YAŞAR KEMAL’İN “DAĞIN ÖTE YÜZÜ”NDE ERMİŞ MİTİNİ VAREDEN SOSYO-PSİŞİK TEMELLERİ ERİL TAHAKKÜM BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRMEK

Yıl 2021, Sayı: 26, 94 - 107, 25.02.2021

Aziz Şeker , Emre Özcan

Öz

Yaşar Kemal’in Dağın Öte Yüzü üçlemesinde yer alan Ortadirek, Yer Demir Gök Bakır ve Ölmez Otu romanları,
genel olarak Çukurova’nın yoksul dağ köylerinden biri olan Yalak’ta yaşayan insanların yer edindiği olaylardan
oluşmaktadır. Pamuk toplama zamanı geldiğinde Çukurova’ya inen köy halkının sosyal ve ekonomik durumu çok
kötüdür. Köy topraklarının verimsizliği, tarım ve hayvancılığın gelişmemiş olması, eğitimsizlik, gelir yetersizliği ve
bunun yanında toplumsal yapıda güçlü bir eril tahakkümün hüküm sürmesi köy insanının yaşamını sınırlandırmıştır.
Köylünün, kasaba tüccarı Adil Efendi’den aldıkları ihtiyaç maddelerinin karşılığını ödeyecek bir geliri olmadığı için Adil
Efendi’nin yapacaklarından korku duyması ve köyün Muhtarı Sefer’in köylü üzerindeki amansız baskısı beraberinde bir
arayışı getirir. Bu arayış, doğanın zor koşulları altında yaşama tutunmaya çalışan köylüleri, kıtlık ve salgın zamanlarında
çıkarılan ermiş yaratma örneğinde olduğu gibi yeni bir ermiş ortaya çıkarma sürecine yönlendirir. Köylüler, sorunlar
karşısında mücadele stratejilerini bir umutla yarattıkları ermiş miti üzerinden somutlaştırarak geçici de olsa sorunlarından
kurtulmaya çalışırlar. Köylülerin bulunduğu psiko-sosyal ortam da buna olanak sağlar. Bu çalışmada köylülerin kolektif
tutumuyla yaratılan bir mitin (Taşbaş Memet), çeşitli halk anlatıları etrafında nasıl büyütüldüğünü ve sonrasında nasıl
yıkıldığının dinamiklerini irdeleyeceğiz. Halk anlatılarında sıkça rastladığımız mit olgusuna eril tahakküm açısından
sosyo-psişik temelleriyle yaklaşacağımız incelemenin, edebiyatta mit oluşturma süreçleri üzerine yapılacak çalışmalara
katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşar Kemal, Dağın Öte Yüzü, mit, köy, edebiyat sosyolojisi, eril tahakküm

Kaynakça

• Akmaz, Gökhan, (2019), Mitoloji ve Cinsiyet: Hint ve Yunan Mitolojilerinde Ataerkil Dönüşüm, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Arslan, Ebru Vural, (2016), Türk Romanında Mitolojik Unsurlar (1923-1960), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Arslan, Ebru Vural, (2017), “Yaşar Kemal’in Ortadirek Adlı Romanında Kozmik Ağaç İmgesi: Ziyaret Cevizi”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 9, C.17, s. 207-215.
• Brandabur, Clare (2003), “Dağın Öte Yüzü’nde İlkörneksel Kahramanlık Çevrimi”, Geçmişten Geleceğe Yaşar Kemal, (Çev. Yurdanur Salman), (Editör: Süha Oğuzertem), Adam Yayınları, İstanbul, s. 65-84.
• Bourdieu, Pierre ve Wacquant, Loic (2014), Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar, (Çev. Nazlı Ökten), (7.bs.), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Dağ, Pınar, (2016), Türk Romanında Mitin Görünümleri (1961-170), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Dağ, Pınar, (2017), “Yer Demir Gök Bakır ve Ölmez Otu Romanlarında Mitik Ögeleri Kahramanının Yolculuğu Bağlamında Okuma Denemesi”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S.9, C. 17, s. 65-87.
• Kemal, Yaşar, (1999), Yaşar Kemal Kendini Anlatıyor/Alain Bosquet İle Görüşmeler, Adam Yayınları, İstanbul.
• Kemal, Yaşar, (2000a), Ortadirek/Dağın Öte Yüzü 1, Adam Yayınları, İstanbul.
• Kemal, Yaşar, (2000b), Yer Demir Gök Bakır/Dağın Öte Yüzü 2, Adam Yayınları, İstanbul.
• Kemal, Yaşar, (2000c), Ölmez Otu/Dağın Öte Yüzü 3, Adam Yayınları, İstanbul. Kundera, Milan, (2014), Roman Sanatı, (Çev. Aysel Bora), (5. bs.), Can Sanat Yayınları, İstanbul.
• Parla, Jale, (2014), “Kadın Eleştirisi Neyi Gerçekleştirdi?”, Kadınlar Dile Düşünce Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, (Editörler: Sibel Irzık ve Jale Parla), (5. bs.), İletişim Yayınları, İstanbul, s.15-33.
• Öztürk, Ali, (2019), “Mitolojik Bilginin Sosyo-Politik Temelleri ve İmge-Epistemik Modellenmesi: Mitoloji İmajolosine Giriş”, Mitoloji Araştırmaları, (Editör: İbrahim Gümüş), Genel Satış Pazarlama ve Yayınevi, İstanbul, s.19-47.