BİREYSEL SOSYAL SORUMLULUĞUN BİLİNÇLİ TÜKETİM DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİNİ İNCELEMEYE YÖNELİK BİR ÇALIŞMA

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 1, 147 - 172, 20.03.2019

Şükran Karaca

https://doi.org/10.16953/deusosbil.439642

Cited By: 4

Öz

Dünyada
meydana gelen iklim değişikliği, nüfusun aşırı şekilde artması, ormansızlaşma,
işbirliği eksikliği, adaletsizlik, tüketici haklarının yeterince korunamaması
gibi insanların karşılaştığı birçok sorun vardır. Mal ve hizmetlerin doğru bir
şekilde tüketilmemesi ise bu sorunların merkezinde yer almaktadır. Bundan
dolayı sosyal sorumlu tüketim bilincinin artması olumsuz etkilerin daha fazla
farkına varılmasına neden olacaktır. Bu araştırma ile Sivas ilinde yaşayan
bireylerin bireysel sosyal sorumluluklarının bilinçli tüketim davranışı
üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın amacı
doğrultusunda Asar (2017) tarafından geliştirilen “Bireysel Sosyal Sorumluluk
Ölçeği” ve Buğday (2015) tarafından geliştirilen “Bilinçli Tüketim Ölçeği”
kullanılmış ve Sivas ilinde yaşayan 372 katılımcıya yüz yüze anket
uygulanmıştır. Araştırma sonucunda bireysel sosyal sorumluluk alt boyutlarından
“yardımlaşma boyutunun” sade tüketim, sosyal sorumlu tüketim, etik tüketim ve
rasyonel tüketim davranışı üzerinde; “toplum ve çevreye yönelik sorumluluk
boyutunun” sade tüketim, çevre bilinçli tüketim ve rasyonel tüketim davranışı
üzerinde; “inisiyatif alma boyutunun” çevre bilinçli tüketim, sosyal sorumlu
tüketim, etik tüketim ve rasyonel tüketim davranışı üzerinde; “iyimserlik
boyutunun” etik tüketim davranışı üzerinde ve “duyarlılık boyutunun” sade
tüketim, çevre bilinçli tüketim, sosyal sorumlu tüketim ve etik tüketim
davranışı üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca
bu araştırma ile bireysel sosyal sorumluluğun ve bilinçli tüketim davranışının
demografik özelliklere göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediği de test
edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre hem bireysel sosyal sorumluluk ve hem de bilinçli
tüketim davranışı yaş, eğitim, gelir ve meslek değişkenlerine göre farklılık
gösterirken, cinsiyet ve medeni duruma göre sadece bireysel sosyal sorumluluk
farklılık göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Bireysel Sosyal Sorumluluk, Bilinçli Tüketim, Sosyal Sorumlu Tüketim, Sosyal Bilinçli Tüketici

A STUDY FOR INVESTIGATION OF THE EFFECT OF INDIVIDUAL SOCIAL RESPONSIBILITY ON CONSCIOUS CONSUMPTION BEHAVIOR

Öz

There are many problems in the world
encountered by people such as climate change, excessive population growth,
deforestation, lack of cooperation, injustice and inadequate protection of
consumer rights. The fact that goods and services are not consumed correctly is
at the center of these problems. Therefore, increasing awareness of socially
responsible consumption will lead to more awareness of negative effects. The
aim of this study is to investigate the effects of individual social
responsibilities of people living in Sivas on conscious consumption behavior.
For the purpose of this study, “Individual Social Responsibility Scale”
developed by Asar (2017) and “Conscious Consumption Scale” developed by Buğday
(2015) were used and 372 participants in the province of Sivas were interviewed
face to face. At the end of the research following results have been achieved:
Among the sub-dimensions of individual social responsibility the dimension of
“assistance” has a significant effect on simple consumption, socially
responsible consumption, ethical consumption and rational consumption behavior;
the dimension of “responsibility towards society and the environment” has a
significant effect on simple consumption, environmental conscious consumption
and rational consumption behavior; the dimension of “initiative-taking” has a
significant effect on environmental conscious consumption, socially responsible
consumption, ethical consumption and rational consumption behavior; the
dimension of “optimism” has a significant effect on ethical consumption
behavior and the dimension of “sensitivity” has a significant effect on simple
consumption, environmental conscious consumption, socially responsible
consumption and ethical consumption behavior. Besides, this research has also
tested whether individual social responsibility and conscious consumption
behavior differ significantly according to demographic characteristics or not.
According to the results of the analysis: While individual social
responsibility and conscious consumption behavior differ according to age,
education, income and occupational variables; only individual social
responsibility varies according to gender and marital status.

