AN EVALUATION ON WHETHER THE HIGH PROBABILITY OF THE DEATH OF THE ABSENTEE CONSTITUTES A SPECIAL CONDITION TO BE REQUIRED FOR ISSUING A DECLARATION OF ABSENCE

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 255 - 295, 30.05.2024

Aziz Erman Bayram

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1434516

Öz

The aim of this study is to determine the meaning of the expression "if there is a high probability of death" in Article 32 of the Turkish Civil Code, which regulates circumstances of absence, and to evaluate whether the presence of high probability of the death of the person is a special condition to be required for issuing a declaration of absence. In some of the main works on the subject in the Turkish and Swiss legal doctrine, the presence of a high probability of the death of the person is specifically mentioned among the conditions for issuing a declaration of absence, while in others it is not. In the practice of the Turkish Court of Cassation, however, the presence of a high probability of the death of the person is recognized as a special condition to be required for issuing a declaration of absence. This study claims that situations of disappearance under life-threatening circumstances or being missing for a lengthy period without any sign of life are the situations that alone can lead to a high probability of the death of the absentee. In this context, this study argues that there is a cause-and-effect relationship between disappearance under life-threatening circumstances or being missing for a lengthy period without any sign of life and the presence of a high probability of the death. In addition, this study concludes that the expression "if there is a high probability of death" in Article 32 of the Code should be considered as a criterion used to distinguish the presumption of death from the declaration of absence in the cases of disappearance under life-threatening circumstance, and as a criterion that prevents the declaration of absence due to the cessation of the cause-and-effect relationship in the case of being missing for a lengthy period without any sign of life, if the lack of news is based on a reasonable explanation.

Anahtar Kelimeler

Declaration of absence, Presumption of death, Disappearance under life-threatening circumstances, Being missing for a lengthy period without any sign of life, High probability of death

GAİBİN ÖLÜMÜ HAKKINDA KUVVETLİ OLASILIK BULUNMASININ GAİPLİK KARARININ VERİLEBİLMESİ İÇİN ARANMASI GEREKEN ÖZEL BİR KOŞUL OLUP OLMADIĞI KONUSUNDA BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Bu çalışmanın amacı gaiplik durumlarını düzenleyen Türk Medenî Kanunu’nun 32. maddesinde yer alan “ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa” ifadesinin anlamının belirlenmesi ve gaiplik kararı verilebilmesi için kişinin ölümü hakkında kuvvetli olasılık bulunmasının, aranması gereken özel bir koşul olup olmadığının değerlendirilmesidir. Türk ve İsviçre hukuk öğretisinde konuya ilişkin başlıca eserlerin bazılarında kişinin ölümü hakkında kuvvetli olasılık bulunması, gaiplik kararının verilebilmesinin koşulları arasında özel olarak sayılmakta bazılarında ise sayılmamaktadır. Yargıtay uygulamasında ise kişinin ölümü hakkında kuvvetli olasılık bulunması, gaiplik kararı verilebilmesi için aranması gereken özel bir koşul olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada ölüm tehlikesi içinde kaybolma ve kendisinden uzun zamandan beri haber alınamama durumlarının tek başına, kişinin ölümü hakkında kuvvetli olasılık doğurabilen durumlar olduğu savunulmaktadır. Bu bağlamda ölüm tehlikesi içinde kaybolma ve kişiden uzun süredir haber alınamama ile kişinin ölümü hakkında kuvvetli olasılık bulunması arasında bir neden sonuç ilişkisi olduğu ileri sürülmektedir. Ayrıca Kanun’un 32. maddesinde yer alan “ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa” ifadesinin ölüm tehlikesi içinde kaybolma durumu bakımından gaiplik kararıyla ölüm karinesinin ayırt edilmesinde kullanılan; uzun süredir haber alınamama durumu bakımından ise haber alınamamanın makul bir gerekçeye dayanması hâlinde aradaki neden sonuç ilişkisinin kesilmesi sebebiyle gaiplik kararı verilmesini engelleyen bir ölçüt olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gaiplik kararı, Ölüm karinesi, Ölüm tehlikesi, Uzun süredir haber alınamama, Ölüm hakkında kuvvetli olasılık

