TÜRKİYE’DE YERALTI SULARI YÖNETİMİNİN YASAL VE KURUMSAL AÇIDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 27, 134 - 150, 30.06.2021

Mustafa Yılmaz

Öz

Hayat kaynağı olan suyun yerine başka bir kaynağın konulamaması, dünyanın varoluşundan beri bu kaynağı önemli kılmıştır. Su; tarım, sanayi, enerji ve evsel alanlarda kullanım alanına sahiptir. Toplumlar ve ekosistem için önemi büyük olan su, sürdürülebilir kalkınmanın da temelini oluşturmaktadır. Görünmeyen su kaynağı olarak bilinen yeraltı sularının tatlı su kaynakları içerisindeki oranının yüksek olması, bu kaynağı daha da önemli kılmaktadır. Yeraltı sularının kirliliğine neden olan birçok etmen bulunmaktadır. Yeraltı sularının kirliliği kentsel, evsel, çevre, tarım ve sanayi kökenlidir. Yeraltı sularının kirliliğinin tespit edilmesi oldukça zor olduğundan dolayı yeraltı sularının kirliliğine neden olabilecek tüm faktörler ortadan kaldırılmalıdır. Bu bakımdan yeraltı suları yönetimi su kirliliğinin önlenmesi ve iyi duruma getirilmesi noktasında önemlidir. Bu çalışmada Türkiye’deki yeraltı suları ile ilgili kurumsal yapılanma ve yasal mevzuat incelenmiştir. Yeraltı sularının önemi, kirliliğinin önlenmesi, iyi duruma getirilmesi, kurumsal yapılanması ve mevzuatı bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmanın sonunda bazı tespitler sunularak önerilere yer verilmiş ve Türkiye’de yeraltı suları yönetiminin yasal ve kurumsal görünümü hakkında genel bir çerçeve çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yeraltı Suyu, Su Yönetimi, Yeraltı Suyu Yönetimi, Kurumsal Yapılanma, Yeraltı Suyu Mevzuatı

EXAMINING THE LEGAL AND INSTITUTIONAL PERSPECTIVE OF GROUNDWATER MANAGEMENT IN TURKEY

Öz

The fact that no other source can be substituted for water, which is the source of life, has made this source important since the existence of the world. Water is used in agriculture, industry, energy, and domestic areas. Water, which is of great importance for societies, and ecosystems, also forms the basis of sustainable development. The high ratio of underground waters, known as invisible water resources, in freshwater resources makes this resource even more important. There are many factors that cause groundwater pollution. Groundwater pollution is of urban, domestic, environmental, agricultural, and industrial origin. Since it is very difficult to detect groundwater pollution, all factors that may cause groundwater pollution should be eliminated. In this regard, groundwater management is important in terms of preventing, and improving water pollution. This study examined institutional structure and legal legislation related to groundwater in Turkey. The importance of groundwater, prevention of pollution, improvement, institutional structuring and legislation constitute the subject of this study. At the end of the study presented some of the findings and some suggestions have been drawn legal and institutional framework for a general view of groundwater management in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Groundwater, Water Management, Groundwater Management, Institutional Structuring, Groundwater Legislation