Anahtar Kelimeler

Individual Social Responsibilit, Conscious Consumption, Socially Responsible Consumption, Socially Conscious Consumer

Kaynakça

• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri-SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Anderson, T. & Cunningham, W. H. (1972). The socially conscious consumer. Journal of Marketing, 36, 23-31.
• Aracıoğlu B. & Tatlıdil, R. (2009). Tüketicilerin satın alma davranışında çevre bilincinin etkileri. Ege Akademik Bakış Dergisi, 9(2), 435-461.
• Asar, İ. (2017). Lisansüstü öğrencilerinin kişilik yapılarıyla bireysel sosyal sorumluluk bilinçleri arasındaki ilişkiler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karabük.
• Ay, C. & Zümrüt E. (2005). Çevre bilinçli tüketiciler. Akdeniz İİBF Dergisi, 10, 238-263.
• Babekoğlu, Y.(2000). Tüketicilerin demografik özellikleri ve bireysel tutumlarının sorumlu tüketim davranışları üzerindeki etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Bayraktar, G., Tozoğlu, E., Gülbahçe, Ö., Öztürk, M.E. & Gülbahçe, A. (2016). Üniversite öğrencilerinin bireysel sosyal sorumluluk düzeylerinin spor ve farklı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Hakemli Akademik Spor Sağlık ve Tıp Bilimleri Dergisi, 77-88.
• Buğday, E.B. (2015). Bilinçli tüketici ölçeği geliştirme çalışması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Castano, L.E.V., Ortizs, J.P., Ocampo, S.D. & Leon, W.F.D. (2016). Socially responsible consumption: An application in Colombia. Business Ethics, 25(4), 460-481.
• Craig‐Lees, M. & Hill, C. (2002). Understanding voluntary simplifiers. Psychology & Marketing, 19(2), 187-210.
• Cutforth, N.J. (1997). What’s worth doing: reflections on an after-school program in a denver elementary school. Quest, 49, 130-139.
• Davis, K. (1975). Five propositions for social responsibility. Business Horizons, 18(3), 19-24.
• Davis, S.L.,Rives L.M., & Maya S.R.D. (2017). Introducing personal social responsibility as a key element to upgrade CSR. Spanish Journal of Marketing-ESIC, 21(2), 146-163.
• Devinney, T.M., Auger, P., Eckhardt, G. & Birtchnell, T. (2006). The other CSR: Consumer social responsibility. Leeds University Business School Research Papers Series Research Paper, 15(4),1-12.
• Dias, L. P. (2012). Beginnings human relations (V.1.0). (http://2012books.lardbucket.org).
• Ecer, F. (2006). Tüketici etiğinin oluşumuna etki eden etmenler ve bir uygulama. Mevzuat Dergisi, 8 (103), 1-5.
• Elkington, J. & Hailes, J. (1989). The green consumer’s shopping guide. London: Victor Gollancz.
• Eraslan, L. (2011). Bireysel sosyal sorumluluk ölçeğinin (BSS) geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Aile ve Toplum, 12(7), 81-91.
• Filiz, B. & Demirhan, G. (2015). Bireysel ve sosyal sorumluluk ölçeği’nin (BSS-Ö) Türk diline uyarlanma çalışması. Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe Journal of Sport Sciences, 26 (2), 51–64.
• Gonzalez, C., Korchia, M. & Caroline Urban, L. (2009). How do socially responsible consumers consider consumption? An approach with the free associations method. Recherche et Applications en Marketing, 24(3), 25-41.
