Bâkî’nin Gazellerine Ek ve Derzi-zâde ‘Ulvî’ye Nazîreleri

Yıl 2017, Cilt: 18 Sayı: 18, 253 - 332, 01.07.2017

Muzaffer Kılıç Büşra Çelik

Öz

Osmanlı edebiyatı şairlerinin çeşitli sebeplerle divanlarına dahil etmedikleri yahut divanlarını tertip ettikten sonra yazdıkları şiirler vardır. Bu şiirlere yine bu sahanın mahsullerinden olan mecmualarda veya başka eserlerin içerisinde denk gelinebilmektedir. Mecmuaların yanı sıra az da olsa bazı divan nüshalarında başka şairlerin şahıs ve eserlerine yönelik yeni bilgilere rastlanır. Bu şekilde ortaya çıkan her bilgi, öncesinde yapılan çalışmaların eksiklerini tamamlayarak kapsamını genişletmektedir. Bâkî ö. 1600 de bu türden örneğine sıkça rastlanılan şairlerden biridir. Bu sebeple mecmualardan hareketle Osmanlı edebiyatının en müstesna şair ve devlet adamlarından biri olan Bâkî’nin divanında yer almayan gazellerine yönelik çalışmalar yapılagelmiştir. Bu makalede ise Derzizâde ‘Ulvî ö. 1585 ’nin divan yazmalarından birinin derkenarında karşılaşılan ve Bâkî’nin önceki yayınlarda bulunmayan şiirlerine yer verilecektir. Ayrıca aynı yazmadan hareketle Bâkî’nin şimdiye kadar herhangi bir vesile ile değinilmeyen çağdaşı Derzi-zâde ‘Ulvî’nin gazelleri zemininde yazdığı nazireleri tanıtılacaktır. Burada Bâkî’nin Dîvân’ında bulunmayan gazelleri kadar nazireleri de ‘Ulvî ile etkileşimini gözler önüne sermesi ve şiirleri kıyaslandığında ‘Ulvî’nin de en az Bâkî kadar kudretli bir şair olduğunu göstermesi bakımından oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, Derzi-zâde ‘Ulvî, Gazel, Nazire, 16. yy., Eski Türk Edebiyatı

The Addition to Baki's Ghazals and His Naziras to Derzi-zâde Ulvi

Öz

There are poems written by Ottoman Literature poets that they did not include in their divans for various reasons or they wrote after arranging their divans. These poems can be also coincied with in the majmuas or another literary works of this field crops. In addition to the majmuas, in a small number of diwan copies contain new information about personality and works of another poets are encountered. Any information that emerges in this way broadens the scope by complementing the shortcomings of previous studies. Bâkî d. 1600 is also one of the poets frequently encountered in this kind of example. For this reason, studies have been carried out on the ghazals of Bâkî, one of the most exceptional poets of Ottoman literature and a statesmen, which are not included in the divan. In this article, the poems of Baki, which are encountered in the edge of one of the copies of the Derzi-zade ‘Ulvî d. 1585 's Divan, which are not found in the previous publications, will be given. In addition, through the same manuscript, Bâkî’s naziras to his coeval Derzi-zâde 'Ulvî’s ghazals will be introduced, which have not been mentioned on any study. Here it is very important that the naziras as well as the ghazals that are not in the Divan of Bâkî show that 'Ulvî is at least as mighty as the Bâkî when his poetry is compared to his.

