The Relationship between Motorcycle Rider Behaviours, Personality Characteristics and Risk Perception

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 299 - 320, 31.03.2021

Tansu Alavcı Gizem Gümüş M. Ehil Tekin , Burcu Tekeş , Yeşim Üzümcüoğlu

https://doi.org/10.16953/deusosbil.536737

Cited By: 1

Öz

This study is the first research in literature which investigated the relationships between motorcycle rider behaviors, personality characteristics and risk perception. The participants were 201 male participants who have motorcycle license. The age range of the participants was between 17 and 58 years. In the current study, Basic Personality Traits Inventory, Risk Perception Scale and Motorcycle Rider Behavior Questionnaire were used. According to the results of the hierarchical regression analysis, speed violation was positively related with neuroticism and negative valance, and negatively related to risk perception. While there was a positive relationship between extraversion and motor control errors, results showed that agreeableness and neuroticism dimensions were negatively related with motor control errors. . It was found that there was a negative relationship between responsibility and risk perception and stunts. There was a positive correlation between negative valence and traffic errors. The results highlight that risk perception is related with motorcycle rider behaviors even when it is examined with personality traits. Considering possible differences between personality traits in line with the findings, it is aimed to develop different methods for driver's license trainings and make a positive contribution to road safety.

Anahtar Kelimeler

Motorcycle Rider Behaviors, Personality, Risk Perception, Motorcycle Riding Style

KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE RİSK ALGISININ MOTOSİKLET KULLANIM TARZI İLE İLİŞKİSİ

Öz

Motosiklet sürücülerinin kişilik özellikleri ve risk algıları ile motosiklet kullanım tarzları arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanan bu çalışma alanyazındaki ilk araştırma niteliğini taşımaktadır. Çalışmanın örneklemini 17-58 yaş aralığındaki motosiklet ehliyeti olan 201 erkek katılımcı oluşturmaktadır. Çalışmada Temel Kişilik Özellikleri Envanteri, Risk Algısı Ölçeği ve Motosiklet Kullanım Tarzı Ölçeği kullanılmıştır. Yapılan hiyerarşik regresyon analizi sonuçlarına göre, hız ihlali kişilik özelliklerinin alt boyutlarından olan duygusal tutarsızlık ve olumsuz değerlik ile pozitif yönde ilişkiliyken; risk algısı ile negatif yönde ilişkili bulunmuştur. Dışadönüklük ile motor kontrol hataları arasında pozitif yönde ilişki olduğu bulunmuştur. Uyumluluk ve duygusal tutarsızlık boyutlarının motor kontrol hataları ile negatif yönde ilişkili olduğu bulgulanmıştır. Sorumluluk ve risk algısının akrobasi ile arasında negatif yönlü bir ilişki olduğu bulunmuştur. Olumsuz değerlik ile trafik hataları boyutu arasında pozitif yönde ilişki olduğu bulgulanmıştır. Bu çalışma risk algısının, kişilik özellikleri ile birlikte incelendiğinde de motosiklet kullanım tarzı ile ilişki olduğunu göstermektedir. Bulgular doğrultusunda kişilik özellikleri arasındaki farklılıklar göz önünde bulundurularak ehliyet kursu eğitimleri için farklı yöntemler geliştirilmesi ve yol güvenliğine olumlu katkı sağlaması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Motosiklet Sürücü Davranışları, Kişilik, Risk Algısı, Motosiklet Sürüş Tarzı

