TUNCELİ İLİNDE İÇ GÖÇ HAREKETLERİ

Yıl 2023, Sayı: 33, 358 - 390, 27.06.2023

Zekeriya Konurhan , Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1276848

Öz

Göçler, geçmişten günümüze farklı şekillerde gerçekleşmiş, birçok olaya zemin hazırlamış, devletlerin yıkılmasını veya kurulmasını etkilemiş küresel olgulardan biridir. İç göç hareketleri, bir ülke sınırları içerisinde çeşitli nedenlerden dolayı farklı yönlere doğru gerçekleşir. Türkiye’de de özellikle kırsal alanlardan daha gelişmiş şehirlere doğru bir iç göç hareketi söz konusu olmuştur. Ülkede gerçekleşen göç hareketleri özellikle 1950’li yıllardan itibaren hızlanmış ve 1980-1990’larda üst düzeye çıkmıştır. Günümüzde azalmış olmasına rağmen devam etmektedir. Bu süreçte özellikle 1980’lerden sonra Doğu ve Güneydoğu Anadolu hem isteğe bağlı hem de zorunlu nedenlerle göç edenlerin en fazla olduğu bölgeler durumuna gelmiştir. Tunceli, Cumhuriyet döneminde önemli boyutlara ulaşan göç hareketlerine sahne olan illerden biridir. İlde göç neredeyse her dönem negatif yönde arz etmiştir. Yani sürekli olarak göç vermiştir. Tunceli’de en önemli göç hareketlerinden biri Cumhuriyetin ilk yıllarında Dersim isyanı sonrasında gerçekleşen zorunlu göçlerdir. Yine Tunceli’de 1985-2000 ile 2015-2017 yıllarında yaşanan terör olayları sonrasında da göçler meydana gelmiştir. Bu göç hareketleri Türkiye’de gerçekleşen zorunlu göçlere örneklerdir. Bunların dışında Tunceli’de daha çok ekonomik sebeplerle isteğe bağlı göçler de yaşanmıştır. Bunun en büyük göstergesi İstanbul şehrinde ikamet eden (yaklaşık 85 bin kişi) ve Tunceli ili nüfusundan fazla olan Tuncelilerin varlığıdır. Çalışmada Tunceli ilinin Cumhuriyet dönemi iç göç hareketleri incelenmiştir. Klasik nüfus coğrafyası kapsamında hazırlanan, nicel ve nitel yöntemlerin kullanıldığı çalışmanın temel istatistik verileri, Türkiye İstatistik Kurumu’ndan temin edilmiştir. Keza bazı arşiv belgeleri, ilgili literatür ve bazı gözlemlerden de yararlanılmıştır. Ayrıca çalışmanın içeriği tablo, grafik ve tematik haritalarla zenginleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tunceli, Göç, Nüfus

INTERNAL MİGRATİON MOVEMENTS İN TUNCELİ PROVİNCE

Öz

Migration is one of the global phenomena that have taken place in different ways from past to present, paved the way for many events, and influenced the collapse or establishment of states. Internal migration movements take place in different directions within a country's borders for various reasons. In Turkey, there has been an internal migration from rural areas to more developed cities. Migration movements in the country have accelerated significantly since the 1950s and reached a high level in the 1980-1990s. Although it has decreased today, it continues. In this process, especially after the 1980s, Eastern and Southeastern Anatolia have become the regions with the most migrants for voluntary and compulsory reasons. Tunceli is one of the provinces that witnessed significant migration movements during the Republican period. Migration in the province has been negative in almost every period. In other words, it has constantly emigrated. One of the most basic migration movements in Tunceli is the forced migration after the Dersim rebellion in the Republic's first years. Again, migrations occurred after the terrorist incidents in Tunceli in 1985-2000 and 2015-2017. These migration movements are examples of forced migration in Turkey. Apart from these, there have also been voluntary migrations in Tunceli, primarily for economic reasons. The most significant indicator of this is the presence of Tunceli people residing in the city of Istanbul (approximately 85 thousand people) and more than the population of Tunceli province. In this study, internal migration movements of Tunceli province in the Republican period are analyzed. The primary statistical data of the study, which was prepared within the scope of classical population geography using quantitative and qualitative methods, were obtained from the Turkish Statistical Institute. Likewise, some archive documents, related literature, and observations were also utilized. In addition, the content of the study is enriched with tables, graphs, and thematic maps.

