Kur’ân’da Nesh Tartışmaları Üzerine

Yıl 2023, , 105 - 130, 29.06.2023

Mustafa Kara

https://doi.org/10.21054/deuifd.1296523

Cited By: 1

Öz

Bu makalede Kur’ân’da nesh tartışmaları ele alınmaktadır. Makalenin te-mel problemi, Kur’ân’da nesh meselesinin İslam âlimleri arasında bir türlü sonlandırılamayan tartışmalara yol açması, bu tartışmaların Müslümanlar arasında derin ilmî görüş ayrılıklarına ve birbirlerini itham ederek ötekileştirmelerine sebep olmasıdır. Makalenin amacı, Kur’ân’da neshin varlığına delil gösterilen âyetler üzerinden konuyu açıklığa kavuşturmak ve böylece Kur’ân ilimleri arasında yer alan nesh meselesinin Yüce Kitap’ta bizzat gerçekleşip gerçekleşmediği tartışmalarını uzlaştırmaya çalışmaktır. Makale, Kur’ân’da nesh konusunda delil kabul edilen âyetlerle sınırlı tutulmuştur. Makale, bu âyetlere ilişkin yorum ve tartışmaları uzlaştırmayı amaçlaması bakımından önem arz etmektedir. Bu durum aynı zamanda makalenin özgün yönünü de ortaya koymaktadır. Makalede, nitel bilgi toplama metotlarından yazılı doküman incelemesi yöntemi esas alınmış ve literatür taramasında ulaşılan bilgiler, bütüncül bir yaklaşımla incelenmiştir. Ulaşılan sonuçlar, nesh konusundaki tartışmaların Bakara 106 ve Nahl 101. âyetlerde geçen âyet (آيَة) kelimesine yüklenilen mana ve bu mana istikametinde yapılan yorumlardan kaynaklandığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Âyet, Nesh, Nâsih-Mensûh, Yorum

Over Nesh Discussions in the Qur’an

Öz

In this article, discussions of nash in the Qur’an are discussed. The main problem of the article is that the issue of nash in the Qur’an leads to unending debates among Islamic scholars, and these debates cause deep scholarly disagreements among Muslims and accuse each other and marginalize each other. The aim of the article is to clarify the issue through the verses that are shown as evidence for the existence of nash in the Qur’an, and thus to try to reconcile the debates on whether the issue of nash, which is among the Qur’anic sciences, took place in the Holy Book itself. The article is limited to the verses accepted as evidence about nash in the Qur’an. The article is important in terms of aiming to reconcile the comments and discussions on these verses. This situation also reveals the original aspect of the article. In the article, the written document analysis method, one of the qualitative information collection methods, was taken as a basis and the information obtained in the literature review was examined with a holistic approach. The results show that the discussions on abrogation stem from the meaning attributed to the word (آيَة) in the verses of Baccarat 106 and Nahl 101 and the interpretations made in the direction of this meaning.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Verse, Nash, Nasih-Mensuh, Commentary

