JOURNAL OF IKTISADIYAT AND THE ECONOMIC PROBLEMS OF THE OTTOMAN EMPIRE

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 621 - 652, 15.06.2023

Kenan Demir

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1248614

Cited By: 1

Öz

One of the aims of the Union and Progress Party, which came to power with the declaration of the II. Constitutional Monarchy, was to provide development in the Ottoman Empire. First of all, the party administration, which implemented policies in line with liberalism, shaped its policies in line with the view of Turkism after 1912, as a result of both the exclusionary policies of European states and the ruptures experienced after the Balkan syndrome. After 1912, the economic policies of the Union and Progress Party were also implemented in the light of the national economy view. The main purpose of the party was to ensure the formation of national capital by creating the middle class in the Ottoman Empire and to increase agricultural and industrial production in this direction. The İttihat ve Terakki ideologists wrote many articles in the press in order to introduce and adopt the national economy to the Ottoman public, and led to the emergence of many journals that adopted this idea. One of these journals is Journal of Economics. Journal of Economics has been a publishing organ directly supported by the Committee of Union and Progress and has pursued a publishing policy that shapes and directs the party's economic policies. In this study, the publication policy of Journal of Economics was researched and the economic problems of the Ottoman Empire were examined in the light of the articles published in the journal. In the study, the depiction method was applied and the economic problems of the period were explained.

Anahtar Kelimeler

Journal of Economics, Union and Progress Party, National Economy, Capital, Economic Development

İKTİSADİYAT MECMUASI ve OSMANLI DEVLETİ’NİN EKONOMİK SORUNLARI

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanıyla yönetime geçen İttihat ve Terakki Partisi’nin amaçlarından biri Osmanlı Devleti’nde kalkındırmayı sağlamak olmuştur. Öncelikle liberalizm doğrultusunda politikaları uygulayan parti yönetimi, 1912’den sonra hem Avrupa devletlerin dışlayıcı politikaları hem de Balkan sendromu sonrası yaşanan kırılmalar neticesi politikalarını Türkçülük görüşü doğrultusunda şekillendirmiştir. 1912’den sonra İttihat ve Terakki Partisi’nin iktisadi politikaları da milli iktisat görüşü ışığında uygulanmıştır. Partinin ana amacı Osmanlı Devleti’nde orta sınıfı yaratarak milli sermayenin oluşumunu temin etmek ve bu doğrultuda tarım ve endüstri üretimini artırmak olmuştur. İttihat ve Terakki ideologları, Osmanlı kamuoyuna milli iktisadı tanıtmak ve benimsetmek amacıyla basında birçok yazı kaleme almış ve bu düşünceyi benimseyen birçok derginin çıkışını sağlamıştır. Bu dergilerden biri de İktisadiyat Mecmuası’dır. İktisadiyat Mecmuası, İttihat ve Terakki Partisi’nin doğrudan desteklediği bir yayım organı olmuş ve partinin iktisadi politikalarını şekillendiren ve yönlendiren bir yayım politikası gütmüştür. Bu çalışmada İktisadiyat Mecmuası’nın yayım politikası araştırılmış ve dergide çıkan yazılar ışığında Osmanlı Devleti’nin ekonomik sorunları incelenmiştir. Çalışmada tasvir yöntemi uygulanmış ve dönemin ekonomik sorunları anlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İktisadiyat Mecmuası, İttihat ve Terakki Partisi, Milli İktisat, Sermaye, İktisadi Kalkınma

