GENDER IN CONSUMPTION: THE CHANGE AFTER A GLOBAL OUTBREAK (COVID-19)

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 151 - 186, 15.03.2023

Görkem Yıldırım , Filiz Daşkıran

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1192633

Öz

People are often exposed to gender roles from birth to determine consumption preferences and decisions in line with these roles in their future lives. These roles, which have changed from society to society, can enable people to take an effective position in the decisions of consumption. However, previous studies have shown that individuals have similar consumption preferences on the consumption of a global shock.In this context, the aim of the study is to demonstrate the way that the consumption patterns of the roles that society has put into the gender, along with the Covid-19 epidemic, have changed on young adults. In-depth interview technique from qualitative research techniques was used as a method of research. These meetings were held with 40 students in the departments of the Faculty of Economics and Administrative Sciences (business, economics, public administration, political sciences and international relations) of Muğla Sitki Kocman University within the scope of the study. As a result, participants who have made procurement against the perception of gender with the global outbreak have been extremely low, and even the majority of young adults have shown that they do not consume and oppose gender-dependent consumption.

Anahtar Kelimeler

Consumption Preferences, Gender, Covid-19 Outbreak, Qualitative Research Technique

TÜKETİMDE TOPLUMSAL CİNSİYET: KÜRESEL BİR SALGIN (COVID-19) SONRASI YAŞANAN DEĞİŞİMLER

Öz

Genellikle insanlar doğumdan itibaren toplumsal cinsiyet rollerine maruz kalarak ilerleyen yaşantılarında bu roller doğrultusunda tüketim tercihlerini ve kararlarını belirlemeye çalışmaktadır. Toplumdan topluma değişen söz konusu bu roller, kişilerin vereceği tüketim kararlarında etkili bir pozisyonda yer almasını sağlayabilir. Ancak daha önce yapılmış çalışmalar, küresel bir şokun tüketimler üzerinde bireylerin benzer tüketim tercihlerinde bulunulduğunu göstermiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı Covid-19 salgını ile birlikte toplumun cinsiyetlere yüklediği rollere ait tüketim kalıplarının genç yetişkinler üzerindeki değişiminin ne şekilde yaşandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırma yöntemi olarak nitel araştırma tekniklerinden derinlemesine mülakat tekniği kullanılmıştır. Çalışma kapsamında Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi bünyesinde yer alan bölümlerdeki (işletme, iktisat, kamu yönetimi, siyaset bilimleri ve uluslararası ilişkiler) 40 öğrenci ile bu görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak küresel salgınla birlikte toplumsal cinsiyet algısına aykırı satın alımlar gerçekleştiren katılımcıların son derece az oluşu hatta genç yetişkinlerin büyük çoğunluğunun toplumsal cinsiyete bağlı tüketim yapmadıkları ve buna karşı oldukları ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tüketim Tercihleri, Toplumsal Cinsiyet, Covid-19 Salgını, Nitel Araştırma Tekniği

