EQUALITY OF LANGUAGES

Yıl 2024, Sayı: 35, 408 - 429, 29.02.2024

Muhammet Çelik

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1399627

Öz

There have been people in every age who believed that the languages of the holy books were sacred. Discourses that glorify the language of one's own nation and belittle others have existed throughout history. Those who based such claims on religious grounds or nationalistic ones existed likewise. In the modern period, this discourse was combined with the claim of being scientific, and spread all over the world by synthesizing with Eurocentric thought, progressive understanding of history, positivism and colonialism. Racism has always been present as an integral part of these discourses. The Quran considers the differences of languages and races together and sees them as a manifestation of creation, a sign of God, like other differences in nature, and declares that such differences between people cannot be a reason for superiority. Developments in linguistics since the 1950s have yielded data showing there cannot be a "primitive" language. Factors such that language is an integral part of the human mind distinguishıng humans from other living beings, that all languages have a complex grammatical structure, and that linguistic differences lose their importance in the child's language acquisition, reveal the equality of languages. This article conveys the issue of equality of languages with the analytical exemplification method and is limited to theoretical grounding.

Anahtar Kelimeler

Linguistics, Equality of languages, History of language, Universal grammar, Language acquisition.

Dillerin Eşitliği

Öz

Kutsal kitapların dillerinin de kutsal olduğuna inananlar her çağda var olmuştur. Kendi milletinin dilini yüceltip başka dilleri küçük gören söylemler tarih boyunca varlığını sürdürmüştür. Bu tür iddiaları dini sebeplere dayandıranlar olduğu gibi, milliyetçi sebeplere dayandıranlar da olmuştur. Modern dönemde bu üstünlük söylemi bilimsellik iddiasıyla birleşmiş, Avrupa-merkezci düşünce, ilerlemeci tarih anlayışı, pozitivizm ve sömürgecilik ile sentezlenerek dünyanın her yanına yayılmıştır. Irkçılık bu söylemlerin ayrılmaz bir parçası olarak tarihsel süreçte daima yer almıştır. Kur’ân, dillerin ve ırkların farklılığını birlikte ele alarak bu farklılıkları, tabiattaki diğer farklılıklar gibi yaratılışın bir tezahürü, Allah’ın bir ayeti olarak görmüş, insanlar arasındaki bu tür farklılıkların bir üstünlük sebebi olamayacağını beyan etmiştir. Dilbilim alanında 1950’li yıllardan itibaren meydana gelen gelişmeler, bazılarının iddia ettiği gibi “ilkel” bir dilin olamayacağını ortaya koyan verilere ulaşmıştır. Dilin insan zihninin ayrılmaz bir parçası olması, insanı diğer canlılardan kesin bir şekilde ayırması, tüm dillerin mükemmel ve karmaşık gramer yapısına sahip olması, çocuğun dil ediniminde dilsel farklılıkların önemini yitirmesi gibi unsurlar dillerin eşitliğini ortaya koymuştur. Dillerin eşitliği konusunu analitik örneklendirme yöntemiyle aktaran makale, teorik temellendirme ile sınırlandırılmıştır. Makale, diller arasındaki üstünlük söyleminin ırkçı ve kutsayıcı temellerini ortaya koymakta, dillerin eşitliği ilkesinin İslami ve dilbilimsel kaynaklarına işaret etmekte, diller arasındaki farklılıkların bu eşitliğe zıt olmadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Dilbilim, Dillerin eşitliği, Dilin tarihi, Evrensel dilbilgisi, Dil edinimi