• Kımıloğlu, H. (2008). Sürdürülebilir tüketim ve tüketimde sadeleşmenin bir yaşam biçimi olarak benimsenmesi: Kentli çalışan kesim üzerine bir araştırma. 13. Ulusal Pazarlama Kongresi (30 Ekim-1 Kasım 2008) Bildirileri içinde (ss.147-162). Adana: Çukurova Üniversitesi.
• Korkmaz, İ., Yılmaz, E. & Kaya Uyanık, G. (2017). Üniversite öğrencilerinin bazı değişkenlere göre bireysel ve sosyal sorumluluk düzeyleri üzerine bir çalışma. Cerrahoğlu, N.,
• Riedler, M., Demirel, K. ve Eryaman, M. Y.(Ed.). 9. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Birliği Kongresi Eğitim Araştırmaları Birliği (11-14 Mayıs 2017) Bildirileri içinde (ss.75-85). Ordu.
• Lau, T.C. (2010). Towards socially responsible consumption: An evaluation of religiosity and money ethics. International Journal of Trade, Economics and Finance, 1(1), 32-35.
• Lee, O. & Martinek, T. (2009). Navigating two cultures: an investigation of cuıtures of a responsibility-based physical activity program and school. Research Quarterly for Exercise & Sport, 80(2), 230-240.
• Leigh, J. H., Murphy, P. E. & Enis, B. N. (1988). A new approach to measuring socially responsible consumption tendencies. Journal of Macromarketing, 8(1), 5-21. Market Analysis Report. http://www5.agr.gc.ca. (Erişim Tarihi: 28.04.2018).
• Meydan, B.(2017). Etik tüketicinin kozmetik ürünü satın alma kararı: Promethee tekniği ile bir uygulama. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(4), 233-259.
• Mohr, L.A., Webb, D.J. & Harris, K.E. (2001). Do consumers expect companiesto be socially responsible? The impact of corporate social responsibility on buying behavior. Journal of Consumer Affair, 35(1), 45-72.
• Özgül, E. (2011). Tüketicilerin sosyo-demografik özelliklerinin hedonik tüketim ve gönüllü sade yaşam tarzları açısından değerlendirilmesi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 1(1), 25-38.
• Pedrini, M. F. & Laura M. (2014). Socio-demographical antecedents of responsible consumerism propensity. International Journal of Consumer Studies, 38(2), 127-138.
• Roberts, J. A. (1995). Profiling levels of socially responsible consumer behaviour: a cluster analytic approach and its ımplications for. Marketing.Journal of Marketing Theory and Practice, 3(4), 97-114.
• Roux C. & Jacques N. (2009). Conscious consumption and its components: an exploratory study. McGill, A. N. & Shavitt, S. (Ed.), Association for Consumer Research içinde (ss. 903-904).
• Singh, N. (2009). Exploring socially responsible behaviour of Indian consumers: An empirical investgation. Social Responsibility Journal, 5 (9), 200-211.
• Stone, G., Barnes, J. H. & Montgomery, C. (1995). Ecoscale: A scale for the measurement of environmentally responsible consumers. Psychology and Marketing, 12(7), 595-612
• Türkiye İstatistik Kurumu. Nüfus istatistikleri. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim Tarihi:02.05.2018).
• United Nations Environment Programme. Sustainable consumption and production policies. https://www.unenvironment.org. (Erişim Tarihi: 04.12.2018).
• Webster, F. E. (1975). Determining the characteristics of the socially conscious consumer. Journal of Consumer Research, 2(3), 188-196.