Kaynakça

• Adıgüzel, M. (2019). Covid-19 pandemisinin Türkiye ekonomisine etkilerinin makroekonomik analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Covid-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı, 19 (37), 191-221.
• Aksoğan, M. & Türel, Y. K. (2021). Sosyal medyanın tüketici davranışları üzerindeki rolü: üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12 (2), 367-378.
• Aktaş, G. (2013). Feminist söylemler bağlamında kadın kimliği: erkek egemen bir toplumda kadın olmak. Edebiyat Fakültesi Dergisi, 30 (1), 53-72.
• Aktaş, S. C. & Çiçek, B. (2019). Farklı kuşaktaki kadın ve erkeklerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının incelenmesi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 54 (4), 1957-1978.
• Alexander, S. M. (2003). Stylish hard bodies: Branded masculinity in Men's Health magazine. Sociological Perspectives, 46 (4), 535-554.
• Altınay, M. & Bilgimöz, S. (2015). Alışveriş merkezlerinin tercih edilme nedenleri ve rekreasyonla ilişkisi. Journal of Recreation and Tourism Research, 2 (3), 37-47.
• Altınova, H. H. & Duyan, V. (2013). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeğinin geçerlik güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24 (2), 9-22.
• Arnold, M. J. & Reynolds, K. E. (2003). Hedonic shopping motivations. Journal of Retailing, 79 (2), 77-95.
• Ateşoğlu, İ. & Türkkahraman, M. (2009). Çocukların tüketici olarak sosyalleşmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (3), 215-228.
• Aydemir, M. (2006). Yetinen toplumdan tüketen topluma; Türkiye'de modern tüketim kültürünün tarihsel ve toplumsal gelişim seyri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16, 201-214.
• Aydın, F. F. & Koç, E. (2021). Covid-19 döneminde cinsiyetin satın alma davranışları üzerindeki etkisi. https://teacongress.com/papers/Aydin_Koc_The.pdf. (Erişim Tarihi: 27.05.2022).
• Barel Çatlı, Ö. (2021). Tüketicilerin Covid-19 öncesi ve Covid-19 sonrası online alışveriş davranışlarının karşılaştırılmasına yönelik bir araştırma. Özge Erturan Tekin (Der.). Sosyal Bilimlerde Covid-19 Salgını Dönemler ve Değişim Dinamikleri-2 içinde (ss.84-99). Ankara: Astana Yayınları.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9 (1), 23-28.
• Baştürk, S. & Taştepe, M. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Bayır, T. (2021). Koronavirüs (Covid-19) ile yeni dijital dünyada değişen tüketici tercihleri. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17 (Pandemi Özel Sayısı), 3621-3640.
• Beyaz, R., Karakuş Umar, E. & Kılıçarslan, Ş. (2020). Toplumsal cinsiyet rolleri ve tüketim kültürü. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34 (4), 1311-1331.
• Blackstone, A. M. (2003). Gender roles and society. Julia, R. M., Richard, M. L., Lawrence, B. S. (Der.). Human Ecology: An Encyclopedia of Children, Families, Communities and Environments. CA: Santa Barbara.
• Bilginer Özsaatçi, F. & Cici Karaboǧa, E. (2022). Z kuşağı tüketici davranışlarının Covid-19 sürecinden post Covid-19 dönemi değişimi üzerine nitel bir araştırma. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 57 (1), 105-125.
• Cevher, M. F. (2019). Sosyal Medya Fenomenlerinin Tüketici Algısı ve Satın Alma Niyeti Üzerine Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Beykent Üniversitesi, Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Chen, H., Qian, W. & Wen, Q. (2021). The impact of the Covid-19 pandemic on consumption: Learning from high frequency transaction data. In AEA Papers and Proceedings, 111, 307-311.
• Chenarides L., Grebitus C., Lusk, J. L. & Printezis I. (2021). Food consumption behavior during the Covid‐19 pandemic. Agribusiness, 37, 44–81.
• Connell, R. W. & Messerschmidt, J. W. (2005). Hegemonic masculinity: Rethinking the concept, Gender & Society, 19 (6), 829-859.
• Crawford, G. (2005). Digital gaming, sport and gender. Leisure Studies, 24 (3), 259-270.
• Çalışır, G. & Çakıcı Okur, F. (2015). Toplumsal cinsiyet bağlamında sosyal medyada kurulan benlik inşasının temsili. Turkish Studies, 10 (10), 267-290.
• Çuhadaroğlu, A. & Akfırat, O. N. (2017). Üniversite öğrencilerinin benlik kurgularıyla toplumsal cinsiyet algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (4), 1031-1046.
• Dablan, E. & Alarçin, E. Y. (2020). Toplumsal cinsiyet rollerinin çevreye duyarlı tüketim davranışı üzerine etkisinin ölçülmesine yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11 (26), 164-181.
• Danışmaz, A. (2020). Covid-19 salgınının tüketicilerin online alışveriş tercihine etkisi. Social Sciences Research Journal, 9 (2), 83-90.
• Değirmenci, B. & Durmaz, Y. (2020). Tüketicilerin marka memnuniyeti ve marka bağımlılığı ilişkisinde cinsiyet ve gelirin düzenleyici rolünün incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 266-298.
