MEŞŞÂÎ GELENEKTE KATEGORİLERİN SAYISINA DAİR TARTIŞMALAR (EBÜ’L-FEREC ÖRNEĞİ)

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 753 - 765, 01.03.2023

Alaattin Tekin

Öz

Kategoriler, varlığa yüklenen en genel yüklenenler olması açısından konusu itibariyle hem mantığın hem de felsefenin araştırma alanına girdiğini söylemek mümkündür. Mantığı sistemleştiren Aristoteles’in bu eseri Organon külliyatının başına koyup bütün bilimlerin anlaşılmasını Kategoriler’e bağlayarak, önemini güçlü bir şekilde ortaya koyduğu görülmektedir. Aristoteles sonrası dönemde hem Helenistik şarihler hem de İslâm filozofları tarafından yoğun bir şekilde inceleme konusu yapılan en önemli eser, Kategoriler olmuştur. Nitekim felsefe ve mantık tarihine bakıldığında diğer eserlere nazaran Kategoriler üzerine iki yüzden fazla şerhin yazıldığını ancak çok azının günümüze ulaştığını ifade edebiliriz. Kategoriler adlı eser, veciz bir şekilde yazılmasına rağmen Antikçağdan günümüze kadar ciddi tartışmaların ana kaynağını oluşturması açısından önemlidir. Bu tartışmalardan biri de kategorilerin sayısına dairdir. Biz de bu makalemizde Aristoteles’ten İbn Hazm’a kadar olan süreçte kategorilerin sayılarına yönelik ortaya konan tartışmaları ve bunlara dair çözüm önerilerini incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Mantık, Organon, Kategoriler, Aristoteles, Helenistik Şarihler, Ebü’l-Ferec

Kaynakça

• Bayram Ali Çetinkaya. (2003). İhvan-ı Safa Felsefesinde Sayıların Gizemi Üzerine Bir Çözüm Denemesi. Felsefe Dünyası, 3, 87-121.
• Dexippus. (1990). On Aristotle Categories (John Dillon, Çev.). Bristol Classical Press.
• Ebü’l-Ferec Abdullah İbnü’t-Tayyib. (2006). Der Kategorıenkommentar Von Abü l-Farag (Abdalläh Ibn At-Tayyıb) (Cleophea Ferrari, Nşr.). Brill.
• Ebü’l-Ferec Abdullah İbnü’t-Tayyib. (2010). Eş-Şerhu’l-Kebîr li-Makûlâti Aristo. (Hüseyin Câbirî, Nşr.). Daru’t-Tekvîn.
• Eliae. (1990). Porphyrii Isagogen et Aristotelis Categorias Commentaria: C. XIII.1 (Adolfus Busse, Ed.). Reimer.
• Fârâbî. (2008). Kitâbu’l-Hurûf, Harfler Kitabı, (Ömer Türker, Çev.). Litera Yayıncılık.
• Fârâbî. (2019). Kategoriler ve Retorik (Ali Tekin, Çev.). Klasik Yayınları.
• İbn Sînâ. (2010). Kategoriler (Muhittin Macit, Çev.). Litera Yayıncılık.
• İbrahim Çapak. (2011). Porphyrios ve İbn Sînâ Mantığında Tümeller. Araştırma Yayınları.
• Philoponus. (2015). On Aristotle Categories 1-5 (M. T. R. Sirkel & J. Harris, Çev.). Bloomsbury.
• Rıza Tevfik. (2004). “Kategoriler” Hakkında Dört Metin Rıza Tevfik, İsmail Fenni, Ertuğrul, Ali Sedad ve Sırrı Giridî (Semih Atiş, Çev.). Kutadgubilig: Felsefe-Bilim Araştırmaları, 5, 99-149.
• Simplicius. (2003). On Aristotle’s Categories 1-4 (M. Chase, Çev.). Duckworth and Cornell University Press.
• Yahya İbn ’Adî. (1988). Tealîk İddeti fi Ma‘âni Kesîretin. Makâletu Yahya b. Adî el-Felsefiyye içinde. (Sahbân Halîfât, Nşr.). (ss. 167-200).