ANLAMBİLİMSEL YAKLAŞIMLARLA YUNUS EMRE’DE AŞK VE ÖLÜM KAVRAMLARI

Yıl 2021, TÜRK KÜLTÜRÜNÜ MAYALAYANLAR: YUNUS EMRE, HACI BEKTAŞ VELİ, AHÎ EVRAN ÖZEL SAYISI, 149 - 163, 31.12.2021

Abdulkadir Bayram

https://doi.org/10.21054/deuifd.1051800

Öz

Yunus Emre Türk edebiyatının zirve şahsiyetlerindendir. Şiirlerinde Türkçenin gücünü ortaya çıkarmış ve Türkçe ile adeta bir atasözü hâline gelmiş sözceler oluşturmuştur.
Anlambilimsel yöntemler ise bir metni çözümlemeyi amaçlar. Bu yöntemler F. de Saussure öncülüğünde Fransız diline uygulanmış ve izleyicileri tarafından da uygulanmaya devam etmektedir.
Türk dilinin anlatım kabiliyeti, derinliği ve sanatsal işlenilebilirliği anlambilimsel yöntemlerle incelenmeye oldukça uygundur. Bu bağlamda, göstergebilimsel ve dilbilimsel çözümleme yöntemleri Türkçe metinlere de uygulanmaya başlanmış ve önemli sonuçlar elde edilmiştir.
Yaptığımız çalışmada Yunus Emre’nin “Aşık Canı Ölmeye” şiiri temel alınarak, genel anlamda da Yunus Emre’nin eserlerinde aşk ve ölüm kavramları üzerinde bir çözümleme denemesi oluşturulmuştur. Çalışmada J. Derrida’nın “Yapı bozucu eleştiri” yöntemi, A.J. Greimas’ın “Göstergebilimsel Dörtgen” şeklinde tanımladığı çözümleme yöntemi, U. Eco’nun “üst okur”, M. Riffaterre’in “örnek okur” kavramları kullanılmıştır. Bu kavramlar metin dilbilimi düzlemine indirgenerek, metinler ve bağlamlar merkeze alınarak çözümlemeye dâhil edilmiştir. Aşk ve ölüm temel metaforları üzerinden anlamsal gelişimler tespit edilerek sonuca ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yunus Emre, Anlambilim, Göstergebilim, Aşk, Ölüm

Kaynakça

• Kalelioğlu, Murat. (2020). Yazınsal Göstergebilim Bir Kuram Bir Uygulama Anlam Üretim Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2020.
• Lee, Berry. Dil Felsefesi. (Çev. M. Ak. vd.). Ankara: Fol Kitap Yayınları, 2019.
• Rifat, Mehmet. Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Rifat, Mehmet. XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları-1. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2020.
• Soygüder Baturlar, Şebnem. Görsel Düşünmek: Metafor ve Oksimoron. Konya: Eğitim Yayınevi, 2021.
• Timurtaş, Faruk Kadri. Yunus Emre Divânı. İstanbul: Kapı Yayınları, 2017.