19. Yüzyıl Hindistanı’nda İhya Hareketleri: Seyyid Ahmed Şehid ve Tarikat-ı Muhammediyye Örneği

Yıl 2023, , 289 - 311, 27.12.2023

Kazım Karayiğit , Ahmet Bağlıoğlu

https://doi.org/10.21054/deuifd.1392333

Öz

Hint altkıtasında XVIII. yüzyıl itibari ile Şah Veliyyullah ile başlayan dinin bidat ve hurafelerden arındırılması fikri XIX. yüzyıla gelindiğinde onun takipçileri tarafından devam ettirilmiştir. Hanefi ve sûfi kimliği ile bilinen, hadis ve sünneti öne çıkaran Şah Veliyullah Dihlevi, XVIII. yüzyılda Hint altkıtasında dinin bid’at ve hurafelerden arındırılmasında aktif rol oynayan kişilerin başında gelmektedir. Bid’at ve hurafelere karşı başlatılan bu mücadele XIX. yüzyılda da devam etmiştir. Seyyid Ahmed Şehid, Şah Veliyyullah geleneğinde yetişmiş olsa da Hintli Müslümanlar arasında yaygın olan sûfi inançlara tepki göstermiştir ve bunları şirk olarak görmüştür. O, bölgedeki dini bozulmanın nedenini taklid anlayışı ve sûfi ritüellerinde görmüştür. Seyyid Ahmed Şehid’in Hintli Müslümanların dini yönden bozulduğunu düşündüğü bir dönemde, Sihlerin ve İngilizlerin müslümanlara olan baskı ve zulmüne karşı kurduğu Tarikat-ı Muhammediyye hareketi, ona siyasi bir kimlik kazandırmıştır. Bu makalede Hint altkıtasında sözü edilen yüzyılda Seyyid Ahmed Şehid ve onun liderliğinde ortaya çıkan Tarikat-ı Muhammediyye hareketinin fikirleri ve bölgedeki etkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seyyid Ahmed Şehid, Tarikat-ı Muhammediyye, Cihad, Şirk, İhya

