THE ISSUE OF TALAQA OATH İN ISLAMİC LAW

Yıl 2022, Cilt: XXV Sayı: 2, 656 - 687, 04.01.2023

Selahattin Yılmaz

Öz

Talaqa oath is a form of oath widely used among Muslim societies. In general, the purpose of the oath is not to divorce, but to make or prevent something. We have examined the views and evidences of the Zahiri, Caferî, Ibazi and Zaidi sects, especially the four sects on the subject. We examined the civil status law in practice in the Islamic world. According to the majority of scholars, especially four madhhabs, talaq takes place when the condition for talaq oath is fulfilled. According to Ibn Taymiyyah, talaqa oath is like an oath, when the condition is fulfilled, the expiation of the oath is necessary and divorce does not occur. According to Jafari and Zahiris, talaq does not take place in the oath when the oaths made in talaq are broken. The subject is one of the subjects whose rulings have changed compared to classical fiqh in the decisions of most of the civil status law and fatwa committees. The civil status law either do not consider the talaqa oath valid or consider it partially valid according to the intention. Since the subject of talaqa oath is a subject that emerged after the Prophet, the provisions given on this subject are also ijtihad. The view that divorce is valid harms families and the society, whereas the view that it is invalid is for the benefit of the family and enables them to fulfill the requirements of the Qur'an and Sunnah.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Talaq, Civil Status Law, Talaqa Yameen/Talaqa Oath, İbn Taymiyyah

İSLAM HUKUKUNDA TALÂKA YEMİN MESELESİ

Öz

Talâka yemin Müslüman halklar arasında yaygın bir şekilde kullanılan bir yemin biçimidir. Genelde maksat boşama olmayıp bir şeyin yaptırılması veya engellenmesidir. Konu ile ilgili başta dört mezhep olmak üzere, Zâhirî, Caferî, İbazî ve Zeydî mezheplerin görüşlerini ve delillerini irdeledik. İslam dünyasındaki yürürlükteki ahvâl-î şahsiyye kanunlarını inceledik. Başta dört mezhep olmak üzere Cumhura göre talâka yemin konusunda şartın gerçekleşmesi ile talâk gerçekleşmektedir. İbn Teymiyye’ye göre talâka yemin, yemin hükmünde olup, şart gerçekleştiğinde yemin kefareti gerekli olup, boşama meydana gelmemektedir. Caferî ve Zâhirîlere göre talâka yapılan yeminlerin bozulması ile talâk da yeminde gerçekleşmemektedir. Bu konu günümüzde ahvâl-i şahsiyye kanunlarında ve fetva kurullarının çoğunda klasik fıkha nazaran hükmü değişen konulardan biridir. Ahvâl-i şahsiyye kanunları talâka yemini ya geçerli saymamakta ya da niyete göre kısmen geçerli saymaktadır. Talâka yemin konusu Hz Peygamberden (sav) sonra ortaya çıkan bir konu olduğundan, bu konuda verilen hükümler de içtihadi olmaktadır. Boşamanın geçerli olduğu görüşü, ailelere ve topluma zarar verdiğinden, geçersiz olduğu görüşü, ailenin maslahatına olup, Kur’an ve sünnetin prosedürünü yerine getirmeye imkan sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Talâk, Ahvâl-i Şahsiyye, Talâka Yemin