Kaynakça

• A. R. (15 Haziran 1916). Kapitülasyonların ref’inden sonra vazifelerimiz: Islah-ı ve teksir-i hayvan, İktisadiyat Mecmuası, 16, 4-6.
• Adolf Rosensweig, (2 Kasım 1916). İpek, İktisadiyat Mecmuası, 32, 1-3.
• Ahmad, F. (1985). İttihatçılıktan Kemalizme. İstanbul: Kaynak.
• Ahmad, F. (1971). İttihat ve Terakki (1908-1914). İstanbul: Sander.
• Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye’nin oluşumu. İstanbul: Sarmal.
• Anonim şirketler, (6 Mart 1916b). İktisadiyat Mecmuası, 2, 5-6.
• Aynizade Hasan Tahsin, (21 Şubat 1916). Gümrük tarifeleri, İktisadiyat Mecmuası, 1, 3-5.
• Berkes, N. (1978). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı.
• Bağcılar bankası, (1 Şubat 1917a). İktisadiyat Mecmuası, 40, 3-4.
• Büyük ve küçük sanayi, (11 Ekim 1917b). İktisadiyat Mecmuası, 66, 1.
• C. S. (21 Şubat 1916). Ticaret ve Ziraat Nazırı ile mülakat, İktisadiyat Mecmuası, 1, 6-9.
• C. (22 Haziran 1916a). Memurin şirketi, İktisadiyat Mecmuası, 17, 1-2.
• C. (27 Mart 1916b). Türkiye ve Almanya münasebatı İktisadiyesi, İktisadiyat Mecmuası, 5, 3-4.
• Cemal, (21 Haziran 1917). Harpten sulha geçerken. İktisadiyat Mecmuası, 58, 1-4.
• Çakmak, D. (2011). Osmanlı iktisat düşüncesinin evrimi. İstanbul: Libra.
• Çavdar, T. (2003). Türkiye ekonomisinin tarihi. Ankara: İmge.
• Demir, K. (2018). İkinci meşrutiyet sonrası Osmanlı Devleti’nde Milli iktisat düşüncesi ve Ahmet Muhittin. İcoss. Kapadokya 16-20 Nisan 2018 Uluslararası sempozyum kitapçığı. Nevşehir.
• Doktor Rabnared Yonfe, (1 Haziran 1916). Türkiye’nin iktisaden takviyesi sistemi. İktisadiyat Mecmuası. 14, 1-4.
• Elbarez, (20 Mart 1916a). Kooperatif şirketleri. İktisadiyat Mecmuası, 4, 2-3.
• Eldem, V. (1994). Harp ve mütareke yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Eskişehir ovasının tesis ve irvası, (28 Eylül 1916k). İktisadiyat Mecmuası, 28, 5.
• Findley, C. V. (2012). Modern Türkiye tarihi. İstanbul: Timaş.
• G., (8 Mart 1917). Türkiye’de ecnebi ticaret odaları, İktisadiyat Mecmuası, 44-48, 9-13.
• Galip Haldun, (13 Mart 1916a). Ziraatımızın vaziyet-i hazırası. İktisadiyat Mecmuası, 3, 3-5.
• Gala-i es’ar ve ihtikâr, (19 Nisan 1917c). İktisadiyat Mecmuası, 52, 4-5.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk modernleşmesi (1900-1930). İstanbul: Yapı Kredi.
• Göcek, F. M. (2017). Osmanlı Devleti’nde Türk milliyetçiliğin oluşumu: sosyolojik bir yaklaşım. Modern Türkiye’de siyasi düşünce 4: Milliyetçilik. İstanbul: İletişim.
• Gümüşoğlu, F. (2017). Türk yurdu. Modern Türkiye’de siyasi düşünce 4 Milliyetçilik. İstanbul: İletişim.
• Karaman, D. (2004). Ulum-ı iktisadiye ve içtimaiye mecmuası, C. Ü. Sosyal bilimler dergisi, 28/1.
• Kazgan, G. (2006). Tanzimat’tan 21. yüzyıla Türkiye ekonomisi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.
• Kipal, U. & Uyanık, Ö. (2000). Türkiye Milli iktisat tarihi. İstanbul: Kaynak.
• Koraltürk, M. (2011). Erken Cumhuriyet döneminde ekonominin Türkleştirilmesi. İstanbul: İletişim.
• Koraltürk, M. (2001). Sanayi mecmuası ve dizini. Müteferrika. 20.
