Yirminci Yüzyılda Geleneğin İzinde Bir Dîvân Şairi: Seyyid Ali Sânih ve Sânih'in Dîvânı

Yıl 2023, Cilt: 30 Sayı: 30, 369 - 383, 27.06.2023

Mehmet Göktaş , Fatma Zehra Kurt

Öz

Yirminci asırda yetişmiş olmakla beraber, az sayıda da olsa klasik edebiyat geleneğinin bir devamı niteliğinde şiirler kaleme alan şairlerin varlığı aşikârdır. Dîvân edebiyatının tesirinin azaldığı, aruzla şiir yazmanın neredeyse tamamen terk edildiği bir dönemde eserlerini kaleme alan bu şairler, altı asır boyunca milletimizin duygu ve düşüncesini aktardığı klasik edebiyatımızın, ferdî planda da olsa devam etmesine katkı sağlamışlardır. Mevcudiyetlerine dair elde edilen bilgiler ışığında bu eserlerin gün yüzüne çıkarılması, Türk kültür ve edebiyat tarihi için oldukça önemlidir. Bu şairlerden biri de on dokuzuncu asrın son çeyreğinde ve Osmanlı Devleti’nin son zamanlarına denk gelen yıllarda Malatya’da dünyaya gelen, şiirlerinde Sânih ve İlhâmî mahlaslarını kullanan Çekmegelizâde Seyyid Ali’dir. Bu makalede yirminci yüzyılın ilk yarısında yetişen ve bu alanda bir dîvân kaleme alan Seyyid Ali Sânih’in hayatı, edebî şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgilere yer verilmiştir. Müellifin, Sânih’in Sesleri ismini verdiği dîvânın muhteva unsurlarına, nazım türleri ve şekilleri gibi biçim özelliklerine değinilmiştir. Tek nüsha olarak şairin torunu Mehmet Selami Çekmegil’in şahsî kütüphanesinden temin edilen eser, 89 varaktır. Seyyid Ali Sânih’in ve eserinin tanıtıldığı bu çalışmada etkilendiği dîvân şairlerine yazdığı nazirelerden, şekil, muhteva ve sanat değeri itibarıyla nazarı celbeden beyitlerden örnekler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

: Edebiyat, Dîvân Edebiyatı, Seyyid Ali Sânih, Sânih’in Sesleri

Kaynakça

• ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed el-Cerrâhî (1975), Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• ALBAYRAK, Nurettin (2012), Halk Edebiyatı, İstanbul: Kapı Yayınları.
• ALICI, Lütfi (2014), “Klâsik Türk Edebiyatında Sosyal Tenkit Örnekleri Olarak ‘Yuf’ Redifli Şiirler”, İlmi Araştırmalar 17: 35-48.
• BARKÇİN, Savaş Şafak (2013), Divan-ı Zerefşân, İstanbul: Litera Yayıncılık.
• ÇEKMEGİL, M. Sait (1956), Altın Anahtarlar, Malatya: Sânih Kütüphanesi.
• ÇEKMEGİL, M. Sait (1962), Limon Ağacım, Malatya: Sânih Kütüphanesi.
• ÇELİK, Ramazan (2018), Şeydâ Divanı Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
• EREN, Hulusi (2019), “Yirminci Yüzyılda Divan Edebiyatı Geleneğini Devam ettiren Bir Şair: Nevberî ve Şiirlerinde Fuzûlî Etkisi”, Divan Edebiyâtı Araştırmaları Dergisi 23: 143-157.
• GÜFTA, Hüseyin (2014), “20. Yüzyıl Antakyalı Şairlerden Yahya-Zade Âsaf’ın Şiirlerinde Divan Şiiri Geleneği Unsurları/Traditional Features of Divan Poetry in The Poems of the 20th Century Antiochian Poets Yahya-Zade Asaf”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (12): 41-69.
• GÜFTA, Hüseyin (2016), “Aruz Vezninin Son Şairlerinden Antakyalı Yahyâzâde Âsaf”, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi ÖS-III: 7-14.
• İPEKTEN, Halûk (2017), Eski Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KELEŞ, Reyhan (2020), Kavram Atlası Türk-İslâm Edebiyatı-II. Ankara: Gazi Kitabevi.
• KURT, Fatma Zehra (2018), Seyyid Ali Sânih ve Sânih’in Sesleri Adlı Divanı, Yüksek Lisans Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• KÖPRÜLÜ, Mehmet Fuad (2018), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, İstanbul: Alfa Yayınları.
• LEVEND, Agâh Sırrı (2015), Divan Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• MENGÜŞOĞLU, Metin Önal (2015), Bilge Terzi Mehmet Said Çekmegil, İstanbul: Metamorfoz Yayınları.
• OKÇU, Naci (2011), Şeyh Gâlib Divanı, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• SEFERCİOĞLU, Mustafa Nejat (1990), Nev’i Divanı’nın Tahlili, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• ŞEHİTOĞLU, İhsan (2017), Nevberî Divanı, Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi.
• ŞENER, H. İbrahim ve Âlim Yıldız (2011), Türk İslâm Edebiyatı, İstanbul: Rağbet Yayınları.
• TANRIVERDİ, Hasan (2012), “Vahdet-i Vücud ve Panteizm Karşılaştırması”, Dinî Araştırmalar 15 (40): 65-89.
• UÇAR, Şahin (2007), Divan, İstanbul: Şûle Yayınları.
• YILDIZ, Âlim (2013), Geleneğin İzinde, İstanbul: Kitabevi.