ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARIN YAŞAM KALİTESİ ÖLÇEĞİ-EBEVEYN FORMUNUN TÜRKÇE’YE UYARLANMASI: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 805 - 822, 01.03.2023

Hakan Sarıçam , Fadime İşcen Karasu , Emine Seçil Karamuklu

Öz

Bu çalışmanın amacı Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Yaşam Kalitesi Ölçeği-Ebeveyn Formunun Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirliğini incelemektir. Ölçeğin psikometrik özellikler test tekrar test, Cronbach alfa iç tutarlık, doğrulayıcı faktör analizi ve eş zamanlı ölçüt geçerliliği aracılığıyla incelenmiştir. Çalışmanın katılımcılarını Sivas ilinde zihinsel engelli tanısı almış 394 (129 kız, 263 erkek) çocuk ve onların ebeveyni oluşturmaktadır. Doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarına göre 6 faktörlü (Fiziksel sağlık, Pozitif duygular, Negatif duygular, Sosyal etkileşim, Boş zaman-açık hava etkinlikleri ve Bağımsızlık) model/yapı, kabul edilebilir uyum iyiliği değerlerine sahiptir [CMIN/sd=2.10; (p=.00), RMSEA=.053, CFI=.91 ve TLI=.90]. Eş zamanlı ölçek geçerliği çalışmasında Zihinsel Yetersizliği Olan Çocukların Yaşam Kalitesi Ölçeği ile Yaşam Doyumu Ölçeği arasında pozitif anlamlı ilişki (r= .42) bulunmuştur. Cronbach alfa iç tutarlık güvenirlik katsayıları ölçeğin bütünü için α= .92 ve alt boyutlar için sırasıyla α=.75, .78, .81, .86, .85, .84 olarak hesaplanmıştır. Test tekrar test güvenirlik katsayısı ölçeğin bütünü için r=.99 çıkmıştır. Ölçeğin düzeltilmiş madde toplam korelasyonları .43 ile .73 arasında sıralanmaktadır. Tüm bu sonuçlar ölçeğin, kabul edilebilir geçerlik ve yüksek güvenirlik değerlerine sahip olduğunu; ayrıca zihinsel engelli çocukların yaşam kalitesini doğru bir şekilde değerlendirmek için kullanılabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yaşam kalitesi, Zihinsel engelli, Ölçek, Uyarlama

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

-

Teşekkür

Katkısı olan ebeveynlere teşekkür ederiz.

TURKISH ADAPTATION OF THE QUALITY OF LIFE INVENTORY-DISABILITY (QI-DISABILITY): VALIDITY AND RELIABILITY STUDY

Öz

The aim of this research is to examine the validity and reliability of the Turkish version of the Quality of Life Inventory-Disability (QI-Disability). The psychometric properties of the scale were investigated by test re-test, Cronbach’s alpha, confirmatory factor analysis, and concurrent validity methods. The participants of the research were 394 (129 girls and 263 boys) children who were diagnosed with intellectual disability in Sivas. According to the results of confirmatory factor analysis, the six-dimensional QI-disability model (physical health, positive emotions, negative emotions, social interaction, leisure and the outdoors, and independence) was a good fit [CMIN/df =2.10; (p=.00), RMSEA =.053, CFI =.91, and TLI =.90]. In the concurrent validity, a significant positive relationship (r=.42) was found between the QI-Disability and the Life Satisfaction Scale. The Cronbach’s alpha internal consistency coefficient was found as α=.92 for the whole scale and also α=.75, .78, .81, .86, .85, .84 respectively for subscales. For the entire scale, the test-retest reliability coefficient was.99. The corrected item-total correlations of the QI-Disability ranged from.43 to.73. Overall findings demonstrated that this scale had acceptable validity and high reliability scores and that it may be used in order to measure the degree of quality of life in children with disabilities accurately.

