Teori-Araştırma Bileşeni: Roy’un Uyum Modeli Örneği

Yıl 2014, Cilt: 7 Sayı: 1, 33 - 45, 01.02.2014

Emine Çatal , Aklime Dicle

Öz

Giriş: Profesyonel bir disiplinin temelini oluşturan bilim, teori-araştırma sürecinin karşılıklı etkileşimi ile gelişir. Hemşirelik teori ve
modellerine temellenen araştırmalar hemşireliğin bilgi birikimine katkıda bulunur. Doktora, bilim felsefesi ilkelerine göre araştırma
metodolojisini kullanarak yeni bilgiler üretme aşamasıdır ve hemşirelik doktora tezlerinde teori kullanımı, disiplin için yeni bilgilerin
üretilmesinde önemli bir yere sahiptir. Bir araştırmada teorinin nasıl kullanılacağı ise tüm araştırmacılar için açık değildir. Teori temelli
araştırmalarda teorinin nasıl kullanılacağına ilişkin geliştirilen rehber, bu noktada araştırmacılara yol gösterici olmuştur. Bu rehberde
teori/model kullanımı; a) kavramsal modelin içeriğinin öğrenilmesi, b) araştırma ve uygulamalarda model kullanımına ilişkin ayrıntılı
literatür incelemesi, c) araştırma konusuna ilişkin kavramsal-teorik-deneysel yapının oluşturulması ve ilişkilendirilmesi olarak üç adımda
özetlenmiştir. Bu makalede, hemşirelik araştırmacılarına örnek olması için doktora tezinin Roy Uyum Modeli’ne göre temellendirilmesi,
kavramsal-teorik-deneysel yapısının oluşturulması ve ilişkilendirilmesi sürecini açıklamak amaçlanmıştır

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik Modeli, Roy Uyum Modeli, Teori temelli araştırmalar, Kavramsal-teorik-deneysel yapı.

<theory-research> Component: Example of Roy Adaptation Model

Öz

Introduction: Science that is formed the basis of a professional discipline develops the interaction of theory and research process. The
reseraches that based upon nursing theories and models is contribute to the nursing knowledge. Doctorate is stage of generating new
information according to the principles of philosophy of science by using research methodology and using the theory in the nursing doctoral
dissertations is an important to produce new knowledge for the discipline. But it is not clear for all researchers how to use the theory in a
study. The guide, which developed to show how a theory uses in a theory-based research, has been guiding for researchers at this point. In
this guide, using to theory summarized in three steps as a. learning the content of the conceptual model, b. a detailed review of literature
about the use of the model in the research or practice, c. creating and associating of a conceptual-theoretical-empirical structure for research
topics. In this article, it is aimed to describe how a doctoral dissertation could be based upon Roy’s Adaptation Model, the process of creating
and associating the conceptual-theoritical-experimantal structure for illustration to nursing researchers

Anahtar Kelimeler

Nursing theory, Roy Adaptation Model, Theory-based research, Conceptual-theoretical-empirical structure.