• Koraltürk, M. (2000). Milli tüccarın sesi: Ticaret-i umumiye mecmuası ve dizini. Müteferrika, 18.
• Kurtoğlu, R. (2012). Türkiye ekonomisi (1838-2010). Ankara: Sinemis.
• Konya Milli iktisat bankası, (19 Nisan 1917d). İktisadiyat Mecmuası, 52, 6-7.
• Kooperatif şirketleri kanun layihası, (15 Haziran 1916m). İktisadiyat Mecmuası, 16, 6-7.
• Lewis, B. (2008). Modern Türkiye’nin doğuşu. Ankara: Arkadaş.
• M. S., (6 Mart 1916). Memleketimizde madenler, İktisadiyat Mecmuası, 2, 3-5.
• Mardin, Ş. (1990). Siyasal ve sosyal bilimler. İstanbul: İletişim.
• Mardin, Ş. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete iktisadi düşüncesinin gelişmesi 1838-1918. TCTA 3. İstanbul: İletişim.
• Mehmet Zeki, (13 Temmuz 1916). Neşriyat-ı cedide münasebetiyle yeni istikbal-i iktisadiyyemiz. İktisadiyat Mecmuası, 20, 5-7.
• Münir Süleyman, (10 Nisan 1916). Milli sanayimize adem-i rağbet. İktisadiyat Mecmuası, 7, 6-7.
• Mühendis Fuat, (27 Eylül 1917). Sanayi-i cesimenin intişarı. İktisadiyat Mecmuası, 65, 1-4.
• Memleketimizde ipekçilik, (25 Ocak 1917f). İktisadiyat Mecmuası, 39, 1-2.
• Milli fabrikacılar cemiyeti, (7 Haziran 1917g). İktisadiyat Mecmuası, 57, 5-6.
• Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Sayar, A. G. (2000). Osmanlı iktisadi düşüncesinin çağdaşlaşması. İstanbul: Ötüken.
• Sanayi ihsaiyatı, (31 Ağustos 1916o). İktisadiyat Mecmuası, 25, 6-7.
• Şeker, (3 Ağustos 1916r). İktisadiyat Mecmuası, 22, 3-5.
• Şener, A. (2000). Tanzimat ve Meşrutiyette iktisadi politikalar. Yeni Türkiye Osmanlı özel sayısı 2, 6/32.
• Toprak, Z. (2015). Sanayiden ve emekten yana bir dergi: Sanayi mecmuası. Toplumsal Tarih, 253.
• Toprak, Z. (1982). Türkiye’de Milli iktisat 1908-1918. Ankara: Yurt.
• Toprak, Z. (2003). İttihat Terakki ve Cihan Harbi savaş ekonomisi ve Türkiye’de devletçilik 1914-1918. İstanbul: Somer.
• Toprak, Z. (1985a). Osmanlı Devleti’nde para ve bankacılık. TCTA 3. İstanbul: İletişim.
• Toprak, Z. (1985b). Osmanlı Devleti’nde korporatif dünya görüşü: Meslekçilik. TCTA c.2. İstanbul: İletişim.
• Toprak, Z. (1985c). Tanzimat’tan sonra iktisadi politika. TCTA 2. İstanbul: İletişim.
• Toprak, Z. (1985d). Milli iktisat. TCTA 3. İstanbul: İletişim.
• Toprak, Z. (1985e). Osmanlı Devleti’nde uluslaşmanın toplumsal boyutları. TCTA c.2. İstanbul: İletişim.
• Toprak, Z. (1985f). İkinci Meşrutiyet döneminde iktisadi düşünce. TCTA 3. İstanbul: İletişim.
• Toprak, Z. (1995a). Milli iktisat-Milli burjuvazi. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Toprak, Z. (1995b). İttihat-Terakki ve devletçilik. Ankara: Tarih Vakfı.
• Tekin Alp, (21 Şubat 1916a). Mecmuamızın mesleği: milli iktisada doğru. İktisadiyat Mecmuası, 1, 1-2
• Tekin Alp, (3 Nisan 1916b). Yeni iktisadi müesseselerimiz 1. İktisadiyat Mecmuası, 6, 1-2.
• Tekin Alp, (10 Ağustos 1916c). İktisat derneği. İktisadiyat Mecmuası, 23, 1-2.
• Tekin Alp, (7 Eylül 1916d). İktisadi nokta-i nazarından terbiye ve talim. İktisadiyat Mecmuası, 26, 1-3.
• Tekin Alp, (13 Temmuz 1916e). Adana ovasının irva ve iskası. İktisadiyat Mecmuası, 20, 1-3.
