THE RELATIONSHIP BETWEEN MUSICAL SOUNDS AND COSMIC ORDER IN THE ALKINDÎ’S THOUGHT SYSTEM

Yıl 2018, Cilt: 54 Sayı: 2, 85 - 108, 02.07.2018

Hatice Toksöz

Öz

The first author whose works related to
music in the Islamic thought are available today is al-Kindî. The philosopher wrote
ten books on music; however, only four of them have reached the day. Music is
the way cosmos expresses
itself according to Kindî’s system of thought. According to him, the universe
has a perfect order. He also considers the universe like a human being and
compares it to human organism. Kindî has established a relationship between the
perfect order in the world and the harmony of the sounds of music and explains
the characteristics of music instruments and concepts such as rhythm and tune
uni􀁔ue
to music art through cosmology, namely celestial bodies, material artifacts and
human organisms. In this article, the relation between the musical voices and
the order in the world will be discussed in his system of thought.

Anahtar Kelimeler

al-Kindî, Music, Cosmic Order, Universe

KİNDÎ’NİN DÜȘÜNCESİSTEMİNDE MÜZİKALSESLERLE ÂLEMDEKİ DÜZENARASINDAKİ İLİȘKİ

Öz

İslâm düşüncesinde mûsikîye dair
eserleri günümüze ulaşan ilk müellif Kindî’dir (ö. 252/866?).
Filozof, mûsikî ile ilgili on adet eser telif etmiş, ancak dört tanesi günümüze
ulaşmıştır. Onun düşünce sisteminde mûsikî, kosmosun bir ifadesidir. Ona göre
âlemde mükemmel bir düzen vardır. Kindî, âlemin mükemmel düzenini tek bir şahıs
gibi düşünerek insan organizması ile mukayese etmektedir. Kindî, âlemdeki
mükemmel düzen ile mûsikîdeki seslerin uyumu arasında bir ilişki kurmuş, mûsikî
âletlerinin özelliklerini ve mûsikî sanatına özgü ritim, nağme gibi kavramları
kozmolojiden, yani gök cisimlerinden, maddî âlemden ve insan organizmasından
birtakım örneklerle açıklamıştır. Bu makalede onun düşünce sisteminde müzikal
seslerle âlemdeki düzen arasındaki kurduğu ilişki ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kindî, Müzik, Kozmik Düzen, Âlem

Kaynakça

• A. Lalande. Mevsuatu Lalande el-Felsefiyye. Arapça’ya trc. Halil Ahmed Halil. Beyrut: Menuratu Uveydat, 1996.
• Aristoteles. Gökyüzü Üzerine. trc. Saffet Babür. Ankara: Dost Yayınları, 1997.
• ------------. Metaphysica. Works of Aristotle içinde, İng. trc. W. D. Ross. Oxford at the Clarendon Press, 1954.
• ------------. Ruh Üzerine. trc. Zeki Özcan. İstanbul: Alfa Yayınları, 2001.
• Arslan, Ahmet. İlkçağ Felsefe Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. İzmir: İlahiyat Vakfı Yayınları, 2002.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitabu’t-Ta’rîfâ. nşr. Abdurrahman Umeyra. Beyrut: 1987; Türkçe trc. Arapça-Türkçe Terimler Sözlüğü. trc. Arif Erkan. İstanbul: Bahar Yayınları, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa. “Âhenk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. I: 515-516. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Çetinkaya, Yalçın. İhvân-ı Sâfâ›da Müzik Düşüncesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi, 2005.
• Fârâbî. İhsâ›ul-Ulûm. nşr. Ali Bu Mülhim, Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, 1996
• Farmer, H. G. “Mûsikî”. İslâm Ansiklopedisi. VIII: 678-687. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Hançerlioğlu, Orhan. Felsefe Ansiklopedisi (Düşünürler Bölümü). Ankara: Remzi Kitabevi, 1985.
• Harizmi, Ebû Abdullah el-Katib Muhammed b. Ahmed b. Yusuf. Mefâtihu’l-ulûm. thk. İbrâhim Ebyari. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1989.
• İbn Manzur. Lisanü’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadır, (ts).
• İbn Sînâ. el-Kânûn fi’t-Tıb. trc. Esin Kahya. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2009.
• ------------. Mûsikî. nşr. ve trc., Ahmet Hakkı Turabi. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• İhvân-ı Safâ. Resâil. nşr. Aref Tamer. Beyrut: 1990.
• Kaya, Mahmut. “Kindî ve Felsefesi”. Kindî, Felsefî Risâleler içinde, nşr. ve trc. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• Kindî. Felsefî Risâleler. nşr. ve trc. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014.
• ------------. Müellefâtü’l-Kindî el-mûsikiyye. nşr. Zekeriyya Yusuf. Bağdad: Matbuatu Mecmai’l-İmi’l-Iraki, 1962.
• Kutluer, İlhan. “Nizam”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XXXIII: 173-175. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Kutluer, İlhan. İbn Sînâ Ontolojisinde Zorunlu Varlık. İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
• Medkûr, İbrahim. el-Mu’cemu’l-Felsefî. Kahire: 1983.
• Özcan, Nuri. Çetinkaya, Yalçın. “Mûsiki”. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 31:257-161. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1999.
• Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. trc. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
• Platon. Devlet. trc. Sabahattin Eyuboğlu ve M. Ali Cimgöz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2000.
• ------------. Phaidon. trc. Suut K. Yetkin ve Hamdi R. Atademir. İstanbul: MEB. Yayınları, 1989.
• ------------. Şölen. trc. Azra Erhat ve Sabahattin Eyuboğlu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2000.
• ------------. Timaios. trc. Erol Güney-Lütfü Ay. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 2001.
• Sâmi, Şemsettin. Kâmûs-i Türkî. (Temel Türkçe Sözlük) İstanbul: 1985.
• Sözen, Kemal, “Kâtip Çelebi’nin Devlet Görüşü ve Osmanlı Türk Düşüncesindeki Etkileri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1, sy. 22 (2009): 26-40.
• Toksöz, Hatice. “İbn Sina Felsefesinin Teleolojik Boyutları”. Basılmamış Doktora Tezi, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Turabi, Ahmet Hakkı. “Bağdat’ta Bir Mûsikî Nazariyatçısı: Ya’kûb b. İshâk el-Kindî”. İslâm Medeniyetinde Bağdat (Medînetü’s-Selâm) Uluslararası Sempozyum. (İstanbul, 7-9 Kasım 2008).
• ------------. “İlk Dönem İslâm Dünyasında Mûsikî Çalışmalarına Bakış”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 13-14-15 (İstanbul 1997): 225-248.
• ------------. “Klasik İslâm Düşüncesinde Musikî Tasavvuru”. Sanat ve Klasik. İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
• ------------. “Ya‘kûb b. İshâk el-Kindî’nin Mûsikî Düşüncesi”, Doğu’dan Batı’ya Düşüncenin Serüveni, V, (ed. Bayram Ali Çetinkaya), İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• ------------. el-Kindî’nin Mûsikî Risâleleri. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1996.
• Uysal, Enver. İhvân-ı Safa Felsefesinde Tanrı ve Âlem. İstanbul: MÜ İFAV Yayınları, 1998.