Anahtar Kelimeler

Quality of life, Intellectual disability, Scale, Adaptation

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Acarlar, F. (2013). Kaynaştırma modeli ve özel gereksinimli çocukların özellikleri. B. Sucuoğlu ve H. Bakkaloğlu (Ed.). Okul öncesinde kaynaştırma: Ne, ne zaman, nerede, neden, nasıl, kim? (s. 26). (Birinci basım). Kök Yayıncılık.
• Alpar, R. (2014). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik - güvenirlik. Detay Yayıncılık.
• American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (Fifth ed.). American Psychiatric Publishing.
• American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD). (2021). Definition of Intellectual Disability. 22.04.2022 tarihinde https://www.aaidd.org/intellectual-disability/definition adresinden erişildi.
• Ayre, C., & Scally A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: Revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79–86. DOI: 10.1177/0748175613513808.
• Beğli, S. (2016). Hafif ve orta derecede zihinsel engeli olan çocukların annelerinin yaşam kalitesinin incelenmesi kontrol grubu ile karşılaştırılarak yaşam kalitesine etki eden faktörlerin belirlenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Canarslan, H. & Ahmetoğlu, E. (2015). Engelli çocuğa sahip ailelerin yaşam kalitesinin İncelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 13-31.
• Cicchetti, D. V. (1994). Guidelines, criteria, and rules of thumb for evaluating normed and standardized assessment instruments in psychology. Psychological Assessment, 6(4), 284–290. DOI: 10.1037/1040-3590.6.4.284
• Çivi, S., Kutlu, R., & Çelik, H. H. (2011). Kanserli hasta yakınlarında depresyon ve yaşam kalitesini etkileyen faktörler, Gülhane Tıp Dergisi, 4(53), 248-253.
• Dağlı, A. & Baysal, N. (2016). Yaşam Doyumu Ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59), 1250-1262. DOI:10.17755/esosder.75955
• Davis, L. L.(1992). Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied Nursing Research, 5(4), 194-197. DOI: 10.1016/S0897-1897(05)80008-4
• Demirhan, H. (2014). Zihinsel engelli ve sınır zekâ kapasitesine sahip çocuk ve ergenlerin ebeveynlerinde aile yükü ve yaşam kalitesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi, Zonguldak.
• Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J., & Griffin, S. (1985). The satisfaction with life scale. Journal of Personality Assessment, 49(1), 71-75.
• Downs, J., Jacoby, P., Leonard, H., Epstein, A., Murphy, N., Davis, E., ...Williams, K. (2019). Psychometric properties of the quality of life inventory-disability (QI-Disability) measure. Quality of Life Research, 28(3), 783-794. DOI: 10.1007/s11136-018-2057-3
• Erbilir-Gönültaş, S. G. (2019). Zihinsel engelli çocuğa sahip olan ebeveynlerin bakım yükü, sosyal destek düzeyleri ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Eripek S., & Vuran S. (2010). Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar ve eğitimleri. G. Akçamete (Ed.). Ankara.
• Eser, E. (2006). Sağlıkla ilgili yaşam kalitesinin kavramsal temelleri ve ölçümü. Sağlıkta Birikim. 1(2).
• Gülsün, İ. (2021). Okul öncesi dönemde zihinsel yetersizliği olan çocuk annelerinin aile yaşam kalitesi algılarının incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, 7 (27), 134-145.Doi: 10.29228/kesit.50682
• Gülsün, İ., & Cavkaytar, A. (2021). Zihinsel yetersizliği olan çocuk ailelerinin aile yaşam kalitesine ilişkin sistematik bir derleme. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(Özel Sayı), 38-83. DOI: 10.19171/uefad.837001
• Güngör, N. B., Yılmaz, A., & İlhan, E. L. (2019). Yaşam kalitesi bağlamında özel bir sporcunun kazanımları: Ebeveyn görüşleri doğrultusunda bir durum çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(3), 421-443. DOI: 10.21565/ozelegitimdergisi.488740