Kaynakça

• Ayman Güler Birgül- Baran E. Argun- Boztaş Nevzat- Karabıyık Tekin- Kartal Filiz- Mutlu Güniz- Örge Ayfer- Sayın Deniz- Tulumtaş Selim (1999), “Hukuksal ve Kurumsal Yapı”, Su Hizmetleri Yönetimi-Genel Yapı, (Editör: Birgül Ayman Güler), TODAİE, Ankara, s.35-84.
• Bilen, Özden (2009), Türkiye’nin Su Gündemi, Su Yönetimi ve AB Su Politikaları, DSİ İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı Basım ve Foto-Film Şube Müdürlüğü, Ankara.
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), (2019), http://www.dsi.gov.tr/kurumsal-yapi/hakkimizda, (Erişim Tarihi: 16.03.2019).
• Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ), (2020), “Toprak Su Kaynakları”, http://www.dsi.gov.tr/toprak-ve-su-kaynaklari, (Erişim Tarihi: 18.10.2020).
• Esenyel, Ömer (2001), Türkiye’nin Su Potansiyeli ve Potansiyelin Kullanılması, Harp Akademileri Basımevi, İstanbul.
• European Union (EUROPA), (2018), “Yeraltı Suyu”, http://ec.europa.eu/environment/water/water-framework/groundwater/resource.htm, (Erişim Tarihi: 10.12.2018).
• Evsahibioğlu A.Nejat- Aküzüm Turhan- Çakmak Belgin (2010). “Su Yönetimi, Su Kullanım Stratejileri ve Sınıraşan Sular”, Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1, Ankara, 11-15 Ocak, s.119-134.
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), (2008). “Ülke Profili- Türkiye”, http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries_regions/Profile_segments/TUR- WU_eng.stm, (Erişim Tarihi: 18.02.2019).
• Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), (2019). “Su Yönetimi”, http://www.fao.org/land-water/water/water-management/en/, (Erişim Tarihi: 13.01.2019).
• Geological Survey Ireland, (2019), “Yeraltı Suyu Kirliliği”, https://www.gsi.ie/en-ie/geoscience-topics/environmental-health/Pages/Groundwater-pollution.aspx, (Erişim Tarihi: 11.01.2019).
• Günhan, Özgür, (2014). Yeraltı Sularının Kalitesinin Değerlendirilmesi Açısından Uygun Bir Metodoloji Araştırması, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Gürseler, İ. Güneş (2008). “İnsan Hakları, Çevre, Anayasa”, TBB Dergisi, (75): 199-208.
• International Groundwater Resources Assessment Centre (IGRAC), (2018), “Yeraltı Suyu Nedir?” https://www.un-igrac.org/what-groundwater, (Erişim Tarihi: 11.12.2018).
• Kodal Süleyman- Türkeş Murat- Benli Boğaçhan- Çapar Gökşen- Dilcan Çiğdem Coşkun (2015), “Entegre Su Yönetimi ve İklim Değişikliğine Adaptasyon”, Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1, Ankara, 12-16 Ocak 2015, s. 161-183.
• Koluman Aziz- Erol Mehmet S- Şen Alper- Şüküroğlu Mehmet- Baycaun Saule- Ekrem Nuraniye H.- Kaya İbrahim- Ökmen Mustafa, (2002), “Dünya’da Su Sorununa Genel Bir Bakış”, Dünya’da Su Sorunları ve Stratejileri, (Editör: Aziz Koluman), Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara, s. 5-36.
• Muluk Çağrı B.- Kurt Bahtiyar- Turak Ayşe- Türker Arda- Çalışkan Mehmet Ali-Balkız Özge- Gümrükçü Simay- Sarıgül Gürdoğar- Zeydanlı Uğur, (2013). “Türkiye’de Suyun Durumu ve Su Yönetimi’nde Yeni Yaklaşımlar: Çevresel Perspektif”, http://www.skdturkiye.org/files/yayin/Turkiyede-Suyun-Durumu-ve-Su-Yonetiminde-Yeni-Yaklasimlar-Raporu.pdf (Erişim Tarihi: 07.08.2018).
• NASA, (2021), “TürkiyeYoğunKuraklıkYaşıyor”, https://earthobservatory.nasa.gov/images/147811/turkey-experiences-intense-drought (Erişim Tarihi: 20.01.2021).
• Sargın Ahmet Hamdi, (2010), “Yeraltısuları”, https://cdniys.tarimorman.gov.tr/api/File/GetFile/425/KonuIcerik/767/1115/DosyaGaleri/yeraltisulari-kitabi.pdf (Erişim Tarihi: 08.07.2018).
• Su TEMA, (2019), https://sutema.org/kirilgan-dongu/tarimda-kullanilan-su.10.aspx (Erişim Tarihi: 04.05.2019).
• SUEN, (2019), https://www.suen.gov.tr/Suen/page.aspx?pg=organizasyon (Erişim Tarihi: 05.05.2019).
• TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası (TMMOB İMO), (2009). “Su Hakkı Raporu”, http://www.imo.org.tr/resimler/dosya_ekler/03f0de3afe0fba3_ek.pdf?dergi= 144, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• Türk Dil Kurumu, (2010), “Türkçe Sözlük”, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• UK Groundwater Forum, (2018), “Yeraltı Suyu Neden Önemlidir?”, http://www.groundwateruk.org/Why-is-Groundwater-Important.aspx (Erişim Tarihi: 09.09.2018).
• Uluatam, Özhan, (1998), Damlaya Damlaya Ortadoğu’nun Su Sorunu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Uluırmak, Abdurrrahman (2014), Türkiye’de Su Yönetimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Uyduranoğlu Öktem Ayşe ve Aksoy Ayça, (2014). Türkiye’nin Su Riskleri Raporu, http://awsassets.wwftr.panda.org/downloads/turkiyenin_su_riskleri__raporu_web.pdf (Erişim Tarihi: 07.07.2018).
• Yıldız Dursun, (2013), “İklim Düzensizliği, Su Yönetimi ve Gıda Güvenliği İlişkisi”, Su Kaynaklarının Yönetimi Politikalar ve Sorunlar: Küreselden Yerele Panel Bildirileri, Nevşehir, 15 Mart 2013, s. 16-28.
• Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası, Resmî Gazete Sayısı: 17863.
• 28/04/1926 Tarihli ve 831 sayılı “Sular Hakkında Kanun”, Resmî Gazete Sayısı: 368.
• 16/12/1960 Tarihli ve 167 sayılı “Yeraltı Suları Hakkında Kanun”, Resmî Gazete Sayısı: 10688.
• 20/07/1961 Tarihli Yeraltı Suları Tüzüğü, Resmî Gazete Sayısı: 10875.
• 23/06/1972 Tarihli DSİ Yeraltı Suları Teknik Yönetmeliği, Resmî Gazete Sayısı: 14224.
• 09/08/1983 Tarihli ve 2872 sayılı “Çevre Kanunu”, Resmî Gazete Sayısı: 18132.
• 09/05/1985 Tarihli ve 3202 sayılı “Köye Yönelik Hizmetler Hakkında Kanun”, Resmî Gazete Sayısı: 18761.
• 22/11/2001 Tarihli ve 4721 sayılı “Türk Medeni Kanunu”, Resmî Gazete Sayısı: 24607.
• 26/09/2004 Tarihli ve 5237 sayılı “Türk Ceza Kanunu”, Resmî Gazete Sayısı: 25611.
• 31/12/2004 Tarihli Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Resmî Gazete Sayısı: 25687.
• 29/06/2011 Tarihli ve 645 sayılı “Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”, Resmî Gazete Sayısı: 27984.
• 07/04/2012 Tarihli Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik, Resmî Gazete Sayısı: 28257.
• 12/10/2013 Tarihli Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Yeraltı Suyu Ölçüm Sistemleri Yönetmeliği, Resmî Gazete Sayısı: 28793.
• 11/02/2014 Tarihli Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik, Resmî Gazete Sayısı: 28910.
• 10/07/2018 Tarihli ve 1 Sayılı “Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Resmî Gazete Sayısı: 30474.
• 15/07/2018 Tarihli ve 4 sayılı “Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Resmî Gazete Sayısı: 30479.