Güneydoğu Anadolu Bölgesi Koşullarında Kavuzlu ve Kavuzsuz Arpa Çeşitlerinin Bazı Verim ve Kalite Karakterlerinin Karşılaştırılması

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 34 - 45, 17.12.2023

Eren Ateş M. Alp Furan , Merve Dilek Karataş , Gülistan Genli

https://doi.org/10.57244/dfbd.1281107

Öz

Yıllık bir bitki olan kavuzlu ve kavuzsuz arpanın kullanımı Türkiye ve diğer ülkelerde benzerlik göstermektedir. Kavuzsuz arpalar genelde insan gıdası temininde kullanılırken, kavuzlu arpa hayvan yemi olarak kullanılmaktadır. Kabuklu ve kabuksuz arpa çeşitleri besin içeriği, uygulama bölgeleri, bulunabilirlik ve fiziksel özellikler açısından farklılık göstermektedir. Bu araştırmada materyal olarak 6 kavuzlu arpa ve 2 kavuzsuz arpa çeşidi kullanılmıştır. Saksı denemesi olarak açık sera koşularında yetiştirilen arpa bitkilerinde verim ve kalite analizleri yürütülmüştür. Denemede bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, bitki tane verimi, bin tane ağırlığı, saksı tane verimi gibi tarımsal karakterler ve protein oranı, selüloz oranı gibi kalite karakterleri incelenmiştir. 2018- 2019 yılı iklim koşullarında Diyarbakır’da Yapılan çalışmada incelenen parametrelerdeki ölçümler sonucunda ortalamalara göre kavuzlu arpada bitki tane verimi ve başaktaki tane sayısının kavuzsuz arpaya oranla belirgin olarak daha yüksek olduğu gözlenmiştir. Ancak protein oranları bakımından kavuzsuz arpaların protein oranının kavuzlu arpaya oranla daha fazla olduğu gözlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kavuzlu arpa, Kavuzsuz arpa, Verim