• Dietrich, A. M., Kuester, K., Müller, G. J. & Schoenle, R. S. (2020). News and uncertainty about Covid-19: Survey evidence and short-run economic impact. Federal Reserve Bank of Cleveland, Working Paper No. 20-12. https://www.clevelandfed.org/publications/working-paper/2020/wp-2012-consumer-expectations-about-covid19-impact. (Erişim Tarihi: 16.01.2021)
• Doğan, H. G., Gürler, A. Z. & Ağcadağ, D. (2014). Hedonik tüketim alışkanlıkları üzerine etkili faktörlerin değerlendirilmesi (Tokat ili örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (30), 69-77.
• Duygun, A. (2021). Tüketicilerin farklı tüketim aktiviteleri bazında Covid-19 risk algılamalarının değerlendirilmesi. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 144- 159.
• Eftimov, T., Popovski, G., Petkovic, M., Seljak, B. K. & Kocev, D. (2020). Covid-19 pandemic changes the food consumption patterns. Trends in Food Science & Technology, 104, 268-272.
• Eroğlu, E. (2020). Covid-19’un ekonomik etkilerinin ve pandemiyle mücadele sürecinde alınan ekonomik tedbirlerin değerlendirilmesi. International Journal of Public Finance, 5 (2), 211- 236.
• Fırat, A. & Azmak, E. (2007). Satın alma karar sürecinde beyaz eşya kullanıcılarının marka bağlılığı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13, 251-264.
• Gökler, M. E. & Turan, Ş. (2020). Covid-19 pandemisi sürecinde problemli teknoloji kullanımı. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 5, 108-114.
• Güzel, E. (2013). Güzellik dayatması altında tüketim nesnesine dönüşen kadın. Global Media Journal: Turkish Edition, 4 (7), 81-96.
• Hacıalioğlu, A. B. & Sağlam, M. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde tüketici davranışları ve e- ticaretteki değişimler. Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, 3 (1), 16-29.
• Hall, M. C., Prayag, G., Fieger, P. & Dyason, D. (2020). Beyond panic buying: consumption displacement and Covid-19. Journel of Service Management. https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/JOSM-05-2020-0151/full/html, (Erişim Tarihi: 21.06.2022).
• Hausman, A. (2000). A multi‐method investigation of consumer motivations in impulse buying behavior. Journal of Consumer Marketing, 17 (5), 403-426.
• Harcar, T., Çakır, Ö., Sürgevil, O. & Budak, G., (2008). Kadına yönelik şiddet ve Türkiye’de kadına yönelik şiddetin durumu. Toplum ve Demokrasi, 2 (4), 51-70.
• Hirschman, E. C. & Holbrook, M. B. (1982). Hedonic consumption: Emerging concepts, methods and propositions. Journal of Marketing, 46 (3), 92-101.
• Hodbod, A., Hommes, C., Huber, S. J. & Salle, I. (2021). The Covid-19 consumption game-changer: Evidence from a large-scale multi-country survey. European Economic Review, 140, 103953.
• İri, R. (2021). Covid-19 pandemi sürecinin Niğde ve yöresindeki tüketicilerin internet üzerinden satın alma davranışlarına etkisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 37, 570-602.
• Karaca, Y. (2016). Referans grupları ile iletişimin satın alma kararları üzerine etkisi: genç yetişkinlere yönelik bir araştırma. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 25, 209- 231.
• Karahan, F. D. (2018a). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Gençlerin Tüketim Eğilimleri: Akdeniz Üniversitesi Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Karahan, F. D. (2018b). Tüketim toplumunda alışverişin cinsiyeti. 7. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı – IV içinde (ss. 169-186).
• Karahan, F. D. & Adak, N. (2019). Tüketimin cinsiyeti: Tüketim toplumunda gençlerin tüketim eğilimleri. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, 2 (1), 118- 148.
• Karakaş, M. (2001). Tüketim kültürü ve tüketimin yeniden üretimi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 11-27.
• Kavas, E. (2016). Kültürün Hedonik Satın Alma Davranışına Etkisini Belirlemeye Yönelik Alman ve Türk Kadın Tüketiciler Üzerine Bir Uygulama. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Avrasya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, B. E. & Erbaş, İ. (2021). Covid-19 pandemi döneminin tüketicinin tüketim alışkanlıkları ve tüketim mekânlarına bakış açısı üzerindeki etkisi. Kent Araştırmaları Dergisi, Covid-19 Özel Sayısı, 277-300.
• Kayabaşı, E. T. (2020). Covid-19’un piyasalara ve tüketici davranışlarına etkisi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (5), 15-25.
• Kılınç, Ö. (2015). Reklamlarda erkeklik: GQ ve Men's Health dergilerindeki reklamların eleştirel bir okuması. Journal of Yasar University, 10 (37), 6402-6412.
• Kinder, M. (1991) Playing with power in movies, television and video games: from muppet babies to teenage mutant ninja turtles. Berkeley: University of California Press.