Kaynakça

• Abou Zahab, Mariam, Salafism in Pakistan: The Ahl-e Hadith Movement, Global Salafism: İslam’s New Religious Movement, Editör. Roel Meijer, 126-142. London. Hurst&Company, 2009.
• Ahmad Khan, Muinüddin, Tariqah-ı Muhammadıyah Movement: An Analytical study, Islamic Studies, 6/4 (1967), 375-388.
• Ahmed, Aziz, Hindistan ve Pakistan’da Modernizm ve İslam, çev. Ahmet Küskün, İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1990.
• Ahmed, Qeyamuddin, The Wahabi Movement in India, India: Ghost Printing House, 1966.
• Allen, Charles, The Hidden Roots of Wahhabism in British India, World Policy Journal, 22/2 (2005) 87-93.
• Ansari, Bazmee, Sayyid Ahmad Shahid in the Light of his letters, Islamic Studies, 15/4 (1976), 231-245.
• Ansari, A. S. Bazmee, “İsmail Şehid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2001) 23/124.
• Aydın, Ahmed, Şah Veliyyullah ed-Dihlevi ve Dihlevilik (İstanbul: İbn Haldun Üniversitesi Yayınları, 2023.
• Aziz, Ahmed, Hindistan’da İslam Kültürü Çalışmaları, çev. Latif Boyacı, İstanbul: İnsan Yayınları, I. Baskı, 1995.
• Bahâuddin, Muhammed, Tarih-i Ehl-i Hadis, Dehli: Mektebe-i İslamiyye, 2008.
• Birışık, Abdülhamit, Hint Altkıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri, İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
• Brown, Daniel W, Rethinking Tradition in Modern Islamic Thougt, Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• Bulut, İsmail, Şah Veliyyullah Dehlevi’nin Kelami Görüşleri, (Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi, 2007).
• Bulut, İsmail, Dehlevi Düşüncesinde Mistik Yapı ve Rüya Kavramının Önemi, Kelam Araştırmaları, 9/2, (2001), 77-92.
• Elvâî, Muhyiddin, ed-Da’vetü’l-İslamiyye ve tatavvuruha fi şibhi’l-gârrati’l-Hindiyye, , Dımaşk: Daru’l-Kalem, 1986.
• En-Nemr, Abdülmün’im, Tarihu’l-İslam fi’l-Hind, Beyrut: Müessesetü’l-Câmi’iyye, 1981.
• Fazlurrahman, İslam, çev. Mehmet Dağ- Mehmet Aydın, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Gabarieau, Marc, Sûfîlere yönelik eleştiriler: Ondokuzuncu yüzyılın başlarında Hindistan’daki Tartışmalar, çev: Abdurrezzak Tek, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17/1 (2008), 297-313.
• Görgün, Tahsin, “Tecdîd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul, TDV Yayınları, 2011) 40/ 234-239. Hunter, W.W, Indian Musalmans, Trubner and Company, 1876.
• Haroon, Sena, Reformism and Orthodokx Practise in Early Nineteenth Century Muslim North India: Seyyid Ahmed Shaheed Reconsidered, Journal of the Royal Asiatic Society, 21/2 (2011), 177-198.
• Hasan Han, Sıddık, Ebcedü’l-Ulûm, 3, Beyrut: Daru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1889.
• Haseni, Abdulhay b. Fahruddin, el-İ’lam bimen fi Tarihi’l-Hind Mine’l-A’lam, Beyrut: Daru’l-İbn Hazm, 1999. Hedayetullah, Muhammed, Sayyıd Ahmad: A study of the religious reform movement of Sayyıd Ahmad of Ra’e Bareli, Montreal: McGill University, Institute of Islamic Studies, 1968
• https://www.firstpost.com/india/syed-ahmad-rai-barelvi-and-the-18th-century-mujahidin-movement-in-the-indian-subcontinent-2790982.html (erişim tarihi, 03.10.2023).
• İkram, Şeyh Muhammed, Mevc-i Kevser, Lahor: İdâratü Sekâfeti İslamiyye, 2003.
• İlhan, Mehmet, Şah Veliyyullah Dihlevi’nin Kelami Görüşleri, (Ankara: Araştırma Yayınları, 2007).
• Kadir, Altaf, Seyyid Ahmad Bareilvi: His Movement and Legacy from the Pukhtun Perspective, New Delhi: Sage Publications, 2015.
• Kaplan, İbrahim, Muhammed İkbal’in Islahat Projesinde İnsanın Kaderi Problemi, Kelam Araştırmaları, 1/1, (2003), 71-88.
• Kaplan, İbrahim, M. İkbal’in Tevhîd Yorumu: Tevhîd İnancının Dinamik Yapısı, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12/1, (2007), 83-101.
• Kavak, Özgür, Tecdid mi, Yeniden İnşa mı? Şah Veliyyullah Dihlevi’den Muhammed İkbal’e Hind Alt Kıtasında İctihad ve Taklide Farklı Yaklaşımlar, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 17, (2011), 193-206.
• Khan, Iqtidar Alam, The Wahabis in the 1857 Revolt: A Brief Reappraisal of Their Role, Social Scientist, 41/5/6 (2013), 15-23.
• Kurtuluş, Rıza, “Ahmed Şehid”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1989) 2/134-135.
• Küçük, Abdurrahman, “Sihizm”, AÜİFD, 28 (1986), 391-417.
• McLeod, W. H, Guru Nanak and the Sikh religion, Delhi: Oxford University Press, 1968.
• Metcalf, Barbara Daly, Islamic Revival in British India: Deoband, 1860–1900, Princeton: Princeton University Press, 1982.
• Mujeeb, M, The Indian Muslims, London: Ruskin Hause, 1916.
• Nagma, Nagma, Impact of the Ahl-e Hadıth Movement on Contemporary Muslim Society in Indıa: Alıgarh Muslim University, India, Doktora Tezi, 2015.
• Pearson, Horlan, Islamic Reform and Revival in Ninetennth Century India: The Tarigah-ı Muhammediyah, New Delhi: Yoda Press, 2008.
• Qureshi, M. Naeem “Tarîkat-ı Muhammediyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2011) 40/106.
• Riexinger, Martin, How Favourable is Puritan Islam to Modernity? A Study of the Ahl-i Hadis in Late Nineteenth/Early Twentieth Century South Asia, Colonialism, Modernity and Religious Identities: Religious Reform Movements in South Asia, Editör. Gwilym Beckerlegge. 147-165. New Delhi: Oxford University Press, 2008.
• Şehid, İsmail, Reddü’l- işrak, thk: Muhammed Uzeyr Şems, Pakistan: Mektebe-i Selefiyye, 1988.
• Şehid, İsmail, Sırat-ı müstakim, ter. Mevlana Muhammed İkram, İslami Akademi, Lahor, t.y.
• Titus, Murray.T, Indian Islam, London: Oxford University Press, 1939.
• W. Owen Cole and Piara Singh Sambhi, The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices, New Delhi: Vikas Publishing House, 1978.