ŞÛHÎ (BENGÎ-ZÂDE HÂCI OSMÂN EFENDİ) VE ŞİİRLERİNDEN SEÇMELER

Yıl 2021, Sayı: Özel Sayı - Prof. Dr. Halil ÇEÇEN'e Armağan, 219 - 277, 30.12.2021

Ramazan Sarıçiçek

Öz

Klasik Türk edebiyatı döneminde Anadolu’da edebî faaliyetlerin yapıldığı ve şairlerin yetiştiği edebî muhitler oluşmuştur. Tezkirelere göre Diyarbakır bu edebî muhitler arasında, yetiştirdiği 40 şairle beşinci sırada yer almaktadır. Ali Emîrî ve Şevket Beysanoğlu’na göre burada yetişen şair sayısı 240 kadardır. Şûhî de bunlardan biridir. Bu çalışmada Şûhî’nin hayatı ve edebî kişiliği ortaya konularak divanı üzerinde kısa bir inceleme yapılacak ardından da divanın metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Şûhî, Diyarbakır, Edebî muhit, Klasik edebiyat, Divan.

BENGÎ-ZÂDE HÂCI OSMÂN ŞÛHÎ AND HIS POEMS

Öz

In the Classic Turkish Literature period, in Anatolia some communities called literary circle were formed in which literary studies were carried out and poets were educated. According to biographies, Diyarbakir ranks fifth among these literary circles with 40 poets. According to Ali Emiri and Şevket Beysanoğlu, the number of poets who grew up here is between 228 and 240. Şuhî is one of them. In this study, a short review on Şuhî’s divan will be made by revealing his life and literary personality, and then the text of the divan will be presented.