Kaynakça

• Afukaar, F. K. (2003). Speed control in developing countries: issues, challenges and opportunities in reducing road traffic injuries. Injury Control and Safety Promotion, 10(1-2), 77-81.
• Akyunus, M. ve Gençöz, T. (2016). Kişilerarası Problemler Envanteri-Döngüsel Ölçekler Kısa Formu psikometrik özellikleri: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 29(1), 36-48.
• Alper, S., Ersan, Ö. ve Koçer, B. (2014, Mayıs). Engelli̇ Park Yeri̇ İhlali̇ni̇n Nedenleri̇. 5. Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu ve Sergi̇si̇’nde sunulan bildiri, Ankara, 382-386.
• Auman, K. M., Kufera, J. A., Ballesteros, M. F., Smialek, J. E. ve Dischinger, P. C. (2002). Autopsystudy of motorcyclist fatalities: the effect of the 1992 Maryland motorcycle helmet use law. American Journal of Public Health, 92(8), 1352-1355.
• Arslan, T. ve Sağlam, S. (2017). Antakya’da meydana gelen motosiklet kazalarının incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 22(3), 263-276.
• Arthur Jr, W. ve Graziano, W. G. (1996). The five‐factor model, conscientiousness, and driving accident involvement. Journal of Personality, 64(3), 593-618.
• Bacanlı, H., İlhan, T. ve Aslan, S. (2009). Beş faktör kuramına dayalı bir kişilik ölçeğinin geliştirilmesi: Sıfatlara Dayalı Kişilik Testi (SDKT). Journal of Turkish Educational Sciences, 7(2), 261-279.
• Balkan Bilgin, H. (2016). Sürücülerin risk algısı, kişilik ve trafik güvenliği unsurlarına karşı tutumlarının riskli sürüş davranışları-kaza riski üzerine etkisi (Tıpta Uzmanlık Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 440433).
• Brown, I. D., ve Groeger, J. A. (1988). Risk perception and decision taking during the transition between novice and experienced driver status. Ergonomics, 31(4), 585-597. doi: 10.1080/00140138808966701
• Chen, C. F. (2009). Personality, safety attitudes and risky driving behaviors-evidence from young Taiwanese motorcyclists. Accident Analysis & Prevention, 41(5), 963-968.
• Çavdar, A., Uçar, M., ve Kılıçaslan, İ. (2008). Trafi̇k kazalarına sebep olan yüksek hız kusurlarının deneti̇mi̇ ve akti̇f güvenli̇k si̇stemler i̇le kontrolü. Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 23(1), 187-198.
• Çavuş, M. F. ve Pekkan, N. Ü. (2016). A investigation on university students’ personality characteristics and coping styles. Eurasian Academy of SciencesSocialSciencesJournal, 7, 161-175.
• Çelik, İ. H., & Cengiz, E. (2014). Sürücü davranışı ve sürücü ki̇şi̇li̇ği̇ arasındaki̇ i̇li̇şki̇ anali̇zi̇. Gümüshane University Electronic Journal of the Institute of Social Science/Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi,5(11), 34-68.
• Deniz, A. ve Erciş, A. (2008). Kişilik özellikleri ile algılanan risk arasındaki i̇lişkilerin i̇ncelenmesi üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 301-330.
• Deery, A. (1999). Hazard and risk perception among young novice drivers. Journal of Safety Research, 30(4), 225-236.
• Doğan, T. (2013). Beş faktör kişilik özellikleri ve öznel iyi oluş. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 14(1), 56-64.
• Eensoo, D. (2007). Risk-taking in traffic and Markers of Risk-Taking Behaviour in School children and Car Drivers (Doktora Tezi). University of Tartu, Estonia.
• Emniyet Genel Müdürlüğü (2017). İstatistikler, http://www.trafik.gov.tr/Sayfalar/Istatistikler.aspx adresinden alındı.
• Elander, J., West, R. ve French, D. (1993). Behavioral correlates of individual differences in road-traffic crash risk: An examination of methods and findings. Psychological Bulletin, 113(2), 279-294.
• Elliot, M. A., Baughan B. J., Sexton B. F. (2007). Errors and Violations in Relation Motorcyclists’ Crash Risk, Accident Analysis andPrevention, 39, 491-9.
• Erkuş, U. (2017). Risk perception and driving performance comparisons between young male non-professional drivers and taxi drivers (Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No. 463630)
• Evans, L., ve Wasielewski, P. (1983). Risky driving related to driver and vehicle characteristics. Accident Analysis & Prevention, 15(2), 121-136.
