Şeyhoğlu’nun Menkabet-i Penc Keştî’sinin Yeniden Yazımı: Bursalı Hasîb’in Menâkıb-ı Şâh Habîb’i

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 997 - 1069, 30.12.2022

Fatma Sabiha Kutlar Oğuz , Mehmet Gürbüz

Öz

Kaynaklar XVIII. yüzyıl şairlerinden Bursalı Mü’minzâde Ahmed Hasîb (ö. 1166/1752-53)’in birçok eserinden söz etmektedirler. Ancak bunlar arasında Menâkıb-ı Şâh Habîb’in adı geçmemektedir. Menâkıb-ı Şâh Habîb, Şeyhülislam Mustafa Efendi (ö. 1745)’nin oğlu müderris Osmân Efendi (ö. 1738)’nin Şeyhoğlu mahlasıyla kaleme aldığı Menkabet-i Penc Keştî adlı Hz. Ali’nin kerametleri muhtevalı 85 beyitlik manzum hikâyesinin Mü’minzâde Ahmed Hasîb tarafından genişletilerek yeniden yazılmış biçimidir. Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış 613 beyitten meydana gelen bu manzumenin yapılan katalog taramaları neticesinde biri müellif hattı olan iki nüshası tespit edilmiştir. Eldeki iki nüsha incelendiğinde Hasîb’in kendi metnini de bazı farklılıklarla iki kez yazdığı görülmektedir. Metnin 1736-1738 yılları arasında yazıldığını tahmin ettiğimiz bir nüshasında yer alan çeşitli beyitlerdeki ifadelerinden şairin -o sıralarda tamamladığı anlaşılan- Silkü’l-Le’âl adlı manzum tarihini Sultan I. Mahmûd’a sunmayı arzuladığı ve bunun için de Menâkıb-ı Şâh Habîb’i hâmi arayışına vesile yapmaya çalıştığı anlaşılmaktadır. Biyografik kaynakların adından söz etmediği bir manzume için yedi takrizin yazılması ise dikkat çekicidir.
Bu çalışmanın ilk bölümünde eserin adı ve şairinin kimliği üzerinde durulacak, hazırlanan metin Şeyhoğlu’nun manzumesiyle karşılaştırılarak şekil ve içerik bakımından incelenecek ve nüshaları tanıtılacaktır. Manzumede yer alan bilgilerden yola çıkılarak eserin yazım öyküsü ve niçin kaleme alındığı belirlenmeye çalışılacaktır. Makalenin sonunda ise sözü edilen nüshalardan hareketle Menâkıb-ı Şâh Habîb’in tenkitli metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, yeniden yazım, Şeyhoğlu/Şeyhzâde Osmân, Menkabet-i Penc-Keştî, Silkü’l-Le’âl, menkıbe

Kaynakça

• ALTUNSU, Abdülkadir (1972), “Câmiü’r-Riyâseteyn Seyyid Mehmed Feyzullah Efendi”, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 98-101.
• ALTUNSU, Abdülkadir (1972), “Feyzullah Efendi-zâde Esseyyid Şeyh Mustafa Efendi”, Osmanlı Şeyhülislâmları, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 127.
• ANDREASYAN, Hrand D. (1960), “Balatlı Georg’a Göre Edirne Vakası”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 11/15, 47-64.
• CEMRASİ, Ali Esger (1394), Gul Senüber Dâstânı (Dâstân-ı Senüber ve Gul Perîzâd be-Zebân-ı Türkî-i Helecî), Tahran: İntişârât-ı Tekdıraht.
• GÖKÇEK, Mehmet Fatih (2016), “XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Bağdat’ta Osmanlı-Safevi Mücadelesine Dair Bir Eser: Şeyh-Oğlu’nun Kitâbu Târîhi Dâri’s-Selâm’ı”, Turkish Studies, 11/6, 31-60.
• IŞIK, Ayhan (2021), “Kızılbaşlıkla İtham Edilen Bir Nakîbü’l-Eşrâf Seyyid Mahmut Efendi’nin Hayatı ve Şeceresi”, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2, 385-410.
• İNAN, Göker (2021), Müminzâde Ahmed Hasîb Efendi (ö. 1752-1753), Silkü’l-Le’âl-i Âl-i Osmân, Manzum Osmanlı Tarihi (1299-1481) (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay.
• İNAN, Göker ve Ramazan Ekinci (2013), “Hasîb, Mü’minzâde Ahmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasib-muminzade-ahmed-efendi (15.08.2022).
• İPŞİRLİ, Mehmet (2006), “Mustafa Efendi, Feyzullahefendizâde”, İslâm Ansiklopedisi, (C. XXXI), İstanbul: TDV Yay., 297-298.
• KUT, Günay (1989), Ahmed Hasîb Efendi, İslam Ansiklopedisi, (C. II), İstanbul: TDV Yay., 87-88.
• KUTLAR, Fatma Sabiha (2011), “Menkabet-i Penc Keştî”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 21-48.
• ÖZTUNA, Yılmaz (1996), Devletler ve Hânedanlar - Türkiye (1074-1990), (C. II), Ankara: KB Yay.
• TAYŞİ, Mehmet Serhan (1995), “Feyzullah Efendi, Seyyid”, İslâm Ansiklopedisi, (C. XII), İstanbul: TDV Yay., 527-528.
• TERZİBAŞI, Ata (2013), Kerkük Şairleri, (3 cilt), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı (2011), Osmanlı Tarihi - Karlofça Anlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonuna Kadar, (C. V), Ankara: TTK Yay.
• YILMAZ, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslamî Kaynaklı Sözler, İstanbul: Enderun Kitabevi.