Anahtar Kelimeler

Tunceli, Population, Migration

Kaynakça

• Akgül, S. (1993). Cumhuriyet dönemine kadar dersim sorunu. Ankara üniversitesi Osmanlı tarihi araştırma ve uygulama merkezi dergisi, 4(4). 1-22. doi:10.1501/OTAM_0000000352.
• Altuğ, Y. (1991). Balkanlardan anayurda yapılan göçler. Belleten, 55(212), 109-120. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ttkbelleten/issue/62524/943962
• Aygün, H. (2009). Dersim 1938 ve zorunlu iskân. Dipnot Yayınevi.
• Başaran, E., Kılıçarslan, A. (2022). İç göçler bağlamında Trabzon dışında yaşayan Trabzonlulara dair karşılaştırmalı bir analiz (2013-2021). Karadeniz araştırmaları enstitüsü dergisi, 8(16), 485-509. https://doi.org/10.31765/karen.1166520
• Batukan, İ. (1969). Keban Barajı İskân Sorunları, Türkiye mühendislik haberleri, 16-19.
• Bozkurt, F. (1990). Aleviliğin toplumsal boyutları. Yön Yayıncılık.
• Bülbül, S., Köse, A. (2010). Türkiye’de bölgelerarası iç göç hareketlerinin çok boyutlu ölçekleme yöntemi ile incelenmesi. İstanbul üniversitesi işletme fakülte dergisi, 39(1), 75-94. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuisletme/issue/9249/115718
• Canpolat, A.F. (2019). Tunceli kentinin nüfus özellikleri. Uluslararası bilimsel araştırmalar dergisi (IBAD), 4(2), (183-200). https://doi.org/10.21733/ibad.537457
• Ceylan, M. A. (2009). Giresun İlinde İl Dışı Göçler ve Göç Eden Nüfusun Özellikleri, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (09-11 Ekim 2008) Bildiriler. 340-363.
• Ceylan, M. A. (2013). Salihli’de (Manisa) iç göçlerin büyüklüğü ve yönü, The journal of academic social science studies, 6(6), 305-335. doi:10.9761/JASSS1667
• Çelik, B., Gülçubuk, B., Aker, T. A. (2006). Ovacık ve Hozat İlçelerinde Geriye Göç Sürecine İlişkin Araştırma (Alana İlişkin Temel Demografik Göstergeler ve Göç Süreçlerinde Yaşanan Tarımsal Değişimler). Ulaşılabilir yaşam derneği, https://research.sabanciuniv.edu/id/eprint/9033/1/uyd_raporweb.pdf
• Çolak, F. (2013). Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye göç hareketi (1950-1951). Tarih okulu dergisi (XIV). https://dergipark.org.tr/tr/pub/usakjhs/issue/13537/163901
• Dersim Jandarma Umum Kumandanlığı Raporu (1932). (2021). Kaynak Yayınları, Eksiksiz 4. Basım.
• Dersim’de binlerce genç yurt dışına göç etti (2022, Kasım 5). http://www.dersim-haber.com/dersimde-binlerce-genc-yurt-disina-goc-etti-30263h.htm (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• Doğanay, H. (1197). Türkiye beşerî coğrafyası, MEB Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Ersoy, T. (1970). Keban barajının inşası dolayısıyla iskân ve istihdamı. Sosyal siyaset konferansları dergisi, 21, 23-38.
• Esen, F., Avcı, V. (2017). Tunceli ilinde topografik faktörlere göre yerleşmelerin ve nüfusun dağılışı, uluslararası sosyal araştırmalar dergisi, 10, 376-389.
• İçduygu, A., Sirkeci, İ. (1999). Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Göç Hareketleri, 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Ed. Oya Baydar. Tarih Vakfı Yayınları.
• İşte Dersim sürgün listesi (2012, Nisan 30). https://www.milliyet.com.tr/gundem/iste-dersim-surgun-listesi-1534295. (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• Kaştan, Y. (2016). Türkiye'de cumhuriyet dönemi iç göç hareketleri. Journal of ınternational social research, 9(42), 692-700. doi:10.17719/jisr.20164216182
• Kocaman, T. (2008). Türkiye’de iç göçler ve göç edenlerin nitelikleri (1965-2000). Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü.
• Kurtoğlu, A. (2005). Mekânsal bir olgu olarak hemşehrilik ve bir hemşehrilik mekânı olarak dernekler. European journal of turkish studies, 2, 1-28.
• Oğan, S. (2016). Tunceli ili ekonomik faaliyetlerinin kültür coğrafyası açısından incelenmesi. (YÖK Tez Merkezi, Yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi.
• Orhan, F. (2019). Tunceli ilinin başlıca nüfus özellikleri ve planlama açısından önemi. Uluslararası sosyal araştırmalar dergisi, 12(62). 381-394. doi:10.17719/jisr.2019.3061
• Özdemir, H. (2012). Türkiye’de iç göçler üzerine genel bir değerlendirme. Akademik başarı dergisi, 30, 1-18.
• Sertel, S. (2014). Türkiye cumhuriyeti’nin ilk genel nüfus sayımına göre dersim bölgesinde demografik yapı. Fırat üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 24(1), 269-282. https://doi.org/10.18069/fusbed.82073
• Solak, A. (2016). Tunceli ili sosyal analiz çalışması. Fırat Kalkınma Ajansı.
• Şen, M. (2014). Türkiye'de iç göçlerin neden ve sonuç kapsamında incelenmesi. Çalışma ve toplum dergisi, 40(1), 231-256. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ct/issue/71773/1155058
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmî Gazete (1935, Aralık 25) https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3197.pdf. (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Genel Nüfus Sayımları; Nüfus İstatistikleri. (2023). https://biruni.tuik.gov.tr/medas/ (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• Tümertekin, E., Özgüç, N. (2012). Beşerî coğrafya: insan, kültür ve mekân. Çantay Kitabevi.
• Türkiye'de nüfusu en az olan il belli oldu (2021, Mart 02). https://www.haber3.com/ekonomi/turkiyede-nufusu-en-az-olan-il-belli-oldu-haberi-5078266. (Erişim Tarihi: 25.03.2023).
• Ünal, A, M. (1999). XVI yüzyılda Çemişgezek sancağı. Türk Tarih Kurumu.
• Yamanlar, Y. (2020). Göç kuramları çerçevesinde ikinci dünya savaşı sonrası batı Avrupa’nın göç deneyimi. Ankara Avrupa çalışmaları dergisi, 19(2), 553-583. doi:10.32450/aacd.886964
• Zeytinli, M. (2012). Zorunlu göçler ve Türkiye’de dersim 1938 örneği. (YÖK Tez Merkezi Doktora tezi) İstanbul Üniversitesi.