THE MEANİNG OF THE CONCEPT OF TAADDÎ İN HANAFİ CONTRACT LAW LİTERATURE: IN THE CONTEXT OF RELATİONS BETWEEN TAADDÎ AND ILLEGALİTY AND DEFECT

Yıl 2017, Cilt: 53 Sayı: 3, 25 - 51, 02.10.2017

Ünal Yerlikaya

Öz

The word taaddî that has an
important place in classical Hanafi law terminology is understood and
transferred as a illegality. That illegality is an objective element
independent from will of acting to act and in addition that be using the word
mutaammid instead of the word mutaaddî at the articles of Ottoman Code of Civil
Law in which it’s organized the direct torts and indirect torts emerges problem
of the word taaddî if it’s reduced to illegality. When analyzed the relevant
parts of classical hanafi literature, it’s seen that word taaddî used to
express the illegal act and at the same time the act released depending on the
person’s will or neglect of care responsibility. In other words, the word
taaddî is used to include meaning of the word taammud. To be using the word
mutaammid instead of the word mutaaddî at the articles of Ottoman Code of Civil
Law support this determination.

Anahtar Kelimeler

Keywords: Hanafi Law Literature, Concept of Teaddî, Tortious Act, Illegality, Defect

HANEFÎ BORÇLAR HUKUKU LİTERATÜRÜNDE TEADDÎ KAVRAMININ ANLAM ÇERÇEVESİ: TEADDÎ-HUKUKA AYKIRILIK-KUSUR İLİŞKİSİ BAĞLAMINDA BİR İNCELEME

Öz

Klasik Hanefî hukuk terminolojisinde önemli bir yeri olan teaddî kelimesi, günümüzde genellikle hukuka aykırılık olarak anlaşılmakta ve aktarılmaktadır. Hukuka aykırılığın, fâilin fiile dönük iradesinden bağımsız objektif bir unsur olması ve Mecelle’nin mübâşeret ve tesebbüb sorumluluğunu düzenleyen ilgili maddelerinde (müteaddî yerine) müteammid kelimesinin kullanılması, teaddîliğin hukuka aykırılığa indirgenip indirgenemeyeceği sorununu karşımıza çıkarmaktadır. Klasik Hanefî literatürün ilgili kısımları incelendiğinde, teaddî kelimesinin, hukuka aykırı ve aynı zamanda fâilinin iradesi sonucu (veya en azından özen yükümlülüğünün ihmali sonucu) açığa çıkmış davranışı temsil etmek üzere kullanıldığı görülmektedir. Bir diğer ifadeyle teaddî kelimesi, teammüd anlamını da kapsayacak bir içerikte kullanılmaktadır. Esasen Mecelle’de, müteaddî yerine müteammid kelimesinin kullanılmış olması da bu tespiti destekler niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Hanefî Hukuk Literatürü, Teaddî Kavramı, Haksız Fiil, Hukuka Aykırılık, Kusur