Anahtar Kelimeler

Bâkî, Derzi-zâde ‘Ulvî, Ghazal, Nazira, 16th century, Old Turkish Literature

Kaynakça

• Aydemir, Yaşar 2013 , “Üç Dostun Birlikte Meşki: Nev‘î, Bâkî ve Muradî’nin Nazireleşmeleri”, Turkish Studies, Prof. Dr. Âmil Çelebioğlu Armağanı, Volume 8/1, s. 65-97.
• Bahadır, Savaşkan Cem 2013 , “Bâkî’nin Pervâne Bey Mecmuası’nda Yer Alan Yayınlanmamış Gazelleri”, Turkish Studies, S. 8/1, s. 187-213.
• Bâkî 1276 , Dîvân-ı Bâkî, Tıpkıbaskı, İstanbul: Mûsika-i Hümâyûn-ı Hazret-i Mülûkâne Litografya Destgâhı.
• Balcı, Rüştü 2007 Terc. , Kâtip Çelebi Keşfü’z-zünūn An Esâmi’l-Kütübi ve’l- Fünūn, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Bursalı Mehmet Tahir Bey 1972 , Osmanlı Müellifleri, 3 Cilt Hzl. A. Fikri Yavuz-İsmail Özen, İstanbul: Meral Yay.
• Büyükdemirtaş, Nezahat 1963 Hzl. , ‘Ulvî Divanı: Tevhid Naat Dibace Kasaid, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Mezuniyet Tezi, Yer No: TAEK 598.
• Çetin, İsmail 1992 Hzl. , Derzi-zâde ‘Ulvî Hayatı Edebi Şahsiyeti ve Divanının Tenkidli Metni , Elazığ: Fırat Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi.
• Ergin, Işıl 1963 Hzl. Ulvi: Hayatı Gazellerinin Edisyon Kritiği, İstanbul: İstan- bul Üniversitesi Mezuniyet Tezi, Yer No: TAEK 595.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet 1935 , Bakî Hayatı ve Şiirleri, İstanbul: Suhulet Kitap Yurdu.
• Eyüboğlu, İsmet Zeki 1972 , Bâkî, İstanbul: Kitaş Yay.
• İnalcık, Halil 2011 , Has-bağçede ‘ayş u tarab Nedimler Şairler Mutribler, İstan- bul: Türkiye İş Bankası Yay.
• İsen, Mustafa 1994 Hzl. , Gelibolulu ‘Âlî b. Ahmed: Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: AKM Yay.
• Kalyon, Abuzer 2011 , Peşteli Hisâlî Metâliü’n-Nezâir II. Cilt İnceleme-Metin, Ankara Gazi Üniversitesi Doktora Tezi.
• Kaya, Bilge 2003 Hzl. , Hisâlî Hayatı-Eserleri ve Metâliü’n-Nezâir Adlı Eserinin Birinci Cildi İnceleme-Metin , Ankara: Gazi Üniversitesi Doktora Tezi.
• Kayabaşı, Bekir 1997 , Kâf-zâde Fâ’izî’in Zübdetü’l-Eş’âr’ı, Malatya: İnönü Üniversitesi Doktora Tezi.
• Kesik, Beyhan 2012 , “Bir Yazmadan Hareketle Bâkî’nin Yayımlanmamış Şiirleri” Turkish Studies, Volume 7/1, p.1489-1500.
• Kesik, Beyhan 2012 , “Bazı Şiir Mecmualarından Hareketle Basılı Divanlarda Bulunmayan Bâkî Mahlaslı Şiirler”, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 9, s. 115-122.
• ________, 2012 , “Bazı Şiir Mecmualarından Hareketle Basılı Divanlarda Bulunmayan Bâkî Mahlaslı Şiirler II”, Turkish Studies, S. 8/13, s. 337- 350.
• Kılıç, Filiz 2010 Hzl. ‘Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ, III cilt , İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
• Köksal, Fatih 2006 , Sana Benzer Güzel Olmaz Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yay.
• Köksal, M. Fatih 2013 , “Bâkî’nin Bilinmeyen Veda Gazeli ve Dîvânında Bulunmayan Bazı Şiirleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 10, s. 319-330.
• Kutluk, İbrahim 1997 Hzl. , Beyânî Mustafa b. Câr’ullâh Tezkiretü’ş-şu‘arâ, Ankara: TTK Yay.
• ________, 2014 Hzl. , Kınalı-zâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, II cilt , Ankara: TTK Yay.
• Küçük, Sabahattin 2011 Hzl. , Bâkî Dîvânı, Ankara TDK Yay.
• Mecmu‘a-i Eş‘âr, Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihad Tarlan No: 62
• Mecmû‘a-i Nezâ’ir, Yapı Kredi Kütüphanesi No: 383.
• Mutçalı, Serdar 1995 , Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yay.
• Olgun, Tahir 1984 , Edebiyat Lugati, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Öztürk-Fidan, Gülşah Gaye 2010 , “Konya Mevlana Müzesi 2095 Numarada Kayıtlı Mevlevilikle İlgili Bir Mecmuadan Hareketle Bâkî’nin Yayımlanmamış Bir Şiiri”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 2, s. 95-108.
• Riyâzî, Riyâzü’ş-Şu‘arâ, Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3724.
• Saraç, M. A. Yekta, Emrî Dîvânı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü No. 3144, Kültür Eserleri No. 427, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı E-Kitap.
• Solmaz, Süleyman 2005 Hzl. , ‘Ahdî ve Gülşen-i Şu‘arâsı İnceleme-Metin , Ankara: AKMB Yay.
• Şemseddin Sâmi 1996 , Kâmûsu’l-A‘lâm, Tıpkıbasım, VI cilt , Ankara: Kaşgar Neşriyat.
• Tanyıldız, Ahmet 2015 , “Tahran’da Bulunan Türkçe Bir Şiir Mecmûası Ve Neşredilmemiş Bazı Şiirler”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, S. 2, s. 39-87.
• Taş, Hakan 2010 , “Bâkî’nin Dîvân’da Bulunmayan Bir Gazeli ve Feyzî’nin Naziresi”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 1, s. 181-192.
• ‘Ulvî, Dîvân, Fransa Paris Bibliothèque National Suppl Turc 580
• ________, Dîvân, İngiltere Londra British Museum Or. 11132
• ________, Dîvân, Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum No: 304
• ________, Dîvân, Süleymaniye Kütüphanesi Halet Efendi Ek No: 150