Kaynakça

• Abik, Yıldız: “Gaipliğin Nişanlılık Üzerindeki Etkisi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 54, Sayı 2, 2005, s. 153-181.
• Akipek, Jale/Akıntürk, Turgut/Ateş Karaman, Derya: Türk Medenî Hukuku, Birinci Cilt, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, 17. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Arpacı, Kişiler Hukuku (Gerçek Kişiler), 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2000.
• Aslan Bingöl, Kemale Leyla: “Gaipliğin Miras Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 48, 2021, s. 313-334.
• Ataay, Aytekin: Şahıslar Hukuku, Birinci Yarım, Giriş – Hakikî Şahıslar, 3. Baskı, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1978.
• Baumann, Max: Personenrecht des ZGB : natürliche Personen, juristische Personen, Vereine, Stiftungen, Schutz der Persönlichkeit, 2. Auflage, Dike Verlag, Zürich 2011.
• Baygın, Cem/Nar, Ahmet: Medenî Hukuk Dersleri I, Başlangıç Hükümleri ve Kişiler Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Bieri, Marisa/Morand, Anne-Sophie/Müller, Melanie/Perren, Rübe: Übungsbuch Personenrecht und Einleitungsartikel, 2. Auflage, Orell Füsli Verlag, Zürich 2015.
• Breitschmid, Peter: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (CHK), Band 1, Personen- und Familienrecht: Art. 1-456 ZGB, Partnerschaftsgesetz, 4. Auflage, Schulthess Juristische Medien, Zürich 2023.
• Brückner, Christian: Das Personenrecht des ZGB: (ohne Beurkundung des Personenstandes), 1. Auflage, Schulthess Juristische Medien, Zürich 2000.
• Bucher, Andreas: Natürliche Personen und Persönlichkeitsschutz, 4. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2009.
• Dörr, Bianka S.: Kurzkommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch (KUKO), 2. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2018.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan: Kişiler Hukuku Gerçek ve Tüzel Kişiler, 23. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• Egger, August: Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch (ZK), Das Personenrecht, 2. Auflage, Schulthess Juristische Medien, Zürich 1930.
• Erdoğan, İhsan/Keskin, A. Dilşad: Türk Medenî Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, 2. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara 2019.
• Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin/Doğanay, Y. Ümit: Medenî Hukuk Dersleri, Cilt I (Temel Prensipler, Şahsın Hukuku, Aile Hukuku), Özel Galatasaray Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 1966.
• Göktürk, Hüseyin Avni: Türk Medeni Hukuku, Birinci Kitap, Şahsın Hukuku (Kişiler Hukuku), 3. Baskı, Güney Matbaacılık, Ankara 1954.
• Grossen, Jacques Michel: Schweizerisches Privatrecht, Zweiter Band, Einleitung und Personenrecht, 1. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 1967.
• Hafter, Ernst: Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch, Band I, Personenrecht, 2. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern 1919.
• Hatemi, Hüseyin: Kişiler Hukuku, 7. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Hausheer, Heinz/Aebi-Müller, Regina E.: Das Personenrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches, 4. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern 2016.
• Helvacı, Serap: Gerçek Kişiler, 6. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Hofer, Sibylle: Personenrecht, 1. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2019.
• Hürlimann, Bettina/Schmid, Jörg: Einleitungsartikel des ZGB und Personenrecht, 3. Auflage, Schulthess Juristische Medien, Zürich 2016.
• Kley, Andreas/Seferovic, Goran: ZGB : Kommentar : Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Orell Füssli Kommentar, 4. Auflage, Orell Füssli Verlag, Zürich 2021.
• Köprülü, Bülent: Medeni Hukuk, Genel Prensipler - Kişinin Hukuku (Gerçek Kişiler - Tüzel Kişiler), 2. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1984.
• Lardelli, Flavio: Basler Kommentar Zivilgesetzbuch (BSK) I, 7. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel 2022.
• Oğuzman, M. Kemal/Seliçi, Özer/Oktay-Özdemir, Saibe: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), 21. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• Oğuzoğlu, Hüseyin Cahit: Medeni Hukuk, Şahsın Hukuku, Akın Matbaacılık, 3. Baskı, Ankara 1956.
• Özsunay, Ergun: Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, 4. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1979.
• Öztan, Bilge: Kişiler Hukuku Gerçek Kişiler, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021.
• Pedrazzini, Mario M./Oberholzer, Niklaus: Grundriss des Personenrechts, 4. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern 1993.
• Riemer, Hans Michael: Personenrecht des ZGB: Studienbuch und Bundesgerichtspraxis, 2. Auflage, Stämpfli Verlag, Bern 2002.
• Şahin, Eda: “Gaipliğin Miras Hukuku Bakımından Hüküm ve Sonuçları”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2019 (144), s. 249-275.
• Serozan, Rona/Engin, B. İlkay/Atamer, Yeşim M.: Serozan Medenî Hukuk Genel Bölüm Kişiler Hukuku, 9. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2022.
• Tekinay, Selâhattin Sulhi: Medenî Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 1992.
• Tokat, Hüseyin: “Gaipliğin Aile Hukuku Yönünden Sonuçları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 2, 2017, s. 523-575.
• Tokat, Hüseyin: Türk Hukukunda Gaiplik, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2018.
• Tuor, Peter/Schnyder, Bernhard/Schmid, Jörg: Das schweizerische Zivilgesetzbuch, 14. Auflage, Schulthess Juristische Medien, Zürich 2015.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet: Türk Medeni Hukuku, 3. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul 1963.
• Yağcıoğlu, Ali Haydar: “Ölüm Karinesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 24, Sayı 2, 2022, s. 833-885.
• Zevkliler, Aydın/Ertaş, Şeref/Havutçu, Ayşe/Acabey, M. Beşir/Gürpınar, Damla: Yeni Medeni Kanuna Göre Medeni Hukuk (Temel Bilgiler), 10. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2018.