• Falco, A., Piccirelli, A., Girardi, D., Dal Corso, L., ve De Carlo, N, A. (2013). Risky riding behavior on two wheels: The role of cognitive, social, and personality variables among young adolescents. Journal of Safety Research, 46, 47-57.
• Fuller, R. A. (1984). A conceptualization of driver behavior as threat avoidance. Ergonomics, 27(11), 1139-l155. doi:10.1080/00140138408963596
• Gençöz, T., ve Öncül, Ö. (2012). Examination of personality characteristics in a Turkish sample: development of Basic Personality Traits Inventory. The Journal of General Psychology, 139(3), 194-216. doi:10.1080/00221309.2012.686932
• Hodgdon, J. D., Bragg, B. W. E. ve Finn, P. (1981). Young driver risk-taking research: The state of the art. Washington: National Highway Traffic Safety Administration, 3. https://trid.trb.org/view/171307 adresinden alınmıştır.
• Huth, V., Füssl, E., ve Risser, R. (2014). Motorcycle riders’ perceptions, attitudes and strategies: Findings from a focus group study. Transportation Research Part F: Traffic Psychology and Behaviour, 25, 74-85.
• Ivers, R., Senserrick, T., Boufous, S., Stevenson, M., Chen, H. Y., Woodward, M., ve Norton, R. (2009). Novice drivers' risky driving behavior, risk perception, and crash risk: findings from the drive study. American Journal of Public Health, 99(9), 1638-1644.
• Jessor, R. (1987). Risky driving and adolescent problem behavior: an extension of problem-behavior theory. Alcohol, Drugs & Driving, 3(3-4), 1-11.
• Joewono, T. B., ve Susilo, Y. O. (2017). Traffic violations by young motorcyclists on Indonesian urban roads. Journal of Transportation Safety& Security, 9(sup1), 236-261. doi: 10.1080/19439962.2016.1247123
• Jonah, B. A. (1986). Accident risk and risk-taking behavior among young drivers. Accident Analysis &Prevention, 18(4), 255-271.
• Kaçaroğlu, G., Amado, S., ve Akün, E. (2004). Hız ihlali yapan sürücülerin ihlale ilişkin nedensel atıflarının ve kişilik özelliklerinin incelenmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 7(13), 1-23.
• Kalı Soyer, M. (1992). Üniversite öğrencilerinin sosyal içedönüklük ve dışadönüklük kişilik özelliğinin uyum düzeylerine etkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kern, L., Geneau, A., Laforest S., Dumas, A., Tremblay, B., Goulet, C., Lepage, S. ve Barnett, T.A., (2014). Risk perception and risk-taking among skateboarders. Safety Science, 62, 370-375.
• Keng, S. H. (2005). Helmet use and motorcycle fatalities in Taiwan. Accident Analysis &Prevention, 37(2), 40-46.
• Lajunen, T. ve Summala, H. (1997). Effects of driving experience, personality, driver's skill and safety orientation on speed regulation and accidents. Traffic and transport psychology. Theory and application, 283-94. https://trid.trb.org adresinden edinilmiştir.
• Lajunen, T. ve Özkan, T. (2010). Motosiklet kaskları ile kaza önleme seçenekleri. Ankara: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
• Machin, M. A., ve Sankey, K. S. (2008). Relationships between young drivers’ personality characteristics, risk perceptions, and driving behaviour. Accident Analysis & Prevention, 40(2), 541-547.
• Maestracci, M., Prochasson, F., Geffroy, A., ve Peccoud, F. (2012). Powered two-wheelers road accidents and their risk perception in dense urban areas: case of Paris. Accident Analysis &Prevention, 49, 114-123
• Mannering, F. L., ve Grodsky, L. L. (1995). Statistical analysis of motorcyclists’ perceived accident risk. Accident Analysis &Prevention, 27(1), 21–31.
• McCrae, R. R. ve Costa, P. T. (2003). Personality in adulthood: A five-factor theory perspective. http://books.google.com/books adresinden edinilmiştir.
• Ngueutsa, R., ve Kouabenan, D. R. (2017). Accidenthistory, risk perception and traffic safe behaviour. Ergonomics, 60(9), 1273-1202. doi:10.1080/00140139.2016.1259508
• Nja, O ve Nesvag, S.M. (2007). Traffic behaviour among adolescents using mopeds and light motorcycles. Journal of Safety Research, 38,481-92.
• Norris, E., ve Myers, L. (2013). Determinants of Personal Protective Equipment (PPE) use in UK motorcyclists: Exploratory research applying an extended theory of planned behaviour. Accident Analysis &Prevention, 60, 219-230.