Kaynakça

• Abdurrezzâk, İbn Hemmâm es-Sanânî. Musannefu Abdirrezzâk. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1403.
• Acar, H. İbrahim. İslam Hukukunda Evliliğin Sona Ermesi. Erzurum: EKEV yayınları, 2000.
• Acar, H. İbrahim. “Talâk”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 39/496-500. İstanbul: TDV Yayınları 2010.
• Aktan, Hamza. “Kur’ân’a Göre Boşanma Prosedürü”. Dini Araştırmalar 5/14, (2002), 5-16.
• Âmilî, Muhammed b. Hasen el-Hür. Tafsîlu vesâili’ş-Şîa ilâ tahsîli mesâili’ş-şerîa. Kum: Müessesetü Âli Beyt, 1414.
• Ansî, Ahmed b. Kasım. et-Tâcü’l-müzehheb li ahkâmi’l-mezheb. b.y.: Dâru’l-Hikmeti’l-Yemâniyye, 1993.
• Ateş, Süleyman. “Kur’ânı Kerimde Evlenme ve Boşanma İle İlgili Ayetlerin Tefsiri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Cilt No: 23 (1978), 221-286.
• Bardakoğlu, Ali. “Hukuki ve Sosyal Açıdan Boşanma”. Türk Aile Ansiklopedisi. Ankara: 1991.
• Bedrân, Ebu’l-Ayneyn Bedrân. Ahkâmu’z-zevâc ve’t-talâk fi’l-İslâm. Mısır: Matbaatu Dâri’t-Te’lîf, 1961.
• Bayındır Abdulaziz. Talâk (Erkeğin Boşama Hakkı). Süleymaniyevakfı.org. Erişim 25.09.2022. https://www.suleymaniyevakfi.org/kuran-arastirmalari/talak-erkegin-bosama-hakki.html
• Boynukalın, Ertuğrul. “Yemin”. Türkiye Diyanet İslam Ansiklopedisi. 43/417-420. İstanbul: TDV Yayınları, 2013. Benî Ahmed, Halid Alî Süleyman. Muhâlefetü’l-İmâm İbn Hazm ez-Zâhirî li’l-eimmeti’l-erbaa fî fıkhi’l-ahvâli’ş-şahsiyye ve’l-muâmelât. Amman: Dârü’l-Hamid, 2006.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. Ta‘lîk: İbn Türkmânî. By.: Meclisü Dâireti’l-Meârifi’n-Nizâmiyye el-Kâine fi’l-Hind, 1344.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Hukûku İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhıyye Kâmûsu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Cezîrî, Abdurrahman. el-Fıkhu ale’l-mezâhibi’l-erbaa. Kahire: Dâru’l-Fecr li’t-Turâs, 2004.
• Cuma, Ali. el-Kelimu’t-tayyib fetâvâ asriyye. Kahire: Dârü’s-Selâm, 2006.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Altınoluk Yayınları, 2001.
• Dusûkî, Muhammed. Fikhu’t-talâk beyne’t-taklîd ve’t-tecdîd. Kahire: Cumhuriyetu Mısr el-Arebiyye Vizâretü’l-Evkaf, 2005.
• Ebû Zehra, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1957.
• Ebû Zehra, Muhammed. İmam İbn Teymiyye. Çev., Mehmet Erdoğan. İstanbul: İslamoğlu Yayıncılık, 1988.
• Eroğlu, Selahaddin. “Talâk Hakkında Kur’ânı Kerimin Genel Tutumu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt No: 28, (1986), 159-165.
• Fakîh, el-Hucce eş-Şeyh Yusuf. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye fî fıkhi Ehli’l-Beyt. Beyrut: Dâru’l-Advâ’, 1989.
• Gandûr, Ahmed. el-Ahvâlu’ş-şahsiyye fî teşrîi’l-İslâmî Mea Beyâni Kanûni’l-Ahvâli’ş-Şahsiyye li'l-Kadâi fî Mehâkimi’l-Kuveyt. Kuveyt: Mektebetu’l-Felâh, 2006.
• Hafîf, Ali. Fıraku’z-zevâc fi’l-mezâhibi’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 2008.
• Hallâf, Abdulvahhâb. Ahkâmu’l-ahvâli’ş-şahsiyye fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye. Kuveyt; Dâru’l-Kalem, 1990.
• Hillî, Ebu’l-Kasım Necmuddîn Cafer b. Hasen. Şerâiu’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l-Kârî, 2004.
• İbn Abdilber. et-Temhîd. Mağrib: Vizâretü Umûmi’l-Evkâf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 1387.
• İbn Âbidîn Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdülaziz. Reddü’l-muhtâr ale’d-dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• İbn Abdurrahman, Halid (Ed.). el-Fetâva’ş-şer‘iyye fi’l-mesâili’l-asriyye min fetâvâ ulemâi Beledi’l-Harâm. Riyad: y.y, 1999.
