RAMAZAN AYININ İSMİNİN DE KÖK HARFLERİNİ OLUŞTURAN R-M-D (ر، م، ض) KÖKÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: XXV Sayı: 2, 428 - 444, 04.01.2023

Mustafa Öncü

Öz

Bu makalede Ramazan ayının isminin de asıl harflerini oluşturan r–m-d (ر، م، ض) köklü kelimelerin anlamları ele alınmıştır. Hem Kur’an’da hem de hadislerdeki anlamının daha iyi anlaşılması için Ramazan ayının adının da kök harflerini oluşturan kelimelerin anlam tahlillerinin iyi yapılması önem arz etmektedir. Bu doğrultuda konunun daha iyi anlaşılması bakımından öncelikle söz konu kelimenin sözlük anlamı ve morfolojik yapısı incelenmiştir. Söz konusu kökten türeyen kelimelerin kazandığı yeni anlamlar göz önüne serilmiştir. Bunun yanı sıra kelimenin Arap şiiri ve kelamında, Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadis-i şeriflerde kullanım durumları ortaya konmuştur. Kur’an ve hadislerde geçen r–m-d köklü kelimelerin odağını şüphesiz ki Ramazan ayının adı teşkil etmektedir. Bu sebeple çalışmada Ramazan kelimesinin kullanım durumuna geniş bir şekilde yer verilmiştir. r–m-d kelimenin anlamları dikkate alınarak bu ay için Ramazan kelimesinin kullanım nedenleri üzerine değerlendirmelerde bulunulmuştur. Bütün bunlar yapılırken, ilk dönem sözlükler ile günümüzde yazılan belli başlı sözlükler, hadis mecmuaları ve islam hukuku kaynakları gibi geniş bir literatür taranmıştır.

Anahtar Kelimeler

ramazan, ramazan ayı, morfoloji

Kaynakça

• el-Ba‘lî, Ebû ‘Abdillâh Şemsuddîn Muhammed, el-Mutli‘ ‘alâ ebvâbi'l-mukni', Thk. Şu‘ayb Arnaût-Yâsîn Mahmûd el-Hatîb, yy: Mektebu’s-sevâdi, 2003/1423.
• el-Bustî, İbrâhîm b. Hattâb, Ğarîbu’l-hadîs, Thk.: ‘Abdulkerîm İbrâhîm el-Garbâvî, yy: Dâru’l-fikr, 1982.
• el-Cevherî, Ebû Mansûr İsmâ‘îl b. Hammâd, es-Sihâh Tâcu’l-luga ve Sihâhu’l-Arabiyye, Thk. Ahmed ‘Abdulgafûr ‘Attâr, 4, baskı, Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyîn, 1987.
• el-Cezerî, Mecduddîn İbnu’l-Esîr, en-Nihâye fî ğarîbi’l-hadîs ve’l-eser, Thk.: Tâhir Ahmed ez-Zâvî-Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, Beyrut: el-Mektebetu’l-‘ilmiyye, 1979/1399.
• Dindi, Emrah, Cahiliye Araplarında Ramazan Ayı, İtikâf ve Oruç, Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi = Journal of the Near East University Islamic Research Center, 2017, cilt: III, sayı: 2, s. 27-55.
• Ebû ‘Ubeyde Kâsım b. Sellâm el-Herevî, Garîbu’l-hadîs, Thk. Huseyn Muhammed Muhammed Şeref, Kahire: 1993.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed b. Ezher el-Herevî, Tehzîbu'l-luga, Thk. Muhammed Mur‘ib, Beyrut: Dâru îhyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, 2002.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb, el-Kâmûsu’l-muhît, Beyrut: Dâru’l-marife, 2009.
• İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen el-Ezdî el-Basri, Cemheretu'l-luga, Thk. Remzi Munîr Ba’lbekkî, yy: Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, 1987.