BİR OSMANLI DONANMA SANATI: SON USÛL FENN-İ HARB-İ BAHRÎ ÜZERİNE İNCELEME

Yıl 2023, Sayı: 32 (Dicle Üniversitesi'nin 50. Yılına Özel 50 Makale), 271 - 283, 01.03.2023

Muhammed Felat Aktan

Öz

On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı tersaneleri Batı teknolojisinden yararlanarak modern görünüme sahip olur. Bu düşünce doğrultusunda yeni donanma sistemini konu alan birçok eser kaleme alınır. Bu çalışmalar arasında Miralay Mehmed Rasim tarafından 1894 yılında yazılan “Son Usûl Fenn-i Harb-i Bahrî” birçok yönüyle dikkat çeker. İstanbul Üniversitesi Nâdir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümü NEKTY 04190 demirbaş numarasıyla kayıtlı olan eser rika hattıyla yazılmıştır. 79 varaktan mütevellit ve satır sayısı 16 olan eserin son 14 sayfasında deniz harbi ile ilgili şekiller mevcuttur. Son Usûl Fenn-i Harb-i Bahrî, 8 bölüm ve her bölümü ihtiva eden 41 alt başlıktan oluşmuştur. Birinci bölümde teknolojik deniz harbinin genel tanımları ve deniz savaşında kullanılacak olan savaş silahları; ikinci bölümde savaş gemisinin ehemmiyetinden üçüncü fasılda savaş gemileri ve bu gemilerde bulunması gereken üç çeşit cetvel türü, dördüncü bölüm silahların kullanılma şekli, beşinci bölüm harp gemilerinin özellikleri, altıncı bölüm donanma eğitimi, yedinci bölüm açık denizde donanma muharebesi ve son olarak sekizinci bölümde hücum ve müdafaa için donanma başlıkları yer almaktadır. Genel olarak Osmanlı Deniz Kuvvetleri‘nin teşekkülü, Osmanlı donanmasının durumu, deniz kuvvetlerinin harp manevraları, savaş sırasında donanmamızın yapması gerekenler, silah ve teçhizat bakımından Türk donanmasının düşman kuvvetler ile olan mukayesesi, Firkateyn ve savaş gemilerinde topların bakımı ve çalıştırılmasından sorumlu olan topçu bahriyelerin vazifeleri eserde belirtilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Deniz Harbi, Firkateyn, Türk Donanması, Miralay Rasim

Kaynakça

• Bostan, İ. (2011). Tdv İslâm Ansiklopedisi. (40) 513-516 İstanbul.
• Çaparlar, E. (2019). Ferîk Ahmed Muhtar Paşa'nın Malûmât Dergisi'ndeki Yazılarının Harp Tarihi Açısından Değerlendirilmesi. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Hatay.
• Geçili D. (2020). “On Dokuzuncu Yüzyılda Osmanlı Donanmasında Yapılması Planlanan Islahat Hareketleri”. Tarih Ve Gelecek Dergisi. 6/2 (270-280).
• Gencer, A. İ. (2001). Bahriyeʼde Yapılan Islahât Hareketleri ve Bahriye Nezâretiʼnin Kuruluşu (1789-1867). Ankara. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gülen, N. (2001). Şanlı Bahriye. Kastaş Yayınevi.
• Songur, F. (2017). Abdülaziz Dönemi Osmanlı Donanması. Presented At The Ines (Iı. International Academic Research Congress). Antalya.
• Zeylek, Ö. (2016). “Usûl u Fenn-i Harb” Transkripsiyon-Askerî Terimlerin İncelenmesi ve Sözlüğü. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• Zorlu, T. (2004). Osmanlı Deniz Teknolojisi Üzerine On Ottoman Naval Technology. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2(4), 297–353.
• https://www.dzkk.tsk.tr/ArsivAskeriTarih/icerik