Sağlık ile Kalkınma Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Analizi

Yıl 2016, Cilt: 31 Sayı: 2, 287 - 310, 22.12.2016

İbrahim Arslan , Mehmet Vahit Eren , Selahattin Kaynak

https://doi.org/10.24988/deuiibf.2016312535

Öz

Bu çalışmanın amacı, ülkelerin refah düzeyinin belirlenmesinde önemli rol oynayan sağlık ile kalkınma arasındaki ilişkiyi analiz etmektir. Beşeri sermayenin en önemli bileşenlerinden olan sağlık ile kalkınma arasında teorik olarak bilinen ilişkinin ekonometrik analizinin yapılması önem arz etmektedir. Bu amaçla 1975-2012 dönemine ait yıllık verilerle Türkiye’deki sağlık alanında görülen gelişmelerin kalkınma üzerindeki etkisi açıklanmaktadır. Kalkınma göstergesi olarak kişi başına düşen gelirdeki artış oranı ve bebek ölüm hızı ele alınarak, iki model kurulmaktadır. Bağımsız değişken olarak da kişi başına düşen toplam sağlık harcamaları, kişi başına düşen yatak  sayısı, toplam sağlık kurumu sayısı ve toplam sağlık harcamalarının milli gelir içindeki payı ele alınmaktadır. Çalışmanın analizinde; temel birim kök testlerinden Augmented Dickey-Fuller ve Phillips-Perron ile Hatemi-J (2012) Asimetrik Nedensellik testi uygulanmıştır. Analiz sonucunda sağlık göstergeleri ile kalkınma arasında pozitif bir ilişki tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Sağlık Hizmetleri, Asimetrik Bilgi, Türkiye

Asymmetric Causality Analysis of Relationship between Health and Development

Öz

The main goal of this study is to analysis to relationship between health that play an important role in welfare level of countries and development. One of the most imperative components of human capital, healthcare is theoretically known to have a correlation with development, and yet, it appears to be necessary to carry out the econometric analysis of this relationship. Given that, this work tries to show the effects of improvements in the Turkish healthcare industry on economic development by using the annual data of 1975-2012. In this context, two models have been constructed with two development indicators, the growth rate of per capita income and infant mortality rate. Per capita healthcare costs, per capita hospital beds, the number of healthcare institutions and the share of total healthcare costs in national income have been appointed as independent variables. The analysis has been conducted with the aid of classical unit root tests  Augmented Dickey-Fuller and Phillips-Perron, as well as Hatemi-J (2012) asymmetric causality test. The result of analysis indicates that the relationship between health indicators and development is positive.