Kaynakça

• Alligood, M.R., & Tomey, A.M. (2006) Nursing Theory Utilization & Application. (3rd Ed.) United States:Mosby Year Book Inc.
• Anderson, B., Higgins, L., & Rozmus, C. (1999) Critical pathway: application to selected patient outcomes following coronary artery bypass graft. Applied Nursing Research, 12: 168-174.
• Artinian, N.T. (1991) Stress experience of spouses of patients coronary artery bypass during hospitalization and 6 weeks post discharge. Heart and Lung, 20 (1): 52-59.
• Artinian, N.T. (1993) Spouses' perceptions of readiness for discharge after cardiac surgery. Applied Nursing Research, 6 (2): 80–88.
• Bakan, G. (2008) Kalp yetmezliği olan hastaların hastalığa uyumunda Roy Adaptasyon Modeli’nin etkisinin incelenmesi. İç Hastalıkları Hemşireliği Programı Yükseklisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
• Baksi Şimşek A. & Dicle, A. (2013) Primer Beyin Tümörlü Hastaların Roy Uyum Modeli'ne Göre Uyum Durumlarının İncelenmesi: Niteliksel Bir Araştırma. Journal of Neurological Sciences [Turkish] 30:(1) 34; ss: 88-107, from http://www.jns.dergisi.org/text.php3?id=637.
• Bozkurt, S. (2010) Çalışan ergenlerin öfke yönetiminde Roy Adaptasyon Kuramı temelli hemşirelik yaklaşımının etkisi. Psikiyatri Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
• Bradley, K.M. & Williams, D.M. (1990) Spouses' perceptions of readiness for discharge after cardiac surgery . Cardiovascular Nursing, 5(1):43-53.
• Bubela, N., Galloway, S., McCay, E., McKibbon, A., Nagle, L., Pringle D., et al. (1990) The patient learning needs scale: reliability and validity. Journal Advanced Nursing, 15: 1181-1187.
• Cihangir, N. (2007) Astımlı adölesanlarda uyum ve özbakım modellerine göre geliştirilen hemşirelik yaklaşımlarının değerlendirilmesi. Hemşirelik Programı Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye.
• Çatal, E. & Dicle, A. (2008) Hasta Öğrenim Gereksinimleri Ölçeği’nin Türkiye’de Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. DEUHYO ED, 1(1), from http://deuhyoedergi.xm.com/200805144.pdf.
• Çatal, E. & Dicle, A. (2011) Koroner arter bypass greftli hastalarda erken dönem hemşirelik bakımının Roy Uyum Modeli’ne göre analizi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 13 (2): 68-81.
• Çevik Akyıl, R. (2010) Kronik obstrüktif akciğer hastalarının hastalığa uyumuna Roy Adaptasyon Modeli’ne göre verilen eğitimin etkisi. İç Hastalıkları Hemşireliği Programı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Erzurum, Türkiye.
• Dimattio, M.J.K. & Tulman, L. (2003) A longitudinal study of functional status and correlates following coronary artery bypass graft surgery in women. Nursing Research, 52 (2): 98-107.
• Ejder Apay, S. (2011) Sezaryen ile doğum yapan loğusalara Roy’un Modeli’ne göre verilen bakımın değerlendirilmesi. Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Erzurum, Türkiye.
• Fawcett, J. (2002) The Nurse Theorists: 21st-Century Updates— Callista Roy. Nursing Science Quarterly, 15 (4): 308-310. Fawcett, J. (2005a) Contemporary Nursing Knowledge. Analysis and Evaluation of Nursing Models and Theories. (2nd Ed. ) Philedelphia: F.A. Devis Company.
• Fawcett, J. (2005b) Using the Roy Adaptation Model to Guide Nursing Research. Nursing Science Quarterly, 18 (4): 320- 323.
• Fawcett, J. (2009) Using the Roy Adaptation Model to guide research and/or practice: construction of conceptualtheoretical-empirical systems of knowledge. Aquichan (AÑO), 9(3): 297-306.
• Flanagan, N.A. (1998) An analysis of patient’s psychosocial adjustment and values before and after coronary artery surgery. Rehabilitation Nursing, 23: 234-239.
• Gökçe İşbir, G. (2011) Roy Adaptasyon Modeli’ne dayalı danışmanlığın gebelikte bulantı kusmaya etkisi. Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İzmir, Türkiye.
• Gökçe İşbir, G. & Mete S. (2009) Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Bulantı kusma sorunu olan bir gebenin Roy Uyum Modeli’ne göre incelenmesi. DEUHYO ED, 2(2): 75-86.