• İbn Ali, İbrahim. Mevsûatü âsâri'l-İmâm Câbir b. Zeyd el-fıkhıyye. Umman: Mektebetü Muskit, 2006.
• İbn Hamdu’l-Hekîl, Müsâid Abdullah. “İn‘ikâdu’l-yemîn bi-sîgati’t-ta‘lîk”. Mecelletü’l-Cemiyyeti’l-Fıkhiyyeti’s-Suûdiyye Sayı: 42, 504-587.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd. el-Muhallâ bi‘l-âsâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, trsz.
• İbn Kayyim El-Cevziyye, Muhammed b. Ebî Bekr. İ‘lâmu’l-muvakkıîn an Rabbi’l-âlemîn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1991.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İsmâîl b. Ömer. El-Bidâye ve’n-nihâye. 21 Cilt. Riyâd, Dâru’l-Hicr, 1997.
• İbn Rüşd El-Kurtubî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed. el-Mukaddemât el-mümehhedât. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm b. Abdusselâm b. Abdullâh b. Muhammed (ö.728/1328). Mecmûu fetâvâ. 37 Cilt, Medine: Mecme‘u’l-Melik Fehd li-tibaeti’l-Mushefi’ş-Şerîf, 1995.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm b. Abdusselâm b. Abdullâh b. Muhammed. el-Fetâva’l-kübrâ. 6 Cilt. b.y.: Dâru’-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm. “Lemhatü’l-muktetef fi’l-fark beyne’t-talâk ve’l-hilf”. Advâ’ü’ş-Şerîa. Tahkik Muhammed Seyyid Nidâ. c. 7., Riyad (1396), 101-109.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takiyyuddîn Ahmed b. Abdulhalîm. Risâletü’l-ictimâ‘ ve’l-iftirâk fi’l-hilfi bi’t-talâk. Tahkik Muhammed b. Ahmed Seyyid Ahmed. Mekke: Mektebu’l-Menâre, 1988.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdulvâhid es-Sivâsî. Fethu’l-kadîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, trsz.
• İmrânî, Abdurrahman, “el-Halfu bi’t-talâk metâ yeka‘”, Elve‘yu’l-İslâmî, Sayı: 441 (1423), 68-71.
• Karadâvî, Yusuf. Fetâvâ muâsıra. Kuveyt: Dâru’l-Kalem, 2003.
• Karadâvî, Yusuf. İslam Hukuku Evrensellik-Süreklilik. İstanbul: Marifet Yayınları, 1999.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. İstanbul: İz yayıncılık, 1999.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd. Bedâiu’s-sanâi‘. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye 1986.
• Kâsimî, Cemâluddîn Muhammed b. Muhammed Saîd. Mehâsinü’t-te’vîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418.
• Kevserî, Muhammed Zâhid el-İşfâk alâ ahkâmi’t-talâk, b.y.: Âsitâne, ts.
• Kırbaşoğlu, Mehmet Hayri. “Kadın Konusunda Kur’ân’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler”. İslami Araştırmalar 5/4 (1991), 271-283.
• Koca, Ferhat. “İbn Teymiyye”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. Cilt No: 20. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kuleysî, Ali Ahmed. Ahkâmu’l-üsre fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye. Sana: Mektebetü Cîli’l-Cedîd, 1993.
• Mahlûf, Haseneyn Muhammed. İslami Araştırmalar ve Şer’i Fetvalar. Çev. Naim Erdoğan. İstanbul: Demir kitabevi, 1971.
• Meydânî, Abdülganî b. Tâlib b. Hammâde el-Guneymî. el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İlmiyye, ty.
• Mergînânî, Ebu’l- Hasan Burhânuddîn Ali b. Ebû Bekr b. Abdülcelîl el-Fergânî. el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. Beyrut: Dâru-İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, trsz.
• Mugniyye, Muhammed Cevâd. el-Fıkhu alâ mezâhibi’l-hamse. Beyrut: Dâru’l-Cevâd, 2000.
• Mugniyye, Muhammed Cevâd. Fikhu’l-İmâm Ca‘feri’s-Sâdık, Kum: İntişârâtü Kudsî Muhammedî, ts.
