Kur’an’da el-Yevmu’l-Âhir İfadesi ve İman-Amel İlişkisi Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 54, 103 - 132, 15.12.2021

Nisa Derya Demir

https://doi.org/10.21054/deuifd.908075

Öz

Kur’ân’da âhiret hayatını anlatmak için muhtelif kelimeler bulunmasına rağmen, ölümden sonraki hayatın tamamını kapsayan esas ifade âhiret kelimesi olmuştur. Âhiret kelimesi, ilk dönem Mekkî sûrelerden itibaren vahiy süreci bitene kadar Kur’ân’da aynı önemi ve merkezi rolü korumuştur. Mekkî sûrelerde daha çok kıyamet, cennet ve cehennem tasvirleri, âhiret inancına karşı müşriklerin tepki ve itirazlarına verilen cevapları kapsayan bir âhiret anlatımı varken, Medenî sûrelerde vahyin genişleyen muhatap kitlesiyle birlikte Ehl-i kitabın ve münafıkların iman ve amellerindeki çelişkileri üzerinden âhiret hayatındaki durumları da anlatılmaktadır. Ayrıca Medenî sûrelerde Allah’a ve ahiret gününe iman etmenin, Müslüman bir kimsenin hayatını Allah’ın vaz ettiği kurallara göre yaşamasında rehberlik ettiği vurgulanır. Medenî sûrelerde diğer iman esaslarıyla bütün oluşturacak şekilde bir iman esası olarak el-yevmu’l-âhir kavramı İslâm’a uygun bir hayat tarzının sınırlarını çizmede temel oluşturur. Biz bu çalışmada âhiret gününün mahiyeti üzerinde değil, âhiret gününe iman etmenin inananların hayatında neleri değiştirmesi gerektiği üzerinde duracağız.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Medenî Sûreler, İman, Âhiret, el-Yevmu’l-Âhir

Kaynakça

• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1423/2002.
• Elmalılı M. Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. sad. İsmail Karaçam vd.. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 2011.
• Hayreddin Karaman vd.. Ḳur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 4 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2007.
• İbn Habib, Muhammed b. Ümeyye b. Amr. el-Muhabber Arap Kültürü. Çev. Adem Apak-İsmail Güler, Ankara: Ankara Okulu, 2018.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail. Tefsîru’l-Ḳur’ân’il-aẓîm. thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. 8 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru Tayyibetin lin-Neşri ve’t-Tevzî’, 2. Basım, 1420/1999.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fi ‘ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. b.y.: el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Basım, 1984.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Maverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüketü ve’l-‘uyûn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, ts.
• Muhammed Fuâd Abdülbâkî, el-Mu‘cemu’l-müfehres li elfâẓi’l-Ḳur’âni’l-Kerîm, Kâhire: Dâru’l-Hadis, 1408/1988.
• Mukâtil b. Süleymân. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs. 1423/2002.
• Okumuş, Mesut. “Kur’an ve Sünnette Dünya ve Âhiret Hayatına Bakış”. Diyanet İlmi Dergi 46/1 (Ocak 2010), 119-144.
• Özel, Ahmet. “Cihad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/527-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Râzî, Ebû Abdillâh (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîḥu’l-ġayb. thk. Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1420.
• Taberî, Ebû Ca´fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Ḳur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir-Mahmûd Muhammed Şâkir. 24 Cilt. b.y.: Müessesetü’r-Risale, 1420/2000.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). el-Câmi‘u’l-kebîr. 6 Cilt. thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. Beyrut, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Topaloğlu, Bekir. “Âhiret”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/543-548. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Türcan, Galip. Kur’an’da Âhiret İnancı. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasan. Esbâb-ı Nüzûl (Kur’an Âyetlerinin İniş Sebepleri). çev. Necdet Çağıl-Necati Tetik, İstanbul: Ketebe Yayınları, 2019.
• Yahyâ b. Sellâm, et-Teymî el-Basrî el-Kayrevânî. Tefsîru Yahyâ b. Sellâm. thk.Hind Şelebî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
• Yılmaz, Ali. “Kur’an-ı Kerîm’de “Yevm/Gün” Kavramıyla Zikredilen Âhiret İsimleri”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/16 (Aralık 2001), 141-171.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Amr b. Ahmed Cârullah. el-Keşşâf ʿan ḥakâiki ġavâmidi’t-tenzîl, Keşşaf Tefsiri. edt. Murat Sülün. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016-2020.