• Tekin Alp, (27 Temmuz 1916f). Bu seneki mahsulatımız. İktisadiyat Mecmuası. 21, 1-2.
• Tekin Alp, (26 Ekim 1916g). 329 senesine mahsus ziraat istatistikî. İktisadiyat Mecmuası. 31, 1-3.
• Tekin Alp, (6 Mart 1916i). Tütün meselesi. İktisadiyat Mecmuası, 2, 1-3.
• Tekin Alp, (27 Mart 1916j). Ticaret hariciyemiz. İktisadiyat Mecmuası, 5, 1-2.
• Tekin Alp, (15 Haziran 1916k). Milli İktisada Doğru: Yeni ticaret muahedeleri 1. İktisadiyat Mecmuası. 16, 1-2.
• Tekin Alp, (3 Ağustos 1916l). Ticaret muahedeleri 4: Merkezi Avrupa ve biz. İktisadiyat Mecmuası, 22, 1-2.
• Tekin Alp, (31 Ağustos 1916m). Ziraat müzesi ve sergileri. İktisadiyat Mecmuası, 25, 1-2.
• Tekin Alp, (28 Eylül 1916n). Yeni gümrük tarifesi. İktisadiyat Mecmuası, 28,1-2
• Tekin Alp, (27 Nisan 1916o/11 Mayıs 1916p/18 Mayıs 1916r/25 Mayıs 1916s/8 Haziran, 1916ş). Ziraat bankası 1-6. İktisadiyat Mecmuası, 9;11;12;13;15, 1-2;1-2;1-3;1-3;1-2.
• Tekin Alp, (10 Ağustos 1916t). Konya Milli iktisat bankası. İktisadiyat Mecmuası, 24, 5-6.
• Tekin Alp, (23 Kasım 1916u). Türkiye’de bankalar. İktisadiyat Mecmuası, 34, 1-2.
• Tekin Alp, (20 Nisan 1916v), Artırma sandıkları. İktisadiyat Mecmuası, 8, 1-2.
• Tekin Alp, (9 Ekim 1916y). İttihat ve Terakki Fırkasının iktisadi faaliyeti. İktisadiyat Mecmuası, 30, 1-2
• Tekin Alp, (16 Kasım 1916z). Memleketimizde büyük sanayi. İktisadiyat Mecmuası, 33, 1-2.
• Tekin Alp, (1 Şubat 1917a). İtibar-ı Milli bankası. İktisadiyat Mecmuası, 40, 1-2.
• Tekin Alp, (5 Temmuz 1917b). Tütün zirai kooperatif şirketi. İktisadiyat Mecmuası, 59, 7-8.
• Tekin Alp, (19 Nisan 1917c). İktisadi teşkilat. İktisadiyat Mecmuası, 52, 1-2.
• Tekin Alp, (16 Ağustos 1917d/30 Ağustos 1917e). Harpten sulha intikal iktisadiyatı 1-2. İktisadiyat Mecmuası, 62; 63, 1-3; 1-2.
• Tekin Alp, (22 Kasım 1917g). İktisadiyat nezareti. İktisadiyat Mecmuası, 68, 1-3.
• Tekin Alp, (24 Mayıs 1917h). Gala-i es’are karşı mücadele. İktisadiyat Mecmuası, 56, 1-3.
• Tekin Alp, (14 Eylül 1917l). İktisadi inkılap. İktisadiyat Mecmuası, 64, 1-3.
• Tekin Alp, (26 Nisan 1917ö). Ecnebi sermayesine karşı siyaset-i iktisadiyyemiz. İktisadiyat Mecmuası, 53, 1-3.
• Tekin Alp, (8 Şubat 1917p). Madenlerimiz. İktisadiyat Mecmuası, 41, 1-2.
• Ünüvar, K. (2017). İttihatçılıktan Kemalizme ihyadan inşaya. Modern Türkiye’de siyasi düşünce 1 Tanzimat ve Meşrutiyetin birikimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E. Z. (2000). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim.
• Ziya Gökalp, (10 Nisan 1916a). Millet nedir Milli İktisat neden ibarettir. İktisadiyat Mecmuası, 7, 1.
• Ziya Gökalp, (7 Aralık 1916b). Milli iktisat nasıl vücuda gelir. İktisadiyat Mecmuası, 35, 1-3.
• Ziya Gökalp, (8 Mart 1917a). Türklerde Milli iktisat devreleri. İktisadiyat Mecmuası, 44-48, 1-4.
• Ziya Gökalp, Koevess’e göre Milli iktisat, (25 Ocak 1917b), İktisadiyat Mecmuası, 39, 4-5.
• Ziraat hususunda dertlerimiz, (4 Mayıs 1916t). İktisadiyat Mecmuası, 10, 4.
• Ziraatımızın vaziyeti umumiyesi, (27 Mart 1916v). İktisadiyat Mecmuası, 5, 5-7.