ORTA ÇAĞ AVRUPA KARTOGRAFYASINDA CENNET TASVİRLERİNİN YERİ VE ÖNEMİ

Yıl 2023, Sayı: 33, 14 - 39, 27.06.2023

Murat Tanrıkulu

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1205164

Öz

Hangi önemli olayla başladığı tartışmalı olan Orta Çağ, Batı için her yönüyle karanlık bir çağdır. Bu çağda 85-165 yılları arasında yaşadığı kabul edilen Batlamyus’un çizmiş olduğu haritalardan ve temsil ettiği bilimsel seviyeden sonra kartografya alanında özellikle Batı’da önemli bir gelişme olmamıştır. II. yüzyıldan başlayarak, Orta Çağın sonuna kadar, tüm bilimler gibi kartografya alanındaki bilimsel gelişmelere de Roma-Katolik Kilisesi’nin dogmalarıyla engel olunmuştur. Bu dönemde bilime ve tüm dünyevi fenomenlere dini mistisizmle İncil ve kilise merkezli bir bakış açısı egemen olmuştur. Böyle bir ortamda algılanan dünya imajı ve çizilen haritalar da bu bakış açısına uygun olarak hazırlanmıştır. Orta Çağ Avrupa haritalarında ökümen, Kudüs merkezde olacak biçimde ya ezoterik olarak bir haçı da andıran basit T-O biçimli ya da Hz. İsa ile ilişkilendirilerek çizildi ve bu haritalarda cennet tasvirlerine yer verildi. Böylece haritalar dine hizmet eden ve meditatif bir görev de üstlenmiş oldu. Haritalara çağ boyunca ya çizenin adı ya bulunduğu mekânın adı ya da genel adlar verildi. Çalışma, dile getirilen bakış açıyla çizilen haritalarda cennetin nasıl anlaşıldığı ve tasvir edildiğini ve etkilerini gözler önüne sermeyi amaçlamaktadır. Yöntem olarak doküman analizinden ve hermeneutikten yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Orta Çağ, Avrupa, Cennet, Kartografya, Harita