Kaynakça

• Anonim 2017. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü Ürün Raporu. https://arastirma. tarimorman.gov.tr/tepge/ (Alınma tarihi: 22.03.2023).
• Anonim, (2019). FAO, Food and Agriculture Organization https://www.fao.org /faostat /en/#data/QCL (erişim 09.10.2021).
• Anonim, (2020). TUİK Bitkisel Üretim İstatistikleri. https:// data.tuik.gov.tr/ Kategori /GetKategori?p=tarim111&dil=1 (erişim 09.10.2023).
• Aydoğan, S., Şahin, M., Göçmen Akçacık A., Hamzaoğlu, S., Demir, B., & Kara, İ. (2021). Farklı çevrelerde yetiştirilen bazı arpa genotiplerinin fiziksel ve kimyasal kalite özelliklerinin belirlenmesi. Ziraat Mühendisliği Dergisi, 372, 44-45.
• Bozkurt, İ., & Tugay, M. E. (1999). Arpada (Hordeum vulgare L.) Çeşit x Çevre etkileşimleri üzerinde bir araştırma. Türkiye III. Tarla Bitkileri Kongresi, Adana.
• Çöken, İ., & Akman, Z. (2016). Isparta ekolojik koşullarında bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20(1), 91-97.
• Çölkesen, M., Eren, N., & Öksen, A. (1994). Harran ovası sulu koşullarda farklı ekim sıklığının ekmeklik ve makarnalık buğday çeşitlerinin verim ve verim unsurlarına etkisi üzerine bir araştırma. Tarla Bitkileri Kongresi, İzmir.
• Çölkesen, M., Öktem, A., Engin A., Öktem, A. G., Demirbağ, V., Yürürdurmaz, C., & Çokkızgın, A. (2002). Bazı arpa çeşitlerinin (Hordeum vulgare l.) Kahramanmaraş ve Şanlıurfa koşullarında tarımsal ve kalite özelliklerinin belirlenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(2).
• Dencic, S., Kastori, R., Kobiljski, B., & Petrovic, M. (1995). Influence of drought on morphologic and agronomic traits. Institut za ratastvo i povrtarstvo, 23, 203-211.
• Ergün, N. (2005). İleri kademe arpa (Hordeum vulgare L.) hatlarında verim ve verime etkili bazı karakterlerin incelenmesi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Ankara, Türkiye.
• Gökgöl, M. (1969). Serin İklim Hububatı Ziraatı ve Islahı (Buğday, Çavdar, Arpa Ve Yulaf). Tarım Bakanlığı Ziraat İşleri Genel Müdürlüğü. 407 s. Özaydın Matbaası, İstanbul
• Harlan, J. R., Zohary, D. (1966). Distribution of Wild Wheats and Barley. Science, 153(3740), 1074-1080.
• Kaya N., & Çiftçi, N. (2017). Sulama birliklerinin tarımsal sulama işletmeciliğindeki rolü, Konya-Çumra sulama birliği örneği. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, ISSN: 2148-3205.
• Kendal, E., Kılıç, H., Tekdal, S., & Altıkat, A. (2010). Bazı arpa genotiplerinin Diyarbakır ve Adıyaman kuru koşullarında verim ve verim unsurlarının incelenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 14 (2), 47-56.
• Kendal, E. (2011). GAP Bölgesinde Arpa Yetiştiriciliği. Mardin Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Dergisi, 44-45.
• Kendal, E. (2013). İleri kademede bazı yazlık arpa genotiplerinin farklı çevre şartlarında verim ve kalite parametrelerinin incelenmesi. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 25(1), 7-17.
• Kılınç, M., Kırtok, Y., & Yağbasanlar, T. (1992). Çukurova koşullarına uygun arpa çeşitlerinin geliştirilmesi üzerine araştırmalar. II. Arpa-Malt Semineri, Konya. Kün, E., Özgen, M., & Ulukan, H. (1992). Arpa çeşit ve hatlarının kalite özellikleri üzerinde araştırmalar. II. Arpa-Malt Semineri, Konya.
• Koca, Y. O., Erekul, O., Sbancı, S., Zeybek, A., & Yiğit, A. (2015). Akdeniz kuşağında yetiştirilen arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinde verim unsurları ve tane kalite özelliklerinin belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 12 (1), sayfa:9-15.
• Nesbitt, M., Samuel, D. (1996). Archaeobotany in Turkey: A Review of Current Research. Orient-Express, 3, 91-96
• Ottekin, A., Akar, T., Tosun, H., Ozan, A. N., & Demir, Z. (1996). Kavuzsuz arpanın tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. IV. Ulusal Nükleer Tarım ve Hayvancılık Kongresi, Bursa.
• Sirat, A., & Sezer, İ. (2013). Samsun ekolojik koşullarında bazı iki ve altı sıralı arpa (Hordeum vulgare L.) genotiplerinin verim ve verim unsurları ile kalite özelliklerinin belirlenmesi. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi (YYU J AGR SCI), 23(1): 10–17.
• Sirat, A., Sezer, İ. (2009). Bafra Ovası Koşullarına Uygun Arpa (Hordeum vulgare L.) Çeşitleri. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 24(3):167-173.
• Sönmez, F., Ülker, M., Yılmaz, N., Ege, H., Bürün, B. & Apak, R. (1999). Tir buğdayında tane verimi ile bazı verim öğeleri arasındaki ilişkiler. Tr. J. Of Agriculture and Forestry, 23, 45-52.
• Şener, A., Atar, B., Kara, B. (2020). Bazı İki ve Altı Sıralı Arpa (Hordeum vulgare L.) Çeşitlerinin Isparta Koşullarında Performansları. Türk Doğa ve Fen Dergisi 9, 41-45.
• Şentürk, Ş., & Akgün, İ. (2014). Bazı tritikale genotiplerinin batı geçit bölgesinde verim ve verim unsurlarının belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(1), 16-26.
• Yağbasanlar, T., Özkan, H., Toklu, F., & Kırtok, Y. (1997, Eylül). Çukurova koşullarında yetiştirilen biralık arpa çeşit ve hatlarının adaptasyonu üzerinde bir araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, Samsun.
• Yalçın, E., Çelik, S., (2006). Kavuzsuz arpa proteinlerinin bazı fonksiyonel özelliklerinin incelenmesi. Türkiye, 9, 24-26.
• Yüksel, S., İkincikarakaya, S.Ü., Sönmez, A.C., Belen, S., Yıldırım, Y. (2017). Eskişehir Ekolojik Koşullarında Bazı Arpa Hat ve Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğeleri Üzerine Bir Araştırma. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi 20: 252-257.
• Yüksel, S., & İkincikarakaya, S. Ü. (2020). Farklı Kavuzsuz Arpa Genotiplerinin (Hordeum vulgare L. var. nudum Hook. f.) Sulu Koşullarda Verim ve Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesia. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(1), 38-45.