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. (2001). Müsned (Thk. Ş. el-Arnaûd vd.). Müessesetü’r-Risâle.
• Atalay, B. (1954). Arapça ile Türkçenin karşılaştırılması. Marifet Matbaası.
• Ayvazoğlu, B. (2005). Etimolojik Türkçülük: Türk tarih tezi ve Güneş Dil Teorisi’nin ön tarihi. Muhafazakâr Düşünce. 2(5), 29-42.
• Baştürk, M. (2013). Anadil edinimi. Pagem Akademi.
• Bilgin, A. A. (2020). Muhâkemetü’l-Lügateyn. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Candan, A. (2006). Kur’ân neden Arapça indirildi? Ekev Akademi Dergisi, 10(26), 33-50.
• Chomsky, N. (2009). Bilgi sorunları ve dil: Managua dersleri (Çev. V. Kılıç). Bgst Yayınları.
• Chomsky, N. (2018). Dil ve zihin (Çev. A. Kocaman). Bilgesu.
• Chomsky, N. (2014). Dilin mimarisi (Çev. İ. K. Bayırlı). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Comrie, B. (2017). Dil evrensellikleri ve dilbilim tipolojisi (Çev. İ. Ulutaş). Hece.
• Çağlayan, E. (2002). Cumhuriyet’in Diyarbakır’da kimlik inşası (1923-1950). İletişim.
• Çam, S. (2022). Abdülazîz ed-Debbâğ’ın “el-İbrîz” adlı eserindeki bazı itikadî görüşleri. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. (20), 87-103.
• Demir, G. Y. (2010). Türk tarih tezi ile Türk dil tezinin kavşağında Güneş-Dil Teorisi. U. Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11(19), 385-396.
• Demiray, K. (Ed.). (1969). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları & Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Deutscher, G. (2015). Dilin aynasından: kelimeler dünyamızı nasıl renklendirir? (Çev. C. Yardımcı). Metis.
• Eco, U. (2017). Avrupa kültüründe kusursuz dil arayışı (Çev. K. Atakay). Literatür.
• Erkol, A. (2010). Cennetin dili ya da dinin anlaşılmasında dilin kutsanması. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, (4), 4-16.
• Eröz, M. (1972). Kürtçe diye bir dil yoktur. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi: Dün Bugün Yarın. 9(54), 20-22.
• Ertuğrul, E. & Çağhan, U. (2019). Sıradışı bir Yeni Osmanlı aydını: Ali Suavi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Çağdaş Düşünce Hayatı Dergisi. 2(2), 44-68.
• Fârâbî, Ebu Nasr. (1931). İhsâu’l-‘ulûm (Yay. O. M. Emin). Mektebetu’l-Hâncî.
• Fârâbî, Ebu Nasr. (2018). et-Tavtıa (Çev. Y. Aydınlı). İçinde Y. Aydınlı (Çev.) Mantığa giriş risâleleri: et-Tavtıa, el-Fusûlü’l-hamse, Kitâbu İsâgûcî. Litera Yayıncılık.
• Fischer, S. R. (2010). Dilin tarihi (Çev. M. Güvenç). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gülensoy, T. (1986). Doğu Anadolu Osmanlıcası: etimolojik sözlük denemesi. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• Güvendir, E. & Yıldız, I. G. (2014). Dil edinimi. Anı Yayıncılık.
• Gazzâlî, Ebu Hâmid. (2022). Kendini aldatan insan -el-Keşf ve’t-tebyîn fî ğurûri’l-halki ecmaîn (Çev. M. Yazıcı). Ketebe.
• Gazzâlî, Ebu Hâmid. (1963). el-Me‘ârifu’l-‘akliyye (Thk. A. Osman). Dâru’l-Fikr.
• Gülensoy, T. (1983). Kürmanci ve Zaza Türkçeleri üzerine bir araştırma: inceleme ve sözlük. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• Gülensoy, T. (1994). Kürtçenin Etimolojik Sözlüğü -deneme-. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Güneş, C. (2010). Altmışlı yıllarda Kürt siyasal aktivizmi. İçinde M. K. Kaynar (Ed.) Türkiye’nin 1960’lı Yılları (ss. 701-725). İletişim Yayınları.
• Gürkan, N. (2010). Kur’ân’ın anlaşılırlığı bağlamında İslam geleneğinde dil olgusu ve “beyan” kavramı. Marife, 10(2), 67-96.
• Haznedar, B. (2021). İkidillilik ve çokdillilik: Erken çocukluk döneminde birden fazla dil öğrenimi. Anı Yayıncılık.
