İMAM MÂTÜRÎDÎ VE EBUSSUÛD’UN TEFSİRLERİNDE HZ. MERYEM

Yıl 2016, , 101 - 141, 15.06.2016

Murat Memiş

https://doi.org/10.21054/deuifd.282207

Öz

Hz. Meryem, Hıristiyanlıkta olduğu kadar,
Kur’an’ın ona yüklemiş olduğu anlam sebebiyle İslâm dünyasında da önemli bir
karakterdir. Onun örnek yaşantısına dair anlatıların Kur’an tefsirlerinde
sıklıkla zikredildiğini görmekteyiz. Bu çalışmamızda, dirayet tefsir ekolüne
dâhil iki eserde Hz. Meryem ile ilgili yorum ve yaklaşımları karşılaştırmalı
olarak ele almaya çalıştık. Bu tefsirlerden birincisi Ebu Mansur
el-Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’an adlı eseri, diğeri ise Osmanlı
Şeyhülislamlarından Hanefi-Mâtürîdî geleneğe mensup Ebussuûd Efendi’nin İrşâdu
Akli’s-Selîm adlı tefsiridir. Bu iki tefsir ait oldukları tarih, coğrafya
ve kültürel şartlar bakımından birtakım farklılıklar sergilerler. Bu çalışmamız
boyunca söz konusu farklılıkların Hz. Meryem’i anlamada ortaya çıkardığı
çeşitliliği göstermeye gayret ettik. Her iki tefsirin de, kullandıkları
metotlar ve atıfta bulundukları kaynaklar açısından değerlendirilmesi yapılarak
Hz. Meryem’in hikâyesini nasıl ele aldıklarını inceledik. Çalışmamızın sonunda,
bu çeşitliliğin günümüze sağlayabileceği katkılar üzerine bir değerlendirmede
bulunduk.

Anahtar Kelimeler

İmam Mâtürîdî, Ebussuud Efendi, Hz. Meryem

VIRGIN MARY IN COMMENTARIES OF IMAM MATURIDI AND EBUSSUUD

Öz

Virgin Mary, is an important character in the Islamic
World, due to the meaning given to her by the Qur'an, as well as in
Christianity. Therefore, we see that the narratives of her exemplary life are
frequently mentioned in the Qur'an commentaries. In this paper, we try to
examine comperatively comments and approaches about Mary, in two rational
commentary works. The first of these commentaries, Abu Mansur al-Mâtürîdî's
work, Te'vîlâtü'l Koran, and the other one is Ottoman Sheikhulislam Ebussuud’s
İrshadu Akli al-Salim. These two commentaries have some differences in terms of
historical, geographical and cultural conditions. In this paper, we tried to
show the diversity which caused by the these differences, in understanding
Mary. We look at how they are dealing with Mary’s story, in terms of sources
and methods, they use. At the end of our study, we present an evaluation, if
this diversity can provide contributions of today.

Anahtar Kelimeler

Imam Maturidi, Ebussuud, Virgin Mary

Kaynakça

• Adam, Hüdaverdi, “Nübüvvete Dair İki Mesele, Nebi ile Rasul Arasındaki Fark ve Kadının Peygamberliği”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1996, sayı: 1, ss. 95-105.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, tah. Şuayb el-Arnavud, Müessesetü’r-Risale, 1999.
• Aydemir, Abdullah, Ebussuud Efendi ve Tefsirdeki Metodu, Ankara 1969.
• Aydemir, Abdullah, Tefsirde İsrailiyyat, İstanbul 1992.
• Aziz S. Atiya, Doğu Hıristiyanlığı Tarihi, çev. Nurettin Hiçyılmaz, İstanbul 2005.
• Bedir, Ahmed, “Kur’an ve İncillere Göre Hz. İsa’nın Var Olduğu İleri Sürülen Kardeşleri Meselesi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, IV (1998), ss. 124-129.
• Buhârî, el-Câmiu’s-Sahih, tah. Muhammed Zehîr b. Nâsır, Dâru Tavki’n-Necât, 1422.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Ebus-Suûd ve Tefsiri”, Diyanet İşleri Başkanlığı Dergisi, c. XIII, s. 4, ss. 195-203.
• Düzdağ, Ertuğrul, Ebussuud Efendi Fetvaları, İstanbul 1983.
• Ebussuûd, İrşâdu Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, tah. Abdülkâdir Ahmed ‘Atâ, Riyâd 1971.
• Emmerich, Anne Cathrine, Life of Blessed Virgin Mary, trans., Sir Michael Palairet, Cambridge 1953.
• Foster, Paul, The Non-Canonical Gospels, London 2008.
• Galli, Ahmed, “Mâtürîdî Tefsirinin Bazı Yönleri”, DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 4, ss. 467-480.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, el-Müstedrek ale’s-Sahihayn, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1990.
• Harman, Ömer Faruk, “Meryem”, DİA, XXIX, ss. 236-242.
• İbn Hazm, el-Fasl, Beyrut 1996.
• Kemalpaşazâde, “Risâle fi’l-İhtilâf beyne’l-Eşâ’ira ve’l-Mâtüridiyye”, Hamsu Resâil fi’l-Firak ve’l-Mezâhib, haz. Seyit Bahcıvan, Kahire 2005.
• Kermeli, Eugina, “Ebu’s-Su‘ûd’a Göre Kilise Vakıfları ve Osmanlı Hukukundaki Teori ve Pratiği”, çev. Özgen Özcan, Vakıflar Dergisi, sayı: 34 (2010), ss. 165-175.
• Marulcu, Hasan Tevfik, “Hıristiyanların Hz. Meryem’e Tanrılık İsnadı: Müslüman Kelamı Açısından Bir Değerlendirme”, SDÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 24 (2010), ss. 61-72.
• Mâtürîdî, Ebû Mansur, Te’vîlâtü’l-Kur’an, tah. Ahmed Vanlıoğlu, İstanbul 2005.
• Müslim, el-Câmiu’s-Sahih, Dâru’l-Cîl, Beyrut trs.
• Placher, W.C., A History of Christian Theology, Philadelphia 1983.
• Rogers, Adrian “A Portrait of Christ”, http://www.oneplace.com/ministries/love-worth-finding/read/articles/a-portrait-of-christ-10200.html (20.10.2015).
• Sarıkçıoğlu, Ekrem, Diğer İnciller (Apokrif İnciller), Isparta 2005.
• Uludağ, Süleyman, “Keramet”, DİA, XXV, 265-268.
• Zemahşerî, el-Keşşâf, tah. Şeyh Âdil Ahmed Abdülmevcud, Riyad 1998.
• Zeyla‘î, Cemalüddin, Tahricu’l-Ehâdîs, Riyad 1414.