Anahtar Kelimeler

Development, Healthcare, Asymmetric Information, Turkey

Kaynakça

• AHLUWALIA, Montek S. (1976), “Inequality, Poverty and Development”, Journal of Development Economics 3, pp.307-342.
• AY, Ahmet; Oktay KIZILKAYA ve Emrah KOÇAK (2013), “Sağlık Göstergeleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği”, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, ss.163-172.
• BALTAGI, Badi H. And Francesco MOSCONE (2010), “Health Care Expenditure and Income in the OECD Reconsidered: Evidence from Panel Data”, IZA Discussion Paper, No. 4851, pp.1-22.
• BARLAS, Emin, Fatih ŞANTAŞ ve Ahmet KAR (2014), “Türkiye’de Bölgesel Bebek Ölüm Hızlarının Sağlık Ekonomisi Perspektifinden Karşılaştırmalı Analizi”, Uluslar arası Avrasya Ekonomileri Konferansı, ss.1-10.
• BAŞAR, Dilek (2008), Sağlık Düzeyinin Sosyo-Ekonomik Belirleyicileri: OECD Ülkeleri İçin Sağlık Üretim Fonksiyonuna Dayanan Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat ABD, Ankara.
• BERBER, Metin (2011), İktisadi Büyüme ve Kalkınma, Derya Kitabevi, Trabzon.
• BHARGAVA, Alok; Dean T. JAMISON; Lawrance J. LAU and Christoper J. L. MURRAY (2001), “Modeling the Effcets of Health on Economic Growth”, Journal of Health Economics, No:20, pp.423-440.
• BLOOM, David E.; David CANNING and Jaypee SEVILLA (2001), “The Effect of Health on Economic Growth: Theory and Evidence”, NBER Working Paper, No. 858, pp.1-26.
• BLOOM, David E.; David CANNING and Jaypee SEVILLA (2004), “The Effect of Health on Economic Growth: A Production Function Approach”, World Development, Vol:32, No:1, pp.1-13.
• BREMPONG, Kwabena Gyimah and Mark WILSON (2004), “Health Human Capital and Economic Growth in Sub-Saharan African and Oecd Countries”, The Quarterly Review of Economics and Finance, No:44, pp.296-320.
• CHAABOUNI, Sami and Chokri ABEDNNADHER (2010), “The Determinants of Health Expenditures in Tunisia: An ARDL Bounds Testing Approach”, http://iut-caen.unicaen.fr/recherche/mrsh/sites/default/files/public/tepp2012/B73ChaabouniABEDNNADHERdef.pdf (05.07.2014).
• ÇALIŞKAN, Zafer (2009), “OECD Ülkelerinde Sağlık Harcamaları: Panel Veri Analizi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:34, ss.117-137.
• ÇEKEN, Hüseyin (2008), “Turizmin Bölgesel Kalkınmaya Etkisi Üzerine Teorik Bir İnceleme”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:X, Sayı:II, ss.293-306.
• ÇOBAN, Hilmi (2009), Sağlık Ekonomisi ve Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Yeniden Yapılandırılması, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye ABD, İzmir.
• ÇUKUR, Asuman ve Selahattin BEKMEZ (2011), “Türkiye’de Gelir, Gelir Eşitsizliği ve Sağlık İlişkisi: Panel Veri Analizi Bulguları”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:10, Sayı:1, ss.21-40.
• ÇUKURÇAYIR, Sinan ve Keramettin TEZCAN (2011), “Demokratikleşme ve Ekonomik Kalkınma: Etkileşim Analizi”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, Cilt:VI, Sayı:II, ss.48-76.
• DICKEY, David A. and Wayne A. FULLER (1981), “Likelihood Ratio statistics For Autoregressive Time Series with A Unit Root”, Econometrica, Vol:49, No:4, pp. 1057-1072.
• ERDOĞAN, Selim (1994), “1980 Sonrası Türkiye Milli Gelirindeki Değişmeler”, http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/1_2_16.pdf (30.04.2015).
• HATEMI-J, Abdulnasser (2012), “Asymmetric Causality Tests with An Application”, Empirical Economics, No:43, pp.447-456.
• HICKS, Norman and Paul STREETEN (1979), “Indicators of Development: The Search For a Basic Needs Yardstick”, World Development, Vol:7, pp.567-580.
• http://www.ekodialog.com/Konular/1994_krizi.html (15.04.2015).
• KAR, Muhsin ve Hüseyin AĞIR (2003), “Türkiye’de Beşeri Sermaye ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Testi (Neo-Klasik Büyüme Teorisi”, 2.Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı, Kocaeli Üniversitesi, http://www.elelebizbize.com/e-kutuphane/muhsinkar/turkiyede beserisermaye.pdf (05.06.2014).
• KESKİN, Abdullah (2011), “Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:25, No:3-4, ss.125-153.
• KOÇ, İsmet; Mehmet Ali ERYURT, Tuğba ADALI ve Pelin SEÇKİNER (2010), “Türkiye’nin Demografik Dönüşümü”, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara.
• LEE, Junsoo and Mark C. STRAZIZICH (2003), “Minimum Lagrange Multiplier Unit Root Test with Two Structural Breaks”, The Review of Economics and Statistics, Vol:85, No:4, pp. 1082-1089.
• LORCU, Fatma ve Bilge Acar BOLAT (2009), “Yaşlara Göre Ölüm Oranları ile Sosyo-ekonomik Göstergeler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt:38, Sayı:2, ss.124-133.
• LUCAS, Robert E. (1988), “On The Mechanics of Economic Development”, Journal of Monetary Economics, No: 22, pp.3-42.
• OECD (2014), Health Statistics 2014, www.oecd.org (09.03.2015).
• PHILLIPS, Peter C.B. and Pierre PERRON (1988), “Testing for A Unit Root in time Series Regression”, Biometrika, Vol:75, No:2, pp. 335-346.
• RIVERA, Berta and Luis CURRAIS (2003), “The Effect of Health Investment on Growth: A Causality Analysis”, International Advances in Economics Research, Vol:9, No:4, pp.312-323.
• ROSTOW, W.W. (1966), “Kendini Besleyen Gelişmeye Götüren Kalkış”, (Çev:Yorgi Demirgil), İktisadi Kalkınma (Der: Metin BERK, Fikret GÖRÜN ve Selim İLKİN), ODTU İdari Bilimler Fakültesi Yayın No:6, Ankara.
• SELİM, Sibel; Doğan UYSAL ve Pınar ERYİĞİT (2014), “Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdair Bİimler Fakültesi Dergisi, Cilt:7, Sayı:3, ss.13-24.
• TABAN, Sami (2006), “Türkiye’de Sağlık ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, Sosyo Ekonomi Dergisi, Sayı:2, ss.31-46.
• TABAN, Sami ve Muhsin KAR (2014), Kalkınma Ekonomisi, Ekin Yayınevi, Bursa.
• TANG, Chor Foon (2010), “Revisiting the Health-Income Nexus in Malaysia: ARDL Cointegration and Rao’s F-Test for Causality”, MPRA, Paper No:27287, pp.1-9.
• TANG, Chor Foon and Kean Siang CH’NG (2011), “The Granger Causality Between Health Expenditure and Income in Southeast Asia Economies”, African Journal of Business Management, Vol:5, No:16, pp. 6814-6824.
• TIRAŞOĞLU, Muhammed ve Burcu YILDIRIM (2012), “Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine bir Uygulama”, Elektronik Meslek Yüksekokulları Dergisi, Cilt:2, Sayı:2, ss.111-117.
• TÜYLÜOĞLU, Şevket ve Mustafa TEKİN (2009), “Gelir Düzeyi ve Sağlık Harcamalarının Beklenen Yaşam Süresi ve Bebek Ölüm Oranı Üzerindeki Etkileri”, Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:13, Sayı:1, ss.1-31.
• YAKIŞIK, Harun ve Ahmet ÇETİN (2014), “Eğitim, Sağlık ve Teknoloji Düzeyinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”, Sosyo Ekonomi Dergisi, Cilt:10, Sayı:21, ss.167-186.
• YARDIMCIOĞLU, Fatih (2012), “OECD Ülkelerinde Sağlık ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Ekonometrik Bir İncelemesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:13, Sayı:2, ss.27-47.
• www.tuik.gov.tr (12.12.2014).
• www.worldbank.org (07.04.2015).