• Müeyyed Billâh, Ahmed b. Huseyn el-Hasenî. Şerhu’t-Tecrîd fi fikhı’z-Zeydiyye. Sana: Merkezü’t-Turâs ve’l-Buhûsi’l-Yemenî, 2006.
• Niyazov, Ahmet. “Caferi Fıkhında Boşama Mahdudiyetleri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi sy.15 (2010), 241-264.
• Okur, Kaşif Hamdi. “İslam Hukukunda Boşama Yemini (Talâka Yemin) Meselesi”. Hitit Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi 8/15 (2009), 5-30.
• Osmanoğlu, Murat. Şarta Bağlanan Talâk. İstanbul: İstanbul Üniv., SBE, Yüksek lisans Tezi, 2002.
• Özdemir, Ahmet. er-Rebî‘ b. Habîb ve el-Câmiu's-Sahîh Adlı Eseri. Diyarbakır: Dicle Üniv. SBE, Doktora Tezi, 2017.
• Paçacı, İbrahim, “Sosyal Hayattaki Değişim Sürecinde Aile Hukuku (Evlenme ve Boşanma Örneği)”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy 11 (2008), 59-92.
• Sâbık, Seyyid. Fikhu’s-Sünne. Kahire: Dâru’l-Feth, 1999.
• Semînî, Diyâuddîn Abdulazîz. Kitâbu’n-Nîl ve Şifâu’l-Alîl. Cezayir: Dâru’l-Fikri’l-İslâmî, 1969. (İbâzîlere ait el-Mektebetu’ş-Şâmile programı, Versiyon 3.47)
• Serahsî, Şemsu’l-Eimme Ebû Bekir Muhammed b. Ahmed (ö.483/1090). el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1993.
• Sibâî, Mustafa. Şerhu Kânûni’l-ahvâli’ş-şahsiyye. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 2001.
• Subkî, Ebu’l-Hasen Takiyyuddîn Alî b. Abdülkâfî. ed-Durretü’l-mudiyye fi’r-reddi alâ İbn Teymiyye. Şam: Matbaatü’t-Terakkî, 1347.
• Subkî, Ebu’l-Hasen Takiyyuddîn Alî b. Abdülkâfî. Nakdu’l-ictimâ ve’l-iftirâk fî mesâili’l-eymân ve’t-talâk, (ed-Durretü’l-mudiyye fi’r-reddi alâ İbn Teymiyye kitabının içinde basılmış), Şam: Matbaatü’t-Terakkî, 1347.
• Subkî, Ebu’l-Hasen Takiyyuddîn Alî b. Abdülkâfî, en-Nezerü’l-muhakkik fi’l-hilfi bi’t-talâki’l-muallak, Matbaatü’t-Terakkî, Şam 1347.
• Şa‘bân, Zekiyyüddîn. ez-Zevâc ve’t-talâk fi’l-İslâm. Kahire: ed-Dâru’l-Kavmiyye li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1964.
• Şâkir, Ahmed Muhammed Nizâmü’t-talâk fi’l-İslâm, Kahire: Mektebetü’s-Sünne, ts.
• Şâmil İslâm Ansiklopedisi. “Yemin”. Şâmil İslâm Ansiklopedisi. ed. Duran Kömürcü. 8/287-291. İstanbul: Şamil Yayınevi, 2000.
• Şehbûn, Abdülkerîm. Şerhu Müdevveneti'l-ahvâli'ş-şahsiyyeti'l-Mağribiyye. Rabat: Dâru Neşri'l-Ma'rife, 1987.
• Şelebî, Muhammed Mustafa. Ahkâmu’l-üsre fi’l-İslâm. Beyrut: ed-Dâru’l-Câmiiyye, 1983.
• Şeltût, Mahmûd. el-Fetâvâ. Kahire: Dâru’l-Meşrûk, 2004.
• Şeltût, Mahmûd - Muhammed Ali Sâyis. Mukârenetü’l-mezâhib fi’l-Fıkh. by.; Dâru’l-Maârif, 1986.
• Şerkâvî, Muhammed Muhammed. “el-Halfu bi’t-talâk bid‘atün müstehdesetün”. Elve‘yu’l-İslâmî sayı: 338 (1994), 68-73.
• Temel, Ahmet (ed.). Güncel Uygulamalarıyla İslam Aile Hukuku. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2020.
• Tûsî, Ebû Ca‛fer Muhammed b. el-Hasen. el-Mebsût fî fıkhi’l-İmâmiyye. Thk. Muhammed el-Bâkır el-Behbevdî. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Yavuz, Yunus Vehbi. “Kadının Evlenmesi ve Boşanması”, Güncel Dini Meseleler İstişare Toplantısı-I. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Yılmaz Selahattin. Ahvâli Şahsiyye Kanunlarinin Boşanma Konusunda Getirdiği Yenilikler (Klasik Fikih Düşüncesiyle Mukayeseli). Diyarbakır: Dicle Üniv., SBE, Doktora Tezi, 2022.
• Zeydân, Abdülkerîm. Kadın ve Aile Fıkhı Ansiklopedisi. Çev. Heyet. İstanbul: Asalet Yayınları, 2019.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Fikhu’l-İslâmî ve edilletüh. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1997.