea Goes into Retirement at G.M., The New York Times, 10.04.2003, https://www.nytimes.com/2003/04/10/business/satellite-empire-market-place-tracking-stock-idea-goes-into-retirement-gm.html, E.T. 28.02.2021.
• Türkiye Finansal Raporlama Standartları 3 İşletme Birleşmeleri EK A (https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/DynamicContentFiles/Türkiye%20Muhasebe%20Standartları/TMSTFRS2018Seti/TFRS/TFRS_3_2018.pdf, E.T.: 12.06.2022).
• Rekabet Kurumu, Terimler Listesi, Platform Ekonomileri, (https://www.rekabet.gov.tr/tr/Sayfa/yayinlar/rekabet-terimleri-sozlugu/terimler-listesi?icerik=462fd214-1178-4b46-996a-8e7278249b2e, E.T. 06.06.2021).
• Mahkeme Kararları :
• In re Staples, Inc., 792 A.2d 934 (Del. Ch. 2001) (www.westlaw.com, E.T.: 16.06.2022
• Klang v. Smith’s Food and Drug Centers, Inc., 702 A. 2d 150 (Del. 1997) (www.westlaw.com, E.T.: 16.06.2022).
• Solomon v. Armstrong 747 A.2d 1098 (Del. Ch. 1999)) (www.westlaw.com, E.T.: 16.06.2022).
• Solomon v. Armstrong, 747 A. 2d 1098 (Del. Ch. 1999) (www.westlaw.com, E.T.: 16.06.2022).
• Yarg. 13. HD., T. 22.10.2007, E. 2007/9800 K. 2007/12239 (www.lexpera.com.tr, E.T.: 16.06.2022).
• Yarg. HGK., T. 02.04.2014, E. 2013/1048 K. 2014/430 (www.lexpera.com.tr, E.T.: 16.06.2022).
• Yarg. 11. HD., T. 07.07.2015, E. 2014/15813 K. 2015/8851 (www.lexpera.com.tr, E.T.: 16.06.2022).
• Yarg. 11. HD., T. 28.04.2015, E. 2015/994 K. 2015/5904 (www.lexpera.com.tr, E.T.: 16.06.2022).
• Yarg. 11. HD., T. 14.05.2019, E. 2017/4546 K. 2019/3753 (www.lexpera.com.tr, E.T.: 16.06.2022).