Anahtar Kelimeler

Şuhî, Diyarbakir, Literary circle, Classical literature, Divan

Kaynakça

• Ahmed Vefik Paşa (Ahmed Vefik Paşa (1293). Lehce-i Osmânî I-II. İstanbul: Tab’hâne-i Âmire.
• Akpınar, Şerife (2006). “Âgâh Dîvânı ve İncelemesi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya, 137-138.
• Akpınar, Şerife (2017). Âgâh ve Dîvânı, Ankara: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55914,agah-divanipdf.pdf?0
• Akpınar, Şerife (2011). “ ‘Ki Dirler O Bizüz’ Redifli Gazellerde Divan Şairinin Kimliği, Erdem, S. 61, s.1-14.
• Akpınar, Yavuz (1998). Şûhî Mustafa Ağa, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi c. 8, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ali Emîrî Efendi (2003). Esâmî-i Şu‘arâ-yı Âmid, (haz. G. Güner-N. Güner) Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi Yay. 31-32.
• Ali Emîrî Efendi (2018). Tezkire-i Şuʻarâ-yı Âmid, (haz. İ. Kadıoğlu). Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Genel Müdürlüğü Yayınları, e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58689,ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amidpdf.pdf?0
• Alper, K. (2018). Şûhî ve Divânı, ASOS Journal, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 65, Şubat 2018, s. 239-264.
• Altaylı, S. (1994) Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I-II, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Bektaş, Ekrem (2018). Nâbî Muakkibi Diyarbakırlı Şâirler, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, Mayıs-2018 Cilt:10 Sayı:2(20)/Sayfa:733-761.
• Bengî-zâde Hacı Osman Şûhî Efendi. Dîvân. İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emirî Koleksiyonu. 34 AE Manzum 234/3. 67b-87a.
• Beysanoğlu, Ş. (1957). Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları I, İstanbul: Diyarbakır’ı Tanıtma Derneği Neşriyatı.
• Çukurlu, A. (2012). Şûhî Bengîzâde Dîvânı ve Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Dankoff, Robert (2008). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi Sözlüğü, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Derleme Sözlüğü (1993). C. 1-11, Ankara: AKTDYK- Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Devellioğlu, F. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Dilçin, C. (1983).Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Güner, Galip (2003). İlk Türkçe Gramer: Müyessiretü’l-Ulûm, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı : 15 Yıl : 2003/2 (151-166 s.) s.157. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/219257
• Halil Edhem (1332). “Gegbûze’de 787 Târihli Bir Osmanlı Kitâbesi”, Tarih-i Osmânî Encümeni Mecmuası (1 Teşrîn-i Evvel 1332) 7. Sene Sayı 40, s. 228-235.
• Hasan Amîd (1355). Ferheng-i Amîd, Tahran.
• Hüseyin Remzî (1305) Lugat-i Remzî I-II, İstanbul.
• İpekten, H-M. İsen-R. Toparlı-N. Okçu-T. Karabey (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaçalin, M. S. (2006). Dedem Korkut’un Kazan Bey Oğuz-nâmesi, İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Kanar, M. (2015). Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• Kesik, B. (2020). “Şûhî, Bengî-zâde Hacı Osman Şûhî” Efendi. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/suhi-bengizade-haci-osman-suhi (16.01.2021)
• (Komisyon) (1965), İstanbul Kütüphaneleri, Türkçe Yazma Dîvânlar Kataloğu C. 3, Fasikül: I, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, s. 701-702.
• (Komisyon) (1992-1993). Türk Atasözleri ve Deyimleri I; II, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• (Komisyon) (1993). Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Türk Hanlıkları Arasındaki Münâsebetlere Dâir Arşiv Belgeleri II (1575-1918), Ankara: TC Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları (BOA. Hatt-ı Hümâyûn, nr. 333-H) muhtelif sayfalar.
• Macit, Muhsin (2017). Nedîm Divanı, e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56214,nedim-divanipdf.pdf?0 (22.08.2021)
• Özön, Mustafa Nihat (1997). Osmanlıca Türkçe Sözlük, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Parlatır, İsmail (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Parlatır, İsmail (200). Deyimler, Ankara: Yargı Yayınevi.
• Redhouse, S. J. W. (1996). A Turkish and English Lexicon, Beirut: Librairie du Liban.
• Saraç, M. A. Yekta (2012). Klâsik Edebiyat Bilgisi-Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe.
• Seyyid Rızâ (Zehrimârzâde) (2002). Tezkire-i Rızâ, (haz. S. Erdağı), Ankara.
• Şanlı, Bilal (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Dîvân Şâ‘irleri, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Şemseddin Sâmi (1314). Kâmûsü’l-A’lâm, C. 5, İstanbul.
• Şener, H. İbrahim (1995). Ferkadân, C. 12, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 399-400.
• Tarama Sözlüğü, I-VIII, 2. Baskı (1963-77). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihad (1966). Ahmed Paşa Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tarlan, Ali Nihad (1963), Necatî Beg Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Topaloğlu B.-H. Karaman (1976). Arapça-Türkçe Kamus, İstanbul.
• Tuman, M. N. (2001). Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri II, (haz. C. Kurnaz-M. Tatçı), Ankara Bizim Büro Yayınları, 505.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (1998). Şûhî Osman Efendi (Bengizâde). C. 8. İstanbul: Dergâh Yayınları, 182-183.
• Top, Y. (2003). Şûhî Dîvânı (İnceleme-Metin). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
• Topaloğlu B. –H.Karaman (1976), Arapça-Türkçe Kamus, İstanbul.
• Tosun, M. D., 1892’de Gebze’de Misyonerlik İzleri ve Osmanlı’da Misyonerlik Faaliyetleri (28 Ocak 2015). https://muratdursuntosun.wordpress.com/2015/01/28/1892de-gebzede-misyonerlik-izleri-ve-osmanlida-misyonerlik-faaliyetleri/ (01.03.2021)
• https://www.tunaydingazetesi.com/haber/27938/gebze-gekbuze-gegboze-gegivize-demirciler-koyu/ (28.02.20121).