Kaynakça

• AGI Report. (1992). Cartography and Geographical Information Systems, Education, Training and The Cartographic Journal, Vol. 29, No.1, s. 51-54.
• Antichthones, https://dbpedia.org/page/Antichthones (Erişim tarihi: 23.02.2022).
• Arrowsmith, S. (2007). Herford Kathedral’s Medieval World Map. 1-7. Erişim adresi: https://historywm.com/file/historywm/hereford-cathedrals-world-map-sarah-arrowsmith.pdf (Erişim tarihi: 06.07.2022).
• Barber, P. (1989). Visual Encyclopaedias: the Hereford and other Mappae Mundi. The Map Collector, Autumn, No. 48, Figure on p. 5. London psalter Map, British Library, https://www.bl.uk/learning/timeline/item99816.html (Erişim tarihi: 06.07.2022).
• Bagrow, L. (1964). History of Cartography. Revised by R. A. Skelton, C. A. Watts and Co. s. 311. Beatus of Liebana (October 17, 2007). Erişim adresi: https://en-academic.com/dic.nsf/enwiki/536298. (Erişim tarihi: 23.04.2022).
• Cennet, TDK, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 24.04.2022).
• Certeau, M. (1984). Walking in the City, Part III Spatial Practices, The Practice of Everyday Life, (Çev. S. Rendall), Berkeley & Los Angeles, University of California Press, 93.
• Craig, M. (2006). Experience of the New World and Aristotelian Revisions of the Earth’s Climates During the Renaissance, History of Meteorology, 3, s. 1-16.
• Dora, V. D. (2007). Review of Scafi, Alessandro, Mapping Paradise: A History of Heaven on Earth. H-HistGeog. H-NetReviews. Erişim adresi: http://www.hnet.org/reviews/showrev.php?id=12944 (06.07.2022).
• Duzca, M. (2014). Medival World Maps: Diagram of a Christian Universe. University of Melbourne.
• Edson, E. (1997). Mapping time and space: How Medieval mapmakers viewed their world, London: British Library, s. 14.
• Fırıncıoğulları, S. (2016). Sosyal Bilimler ve Hermeneutik Üzerine Kısa Bir Değerlendirme. Sosyoloji Dergisi, S. 33, s. 37-48.
• Grcic, M. (2020). Geographical image of the world in the London psalter maps from the 13th century. Collection of Papers - Faculty of Geography at the University of Belgrade, s. 25-61. doi: 10.5937/zrgfub2169025G
• Harley, J. B. & D. Woodward. (1987). The History of Cartography. Volume 1. University of Chicago Press, s. 599. Harman, Ö. F. (2013). Yafes. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul. C. 43. s. 174-175.
• Harvey, P. D. A. (1996). Mappa Mundi: The Hereford World Map. London.
• Hezekiel, (5: 5). https://kutsalkitap.info.tr/?q=hez%205 (Erişim tariih: 22.06. 2022).
• Köktürk, K. (2004). Haritacılığın 5000 Yıllık Yürüyüşü I, II. hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi, Ankara, s. 55.
• La Porte, M. (2012). A Tale of Two Mappae Mundi: The Map Psalter and its Mixed-Media Maps. A Thesis Presented to the University of Guelph Atrium. Ontario, Canada, s. 116.
• Lee, H. D. P. (1962). Aristotle’s Meteorologica (English translation). Harvard University Press, s. 375.
• Madge, J. (1965). The Tools of Science An Analytical Description of Social Scince Techniques. Anchor Books Doubleday and Comp.
• Mangani, G. (2006). Cartografia morale. Geografia, persuasion, identita. Modena, s. 127.
• McKenzie, Stephen J. L. (2000). Conquest Landmarks and the Medival Wold Image, Doctoral Candidate at the Universty of Adelaide English Departmen.
• Özgüç, N. & Tümertekin, E. (2000). Coğrafya, Geçmiş-Kavramlar-Coğrafyacılar. İstanbul.
• Öztürk, M. (2004). Adem, Cennet ve Düşüş. Milel ve Nihal. C. I, S. 2, s. 151-186.
• Pickles, J. (2006). Uzamların Tarihi (Çev. K. Işık). İstanbul.
• Pischke, G. (2014). The Ebstorf Map: Tradaton and content of a medival picture of the world. History of Geo- and Space Sciences 5 (2):155-161, doi:10.5194/hgss-5-155- Rendall, Berkeley & Los Angeles: University of California Press, s. 93.
• Rhind, D. W. (1993). Mapping for the New Millenium. Cologne: 16. International Cartographic Conference, Cologne.
• Şahin, M. S. (1993). Cennet. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul. C. 7. s. 374-376.
• Tanrıkulu, M. (2017). Haritaya Davet. Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
• Tanrıkulu, M. (2022). Orta Çağ Avrupa Haritalarında Ezoterik Sembolizm. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 10(33), 198-213.
• Tekvin, (2:8-14). https://kutsalkitap.info.tr/?q=yar%202:%208-14 (Erişim tarihih: 22.06. 2022).
• Tiegreen, C. A. (2021). Heaven on Earth in Medieval Europe: Material Expressions of an Immaterial Realm. Dissertation, Georgia State University, doi: https://doi.org/10.57709/23880225.
• Wacha, H. & Brott L. L. (2020). Reframing the World: The Materiality of Two Mappaemundi in BL, Add. MS 28681, Imago Mundi, 72/2, pp. 148-162. doi: 10.1080/03085694.2020.1748374.
• Woodward, D. (1987). The History of Cartography. Volume I. Chapter 18, The University of Chicago Press. s. 309-312.
• Yaratılış Kitabı, (2:8-9). https://kutsalkitap.info.tr/?q=yar%202:%208-14 (Erişim tarihi: 22.06. 2022).
• Yiğit, İ., Kaya, Z., Gölge, S., Şengül, E. & Kök, R. (2013). Ortaçağ Avrupa Düşüncesinde Dünya İmajı: T-O Haritaları. International Journal of Social Science Research, 2 (2), s. 78-112.