• Koşaroğlu, Ş. M., Aydın Ünal, E. & Noyan Yalman, İ. (2020). Covid-19 salgınının tüketicilerin talep yapısı üzerindeki etkileri. Econder International Academic Journal, 4(2), 479-503.
• Körken, R. N. (2021). Diyarbakır kadınlarının Covid-19 S-sürecinde tüketim alışkanlıklarının değişimi üzerine bir inceleme. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Kurtoğlu, R. & Dalkılıç, S. (2021). Covid-19’un bireylerin günlük yaşantı ve tüketim davranışları üzerindeki etkileri. İktisadi ve İdari Bilimler Alanında Uluslararası Araştırmaları, 4, 33-60.
• Kükrer, Ö. (2011). Üniversite öğrencilerinde hedonik tüketimin cinsiyete göre farklılaşması. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 68-87.
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (2016). Nitel veri analizi (Çev. Ed. S. Akbaba Altun ve A. Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.
• Odabaşı, Y. & Barış, G. (2006). Tüketici davranışı. İstanbul: Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.
• O’Shaughnessy, J. & O’Shaughnessy, N. J. (2002). Marketing, the consumer society and hedonism. European Journal of Marketing, 36 (5/6), 524-547.
• Özcan, S. O. (2010). İnternet pazarlama faaliyetlerinde tüketici satın alma karar süreci. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (2), 30-39.
• Özdemir, Ş. & Yaman, F. (2007). Hedonik alışverişin cinsiyete göre farklılaşması üzerine bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2 (2), 81-91.
• Özdemir, H. (2019). Toplumsal cinsiyet perspektifinde erkeklik ve kadınlık algısı: Bir alan araştırması. Asya Studies, 10, 90-107.
• Özer, B. (2021). Kozmetik reklamlarında cinsiyet rolleri. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 5, 28-50.
• Özsungur, F. & Güven, S. (2016). Tüketici davranışlarını etkileyen sosyal faktörler ve aile. International Journal Of Eurasian Education and Culture, 3, 127-142.
• Rocha, M. A. V., Hammond, L. & Hawkins, D. (2005). Age, gender and national factors in fashion consumption. Journal of Fashion Marketing and Management, 9 (4), 380-390.
• Roux, E., Tafani, E. & Vigneron, F. (2017). Values associated with luxury brand consumption and the role of gender. Journal of Business Research, 71, 102-113.
• Shaw, S. M. (1994). Gender, leisure and constraint: towards a frame work for analysis of women’s leisure. Journal of Leisure Research, 26, 8–22.
• Subramanian, S. & Deaton, A. (1991). Gender effects in Indian consumptions patterns. Sarvekşana, 14 (4), 1-12.
• Şahin, C. & Tuğrul, V. M. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilgisayar oyunu bağımlılık düzeylerinin incelenmesi. Journal of World of Turks, 4 (3), 115-130.
• Şahin, E. & İçil, H. B. (2019). Sosyal medya uygulamalarının, marka bağlılığı ve tüketici davranışlarına etkisi: Z kuşağı üzerine bir araştırma. International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 3 (2), 188-195.
• Taşdelen, B. (2016). Tüketim olgusunun gündelik hayatındaki yerinin toplumsal cinsiyet açısından çocuk dergilerinde incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4 (2), 806-816.
• Tekin, H. H. & Tekin, H. (2006). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3 (13), 101-116.
• Temizkan, V., Güven, E. Ö., Yılmazer, A. & Andsoy, C. (2021). Covid-19 ile gerçekleşen tüketici davranışları ve eğilimlerine yönelik bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 20 (79), 1311-1327.
• Terzioğlu, A. (2018). Sağlığın kültürel boyutları ve toplumsal cinsiyet normları: Türkiye’de tütün kontrolü ve kadınların sigara içmesine atfedilen anlamalar. Toplum ve Hekim, 33 (6), 455-464.
• Tifferet, S. & Herstein, R. (2012). Gender differences in brand commitment, impulse buying and hedonic consumption. Journal of Product & Brand Management, 21(3), 176-182.
• Torun, E. (2017). Tüketici satın alma davranışları üzerinde internet ve sosyal medyanın yeri ve önemi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (62), 955-970.
• Türk, A., Bingül, B. A. & Rengin, A. K. (2020). Tarihsel süreçte yaşanan pandemilerin ekonomik ve sosyal etkileri. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19 (COVID-19 Special Issue), 612-632.
• Yaman, D. (2021). Tüketim ve tüketim toplumu kavramlarının Covid-19 pandemi süreci çerçevesinde incelenmesi. İletişim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 30-45.
• Yanıklar, C. (2018). Postmodern tüketim, tüketim kültürü ve toplumsal kimliğin inşası. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (35), 231-252.
• Yazlı G. (2019). Kadın bakışından namusa atfedilen anlam ve sosyal kontrol inşası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Ankara.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Genişletilmiş 10. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.