• Kacaroğlu Vicdan A. (2010) Hemşirelik bakımında model kullanımına bir örnek: Modifiye radikal mastektomi olmuş bir bayanın, Roy’un Adaptasyon Modeli’ne göre incelenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı:3, ss: 106-118.
• Kan, Z.E. (2007) Adaptive Behaviors and perceptions of recovery following coronary artery bypass graft surgery. Widener University, Degree Doctor of Nursing Science, USA.
• Kılıç, D., Türkoğlu, N., Adıbelli, D., Çevik Akyıl, R., Bilgin, S., Yalçınöz Baysal, H. (2012) Roy Adaptasyon Modeli doğrultusunda verilen eğitimin hipertansiyon yönetimine etkisi. 15. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi [HASUDER] (Kongre Kitabı). Bursa. 2-6 Ekim, Sözel bildiri.
• McEwen, M., & Willis, E.M. (2006) Theoritical Basis for Nursing (2nd Ed.) United States: Lippincott Williams & Wilkins.
• McGraw, M.J. (2002) Watson’s philosophy in nursing practice. In M.R. Alligood, & A. M. Tomey (Ed.), Nursing theory: Utilization and application. (pp. 97-122). Toronto, Canada: Mosby.
• McHolm, F.A. & Geib, K.M. (1998) Application of the Neuman Systems Model to teaching health assessment and nursing process. Nursing Diagnosis, 9 (1): 23-33.
• McKenna, H. (1997) Nursing Theories and Models. London and NewYork: Routhledge, Taylor & Francis Group.
• Meyer, K., (2006) Preoperative health education for patients undergoing cardiac surgery. University of South Africa. Degree of Master Nursing Sciences.
• Moody, L.E. (1990) Advancing Nursing Science through Research (Vol. 1). Newbury Park: Sage. Cited in Parker, M.E. (2005) Nursing theories and nursing practice. (2nd ed.), Philadelphia: F.A. Davis Company.
• Ordin,Y.S., Karayurt, O., & Wellard, S. (2013) Investigation of adaptation after liver transplantation using Roy's Adaptation Model. Nursing and Health Sciences, 15(1):31- 38.
• Özkaraman A, Özer S., & Balcı Alpaslan G. (2012) Romatoid artritli bir vakanın hemşirelik bakımında roy adaptasyon modelinin kullanımı. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi / Gümüşhane University Journal of Health Sciences;1(3): 138-152.
• Öztürk, S. (2011) Roy Adaptasyon Modeli’ne göre postpartum dönemdeki annelere verilen eğitimin anne duyarlılığına etkisi. Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, Türkiye.
• Parker, M.E. (2005) Nursing Theories and Nursing Practice. Philadelphia, F.A. Davis Company, Second Edition. Paul, R.P. & Robichaud-Ekstrand, S. (2002) Expected and received assistance from informal social support for aged people in heart surgery (abstract_article in French). Recherche en Soins İnfirmiers, 71: 38-55.
• Roy S.C. (2008) Adversity and Theory: The Broad Picture. Nursing Science Quarterly, 21 (2): 138-139.
• Roy, S.C. (2009) The Roy Adaptaion Model (3rd Ed.) New Jersey: Pearson Education & Upper Saddle River.
• Roy, S.C. (2011) Research Based on the Roy Adaptation Model Last 25 Years. Nursing Science Quarterly, 24 (4): 312-320.
• Serçekuş, P. (2010) Doğuma hazırlık sınıfı ve bireysel eğitimin gebelik ve postpartum uyuma etkisinin incelenmesi. Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, Türkiye.
• Şişman, F.N. (2011) Yaşlı bireylerin bilişsel durumunu geliştirmede Roy Adaptasyon Modeli’ne temellenen hemşirelik bakımının etkinliği. Psikiyatri Hemşireliği Programı Yayınlanmamış Yükseklisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. Toit, C.M. (2003) Lifestyle adaptation of the patient after coronary artery bypass. Faculty of Health Sciences Technikon Pretoria, Department of Nursing.
• Ume-Nwagbo, P.N., DeWan S.A. & Lowry, L.W. (2006) Using the Neuman Systems Model for Best Practices. Nursing Science Quarterly, 19 (1): 31-35.
• Watson, J. (2001) Jean Watson: Theory of human caring. In M.E. Parker (Ed.), Nursing theories and nursing practice (3rd Ed., pp. 343-354). Philadelphia: Davis.