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60. DOI: 10.21427/D7CF7R
• Işıklı, B., Kalyoncu, C. & Arslantaş, D. (2007). Eskişehir Mahmudiye’de 35 yaş ve üzeri kişilerde yaşam kalitesi. Toplum Hekimliği Bülteni. 26(3), 7-12.
• İnalı, Ç. (2012). Zihinsel ve/veya bedensel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin yaşam kalitesi ile tükenmişlik düzeylerine anneye verilen eğitimin ve danışmanlığın etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Kenny, D. A. & McCoach, D. B. (2003). Effect of the number of variables on measures of fit in structural equation modeling. Structural Equation Modeling, 10(3), 333–351. DOI:10.1207/S15328007SEM1003_1
• Koo, T. K., & Li, M. Y. (2016). A guideline of selecting and reporting intraclass correlation coefficients for reliability research. Journal of Chiropractic Medicine, 15(2), 155–163. DOI: 10.1016/j.jcm.2016.02.012
• Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeylerinin karşılaştırılması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi. Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563-575.
• MacCallum, R. C., Browne, M. W., & Sugawara, H. M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), 130–149. DOI: 10.1037/1082-989X.1.2.130
• Meral, B. F., & Cavkaytar, A. (2013). Beach Center Aile Yaşam Kalitesi Ölçeği’nin Türkçe uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 38(170), 48-60.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. 31.05.2006 tarih ve 26184 sayılı Resmi Gazete.
• Mukaka, M. M. (2012). Statistics corner: A guide to appropriate use of correlation coefficient in medical research. Malawi Medical Journal, 24(3), 69-71.
• Müezzinoğlu, T. (2005). Yaşam Kalitesi. Üroonkoloji Derneği 2004 Güz Dönemi Konuşması. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Nunnally, J., & Bernstein, I. (1994). Psychometric theory. NY: McGraw-Hill.
• Özgür, B. G. (2016). Otizmde Yaşam Kalitesi Anketi-Ebeveyn Sürümünün Türkçe Geçerlilik ve Güvenilirliği. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi.
• Özyurt, Ö. (2011). Hafif zihinsel engelli çocuğu olan annelerin algıladıkları aile işleyişi ve aile yaşam kalitesinin sosyo-demografik değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Park, J., Marquis, J., Hoffman, L., Turnbull, A., Poston, D., Mannan, H., Wang, M., & Nelson, L. (2003). Assessing the family quality of life as the service outcome. Journal of Intellectual Disability Research, 47, 467-84.
• Sarıçam, H., & Akın, A. (2015). Tekrarlayan Olumsuz Öz-Derin Düşünce Ölçeği Türkçe Formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education (SUJE), 5(1), 55-69.
• Shi, D., Lee, T., & Maydeu-Olivares, A. (2019). Understanding the Model Size Effect on SEM Fit Indices. Educational and Psychological Measurement, 79(2), 310–334. DOI: 10.1177/0013164418783530
• Sucuoğlu, B. (2009). Zihin engelliler ve eğitimleri. Kök Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Taber, K. S. (2017). The use of Cronbach’s alpha when developing and reporting research instruments in science education. Research in Science Education, 48, 1273-1296. DOI: 10.1007/s11165-016-9602-2
• Tekinarslan, İ. Ç. (2010). Zihinsel yetersizliği olan öğrenciler. H. İ. Diken (Ed.). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (s. 135-166). PegemA Yayınevi.
• Uzunçayır, D. (2016). Özel gereksinimli bireylerde su içi aktivitelerin sosyal beceri ve yaşam kalitesine etkisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gedik Üniversitesi, İstanbul.
• Veneziano, L. & Hooper, J. (1997). A method for quantifying content validity of health-related questionnaires. American Journal of Health Behavior, 21(1), 67-70.
• Yılmaz, A., Şentürk, U., & Demir, E. (2015). Zihinsel engellilerde fiziksel aktiviteye yönelik uygulamaların içerik analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(13), 312-327.