Kaynakça

• ʿAbdülbâkī, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehras li-elfâẓi’l-Ḳurʾâni’lKerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2001. Asar, Muhammet Ali. “Sünnetin Kur’ân’ı Neshi Meselesine Hadisçilerin Yaklaşımı: Örnekler Çerçevesinde Bir İnceleme”. ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11/2 (2020), 48-78.
• Bingöl, Abdulkerim. “Neshin Gerçekleşmesinde Etkili Olan Faktörler”. eŞarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 8/2(16) (2016), 565-583.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Büyük, Enes. “Klasik Dönemde Kur’an’da Neshi Reddeden Bir Müfessir: Safedî’nin Nesh Teorisine Yaklaşımı”. Eskiyeni 42 (2020), 881-907. Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Cürcanî, Ali b. Muhammed eş-Şerif. et-Ta’rifât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- ‘Ilmiyye, 1983.
• Çetin, Abdurrahman. “Nesih”. DİA. 32/579-581. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Çetiner, Bedreddin. “Kur’ân’da Nesh Konusuna Değişik Bir Yaklaşım”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları III. 385-394. İstanbul: İSAV Yayınları, 2002.
• Dânî, Ebû ‘Amr Osman b. Sa‘îd. et-Teysîr fi’l-kırââti’s-seb‘. Beyrut: Dâru’lKütübi’l-‘Ilmiyye, 1996.
• Demir, Recep. “Bağlamından Kopuk Kur’ân Okumalarının Serencamı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (2020), 573-604.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usûlü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
• Dihlevî, Ebû ‘Abdil‘azîz Kutbiddîn Şah Veliyyullah el-Fârûkī. el-Fevzü’lkebîr fi usûli’t-tefsîr. Kahire: Dâru’s-Sahve, 1986.
• Duman, M. Zeki. “Kur’an'da Neshe Delil Gösterilen ve Mensûh Addedilen Ayetlerin Mana Yönünden Yeniden Değerlendirilmeleri”. Tarihten Günümüze Kur'an İlimleri ve Tefsir Usûlü. 79-105. Ankara: İlim Yayma Vakfı Yayınları, 2009.
• Geniş Açıklamalı Kur’an Meal-Tefsir. çev. Mehmet Okuyan. İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Gezgin, Ali Galip. “Kur’ân’da ‘Nesh Problemi’ne Eleştirel Bir Yaklaşım”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 14/1 (2001), 49-67.
• Halîl b. Ahmed, Ebû ‘Abdirrahmân. Kitâbü’l-‘ayn. thk. Abdulhamîd Henedâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2002.
• Hemedânî, Ebu’l-A‘lâ Hasen b. Ahmed. Gâyetü’l-ihtisâr fî kırââti’l-‘aşerâti eimmeti’l-emsar. Tanta: Daru’s-Sahâbe, 2006.
• Isfehânî, Ebû Müslim Muhammed b. Bahr. Câmi‘u’t-te’vîl li-muhkemi’t-tenzîl (şerhu’t-te’vîl). thk. Hıdr Muhammed Nebha. b.y.: y.y., ts.
• Isfehânî, Ebu’l-Kâsım Huseyn b. Muhammed Râğıb. el-Müfradât fî ğarîbi’lKur’ân. Mısır: Mektebetü Nezâr Mustafâ el-Bânî, ts.
• İbn Cezerî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed ed-Dimeşkî. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, ts.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu mekâyîsi’l-lüğa. thk. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Galbûn, Ebu’l-Hasen Tâhir b. ‘Abdülmünim. et-Tezkira fi’l-kırââti’ssemân. thk. Eymen Rüşdi Süveyd. Dimeşk: Daru’l-Gavsânî li’dDirâsâti’l-Kur’âniyye, 2009.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l- ‘Arab. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1119.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferac ‘Abdurrahmân b. ‘Ali. Nevâsihu’l-Kur’ân - ‘umdetü’r-râsih fî ma‘rifeti’l-mensûh-. Beyrut: y.y., 1985.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferac ‘Abdurrahmân b. ‘Ali. Zâdu’l-mesîr fî ‘ılmi’t-tefsîr. Beyrut: y.y., 1987.
• İsmail, Şaban Muhammed. Nazariyyetü’n-nesh fi’ş-şerâi‘i’s-semâviyye. b.y.: Dâru’s-Selâm, 1998.
• Katâde, Ebû’l-Hattâb b. Diâme es-Sedûsî. en-Nâsih ve’l-mensûh. thk. Hatim Salih. b.y.: Risale, 1998.
• Kurtûbî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmî‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdullah b. ‘Abdilmuhsin et-Turkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Mehmet Boynukalın. İstanbul: Mizan Yayınları, 2005.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Hâfîzuddîn ‘Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Mervân Muhammed eşŞekkâr. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2014.
• Özdeş, Talip. Kur’an ve Nesih Problemi. Ankara: Fecr Yayınları, 2018.
• Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Mefâtîḥu’l-ğayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Semerkandî, Nasr b. Muhammed. Tefsîru Ebi’l-Leys: Baḥru’l-‘ulûm. Beyrut: y.y., 1996.
• Suyûtî, Celâluddîn ‘Abdurrahmân. el-İtkân fî ‘ulûmi'l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2006.
• Şimşek, Mehmet Sait. “Kur’an’da Nesh Problemi”. 1. Kur’an Haftası Kur’an Sempozyumu -Kur’an’ın Aydınlığına Doğru-. 118-128. Ankara: Fecr Yayınları, 1995.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdullah b. ‘Abdilmuhsin et-Turkî. Kahire: Dâru Hacer, 2001.
• Türcan, Selim. Neshin Problematik Tarihi. Ankara: Otto Yayınları, 2017. Türcan, Talip. “Tedrîc”. DİA. 40/265-267. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Ünalan, Abdullah. “Kur’ân’ı Nesh Bağlamında Sünnet’in Yetkisi”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2018), 11-30.
• Vâhıdî, Ebu’l-Hasen ‘Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. Beyrut: y.y., 1991.
• Yetkin, Hacer. “Klasik Dönem’e Kadar Fıkıh Usûlünde Kur’ân ve Sünnetin Birbirini Neshi Tartışması”. Usûl İslam Araştırmaları 28 (2017), 183-212.
• Yüksek, Muhammed İsa. “Bakara Suresi 106. Âyet Bağlamında Nesh-Nes’ İlişkisi”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (2015), 7-40.