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut ve Karaman, Derya Ateş, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Özel Borç İlişkileri, Beta Yayınları, 22. Baskı, İstanbul 2014. Alî Haydar, Hoca Emîn Efendizâde (ö. 1334/1915), Dureru’l-Hukkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, I-IV, Matbaa-i Ebu’z-Ziyâ, İstanbul 1330/1914. Antalya, Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, I-II, Beta Yayınları, İstanbul 2012. Âtıf Bey, Kuyucaklızâde Mehmet (ö. 1316/1898), Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye Şerhi ve Kavâıd-i Külliyye-i Fıkhıyye’nin Îzâhı, Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası, İstanbul 1339. Aydın, M. Akif, “İtlâf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXIII, Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2001, ss. 466-469. el-Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed (ö. 786/1384), el-Inâye Şerhu’l-Hidâye (İbnu’l-Humâm’ın Fethu’l-Kadîr’i ile birlikte), I-X, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2003. el-Bağdâdî, Ebû Muhammed Gıyâsüddîn Ğânim b. Muhammed (ö. 1032/1623 [?]), Mecmeu’d-Damânât, I-II, Dâru’l-İslâm, Kahire 1999. Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Yayınevi, İstanbul, ty. Deryal, Yahya ve Genç, Cemal, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010. el-Haddâd, Ebû Bekr Alî b. Muhammed (ö. 800/1398), el-Cevheratü’n-Neyyira, I-II, Pakistan ty. el-Haskefî, Muhammed b. Alî b. Abdirrahmân b. Muhammed (ö. 1088/1677), ed-Durru’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr, Thk. Abdulmun’ım Halîl İbrâhîm, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1423/2002. İbn Mâze, Burhânuddîd Ebu’l-Ma’âlî Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Buhârî (ö. 616/1219), el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhı’n-Nu’mânî, I-IX, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2004. İbn Nuceym, Zeynuddîn b. İbrâhîm b. Muhammed (ö. 970/1562), el-Eşbâh ve’n-Nezâir alâ Mezhebi Ebî Hanîfe, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 2003. _______ el-Bahru’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dakâik, I-IX, Daru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1418/1997. Kâdîzâde, Şemsüddîn Ahmed b. Mahmûd el-Edirnevî (ö. 988/1580), Netâicu’l-Efkâr fî Keşfi’r-Rumûz ve’l-Esrâr/Tekmiletu Fethı’l-Kâdîr (Fethu’l-Kâdîr’in devamında 8, 9 ve 10. ciltler), Ta’lîk ve Tahrîc: Abdurrezzâk Ğâlib el-Mehdî, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1424/2003. el-Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd (ö. 587/1191), Bedâiu’s-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, I-X, Tahkik ve Ta’lîk: A. M. Muavvıd ve A. A. Abdulmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1997. el-Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed el-Hanefî (ö. 428/1037), Muhtasaru’l-Kudûrî fi’l-Fıkhı’l-Hanefî, Tahkîk ve Ta’lîk: Kâmil Muhammed Uveyda, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1418/1997. el-Merğînânî, Burhânuddîn Ebu’l-Hasen Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl (ö. 593/1197), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mubtedî (Fethu’l-Kadîr içinde), I-X, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2003. el-Meydânî, Abdülğanî b. Tâlib b. Hammâde el-Ğuneymî (ö. 1298/1881), el-Lübâb fî Şerhi’l-Kitâb, I-III, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 2007. Nomer, Halûk N., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2012. Reisoğlu, Safa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2005. Sadruşşerîa, Ubeydullâh b. Mes’ûd b. Mahmûd (ö. 747/1347), Şerhu’l-Vikâye, I-II (5 Cüz), Müessesetü’l-Varâk, Amman 2006. es-Semerkandî, Alâuddîn (ö.539/1144), Tuhfetu’l-Fukahâ, I-III, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1984. es-Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, (ö. 483/1090), Kitâbu’l-Mebsût (el-Mebsût), I-XXX, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut ty. Şeyhîzâde, Abdurrahmân b. Muhammed b. Süleymân el-Kelîbûlî (ö. 1078/1667), Mecmeu’l-Enhur fî Şerhı Multeka’l-Ebhur, I-IV, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1419/1997. ez-Zerkâ, Ahmed b. Muhammed (ö. 1357/1938), Şerhu’l-Kavâıdi’l-Fıkhiyye, Dâru’l-Kalem, Dımaşk 1989. Ebu’l-Hâris el-Ğazzî, Muhammed Sıddîkî b. Ahmed el-Burnû, Mevsûatü’l-Kavâıdi’l-Fıkhiyye, I-XIII, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 2003. Yıldız, Kemal, İslâm Sorumluluk Hukuku Akit Dışı Sorumluluk, Hâcegân Akademi Kitaplığı, İstanbul 2005. ez-Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî (ö. 743/1343), Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dakâik, I-VII, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2000.