• Öncül, Ö. (2008). Roles of Basic Personality Traits, Schema Coping Responses and Toxic Childhood Experiences on Antisocial, Borderline and Psychopatic Personality Characteristics. (Yayımlanmamış doktora tezi). Middle East Technical University, Ankara.
• Özen, E., Genç, E., ve Kaya, Z. (2014). Trafik kazalarının nedenlerine ilişkin düşünceler ve trafikte farkındalık: Uşak İli örneği. Optimum Journal of Economics& Management Sciences/Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1).
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Paaver, M., Eensoo, D., Pulver, A. ve Harro, J. (2006). Adaptive and maladaptive impulsivity, plateletmonoamineoxidase (MAO) activity and risk-admitting in different types of risky drivers. Psychopharmacology, 186(1), 32-40.
• Rhodes, N. ve Pivik, K. (2011). Age and gender differences in risky driving: The roles of positive affect and risk perception. Accident Analysis &Prevention, 43(3), 923-931.
• Sardi, G. M., Zaidel, D., de Crean, S. ve Goldenbeld, C. (2012). Speeding experience and attitudes. SARTRE 4 Report, 147-160.
• Sauter, C., Zhu, S., Allen, S., Hargarten, S. ve Layde, P. M. (2005). Increased risk of death or disability in unhelmeted Wisconsin motorcyclists. Wisconsin Medical Journal, 104(2), 39-44.
• Shahar, A., Poulter, D., Clarke, D. ve Crundall, D. (2010). Motorcyclists’ and car drivers’ responses to hazards. Transportation Research Part F, 13(4), 243–254.
• Shen, B., Qu, W., Ge, Y., Sun, X. ve Zhang, K. (2018). The relationship between personalities and self-report positive driving behavior in a Chinese sample. PLoSone, 13(1).
• Somer, O., Korkmaz, M. ve Tatar, A. (2002). Beş Faktör Kişilik Envanteri’nin geliştirilmesi-I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21-36.
• Sosin, D. M. ve Sacks, J. J. (1992). Motorcycle Helmet—Use Laws and Head Injury Prevention. Jama, 267(12), 1649-1651.
• Sümer, N. (2002). Trafik kazalarında sosyal psikolojik etmenler: Sürücü davranışları, becerileri ve sosyal politik çevre. Türk Psikoloji Yazıları, 5(9-10), 1-36.
• Sümer, N., ve Özkan, T. (2002). Sürücü davranışları, becerileri, bazı kişilik özellikleri ve psikolojik belirtilerin trafik kazalarındaki rolleri. Türk Psikoloji Dergisi, 17(50), 1-22.
• Şenel, B. ve Şenel, M., (2013). Risk analizi: Türkiye’de gerçekleşen trafik kazaları üzerine hata ağacı analizi uygulaması. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(3), 65-83. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/handle/11421/88 adresinden edinilmiştir.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2016, Şubat 18). Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri, http:/www.tuik.gov.tr adresinden alındı.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2017). Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri, http:/www.tuik.gov.tr adresinden alındı.
• Ulleberg, P., ve Rundmo, T. (2003). Personality, attitudes and risk perception as predictors of risky driving behaviour among young drivers. Safety Science, 41(5), 427-443.
• Wayne, J. H.; Musisca, N. & Fleeson, W. (2004). Considering the role of personality in the work–family experience: Relationships of the big five to work–family conflict and facilitation. Journal of Vocational Behavior, 64(1), 108–130.
• Wong, J.-T., Chung,Y.-S., Huang, S.-H. (2010). Determinants behind young motorcyclists’ risky riding behavior. Accident Analysis and Prevention, 42(1) 275–281.
• World Health Organization. (2015). Global Status Report on Road Safety.
• Yılmaz, V., ve Çelik, H. E. (2006). Risky driving attitudes and self-reported traffic violations among Turkish drivers: The case of Eskişehir. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), 127-138.
• Yüksel, İ, (2004), Trafik kazasına karışan sürücüleri öngören değişkenlerin belirlenmesi, Öneri Dergisi, 6(S21), 227-233.
• Zhang, G., Yau, K. K., ve Chen, G. (2013). Risk factors associated with traffic violations and accident severity in China. Accident Analysis &Prevention, 59, 18-25.