• Herder, J. G. (2011). Dilin kökeni üzerine (Çev. G. Aytaç). İçinde G. Aytaç (Der. & Çev.) Klasik Alman dil felsefesi metinleri (ss.15-64). Phoneix.
• Humboldt, W. (2011). Dil yapılarının çeşitliliği ve bunun insan neslinin zihinsel gelişimine etkisi (Çev. G. Aytaç). İçinde G. Aytaç (Der. & Çev.) Klasik Alman dil felsefesi metinleri (ss.109-167). Phoneix.
• İbn Haldun, Abdurrahman. (2016). Mukaddime (Thk. A. A. Vâfî). Dâru Nahdati Mısr.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed Ali el-Endelüsî (1983). el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm (Thk: A. M. Şakir). Dâru’l-Âfâki’l-Cedîde.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd. (2010). ez-Zarûrî fi’n-nahv (Thk. M. A. Abdussemi‘). Dâru’s-Sahve.
• Janson, T. (2018). Dillerin tarihi (Çev. M. Doğan). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kabiri, H. (2022). İran’da uygulanan politikalar bağlamında Türk kadınının kimlik ve dil aktarım sürecindeki rolü. (YÖK Tez Merkezi, Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Kaçalin, M. S. (1994). Dîvânü Lügâti’t-Türk. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Kaddur, A. M. (2010). Arap dili ve dil fikri (Çev. S. Bayram). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 3(10), 369-375.
• Kalın, İ. (2018). Barbar modern medeni: medeniyet üzerine notlar. İnsan.
• Kanarya, B. (2019). Kur’ân ve hadislerde “dil” olgusuna genel bir bakış. Diyanet İlmi Dergi. 55(1), 13-36.
• Kanbaz, İ. (2006). Bazı milletler ve dillerle ilgili övgü ya da yergi içeren hadislerin tarihi (Araplar, Farslılar ve Türkler Bağlamında). (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans Tezi). Harran Üniversitesi.
• Karaismailoğlu, A. (1988). Acem. TDV İslam Ansiklopedisi. TDV Yayınları.
• Kerimoğlu, C. (2014). Genel dilbilime giriş: kuram ve uygulamalarla dilbilim, göstergebilim ve Türkoloji. Pagem Akademi.
• Keskin, C. (2017, Nis 2). İdeoloji ve çok dillilik. https://yaziciklar.wordpress.com/2017/04/02/ideoloji-ve-cok-dillilik/ (Erişim: 28 Kasım 2023).
• Lewis, G. (2007). Trajik başarı: Türk dil reformu (Çev. M. F. Uslu). Paradigma.
• Mirşan, K. (1983). Proto-Türkçeden bugünkü Kürtçeye. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü.
• Olender, M. (1998). Cennetin dilleri: Tanrısal bir çift: Ariler ve Samiler (Çev. N. Yılmaz). Dost Kitabevi.
• Onat, N. H. (1944). Arapçanın Türk Diliyle Kuruluşu I. Türk Dil Kurumu.
• Ömer, A. M. (1972). el-Bahsu’l-lugavî ‘inde’l-Hunûd ve eseruhû ‘ale’l-lugaviyyîne’l-Arab. Dâru’s-Sekâfe.
• Öz, A. (2013). Besim Atalay (1882-1965)’ın Tanrı Kitabı Adlı Meali. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6(27), 428-441.
• Palmer, F. R. (2020). Semantik: yeni bir anlambilim projesi (Çev. R. Ertürk). Fol.
• Rancière, J. (2014). Cahil hoca: zihinsel özgürleşme üstüne beş ders (Çev. S. Kılıç). Metis.
• Said, E. (2017). Şarkiyatçılık: Batının şark anlayışları (Çev. B. Yıldırım). Metis.
• Sâmerrâî, İ. (1961). Dirâsât fi’l-luga. Matbaatü’l-‘Ânî.
• Soykan, Ö. N. (2006). Felsefe ve dil: Wittgenstein üstüne bir araştırma. MVT Yayıncılık.
• Tankut, H. R. (1936). Güneş-dil teorisine göre toponomik tetkikler (2.kitap). İstanbul Devlet Basımevi.
• Taş, N. (2022). Vahyin dilini vahiyle özdeşleştirme çabalarına din felsefesi bağlamında eleştirel bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (27), 153-168.
• Tevhîdî, Ebu Hayyân. (2017). el-İmtâ‘ ve’l-müânese (Thk. A. Emin & A. Zeyn). Hindâvî.
• Wells, Calvin. (1972). Sosyal antropoloji açısından insan ve dünyası (Çev. B. Güvenç). Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, Z. (2004). Kur’ân ışığında dillerin kaynağı problemi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (22), 88-107.