AN EVALUATION ON SUBSTANCES HARMFUL TO HUMAN HEALTH ACCORDING TO THE ISLAMIC LAW

Yıl 2019, Cilt: 55 Sayı: 2, 379 - 404, 26.06.2019

Osman Bayder

Öz

The main aim of this article is to determine the legal judgements of har-mful or probable harmful products to human health according to Islamic Law although they don’t contain a prohibited subs-tance by nass. In order to determine the legal jud-gements of these, fi rstly it has been highlighted that by which reason the animals, wine and blood have been prohibited by nass? Besides, using the water heated by the sun, eating the dead fi sh, taking shower with cold water before taking a bath, eating too much and eating mud and soil in the classical fi qh book are examined and discussed whether these are based on the harmful products or not. In addition, it has been handled the opini-on of fuqahas (Islamic lawyer) on the maintain health and the healing in general. In the conclu-sion, it has been trying to determine the legal judgements of harmful products to human health by divided into four cate-gories according to level of harmfulness.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, harmful products to health, haram-halal products, maintenance of health

SAĞLIĞA ZARARLI MADDELERİN İSLÂM HUKUKU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Çalışmanın temel hedefi  nassen haram kılınmış bir madde içermemesine rağmen insan sağlığına zarar veren veya vermesi muhtemel olan ürünlerin İslâm hukuku açısından hükmünü tespit etmektir. Bu maddelerin hükmünü tespit etmek adına öncelikle naslarla haram kılınmış hayvanlar, şarap ve kanın hangi gerekçeyle haram kılındığı üzerinde durulmuştur. Ayrıca klasik dönem fıkıh kitaplarında yer alan güneşte ısınmış suları kullanmak, kendiliğinden ölmüş balıkları yemek, hamamdan önce soğuk suyla yıkanmak, fazla yemek yemek ve çamur-toprak yemek gibi konular incelenmiş ve bunların sağlığa zarar veren maddelere dayanak teşkil edip etmeyeceği tartışılmıştır. Bunların yanı sıra konuyla bağlantılı olarak fukahanın genel olarak sağlığı koruma ve tedavi olma konusundaki kanaatlerine temas edilmiştir. Çalışma sonunda insan sağlığına zarar veren maddeler, zarar düzeyine göre dört farklı kategoriye ayrılarak hükümleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

sağlığa zararlı maddeler, haram-helal ürünler, İslâm Hukuku, sağlığı korumak

Kaynakça

• Abbâdî, İbn Kâsım. Hâşiye alâ Gureri’l-behiyye. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
• Aynî, Bedreddin Ebu Muhammed Mahmud. El-Binâye şerhu’l-Hidaye. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2000.
• Aynî, Bedreddin Ebu Muhammed Mahmud. Minhatu’s-Sulûk fi şerhi Tuhfeti’l-mulûk. Katar: Vezaretu’l-evkâf ve’ş-şuuni’l-islâmiyye, 2007.
• Bayder, Osman. “Hanefilerin Ameli Farz Kavramına Dair”. Bilimname. 2017.
• Baysa, Hüseyin. “Ömer Müftî Kilisî’nin Sigaranın Hükmü Hakkındaki Görüşünün Değerlendirilmesi -Risâletü’d-Dühân Bağlamında-”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2 (2015).
• Büceyrimî, Süleyman. Büceyrimî ale’l-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-fikr, 2007.
• Cessâs, Ebu Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî. Thk. İsmetullah İnayetullah Muhammed. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Cüveynî, İmâmu’l-Haremeyn Abdulmelik. Nihâyetu’l-matleb fî dirâyeti’l-mezheb. Thk. Abdulazim Mahmud ed-Dîb. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2007.
• Demîrî, Kemâleddin Muhammed b. Musa. En-Necmu’l-vehhâc. Beyrut: Dâru’l-minhâc, 2004.
• Derdîr, Ahmed b. Muhammed b. Ahmed. eş-Şerhu’s-sağîr alâ Akrebi’l-mesâlik. Kahire: Dâru’l-meârif, t.y.
• Ebu’l-Leys es-Semerkandî. Mecmûu’n-nevâzil. Elyazması, Süleymaniye Kütüphanesi, Damad İbrahim, no: 725, t.y.
• Gazali, Ebu Hamid Muhammed. El-Vasît. Thk. Ahmed Mahmud İbrahim. Dâru’s-selâm, 1997.
• Gazali, Ebu Hamid Muhammed. Şifâu’l-ğalîl. Thk. Hamid el-Kebisi. Bağdat: Matbaatu İrşâd, 1971.
• Günenç, Halil. “Sigara ve İslâm”. Sigara ve İnsan Sağlığı. İstanbul: İlmi Neşriyat, 1993.
• Hamevî, Ahmed b. Mustafa. Ğamzu uyûni’l-besâir. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1985.
• Haskefî, Muhammed b. Ali. ed-Durru’l-muhtâr. Thk. Abdulmunim Halil İbrahim. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2002.
• İbn Abidin, Muhammed Emin. Reddu’l-muhtâr. Thk. Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd-Ali Muhammed Muavvaz. Riyad: Dâru âlemi’l-kutub, 2003.
• İbn Ebi’l-İzz, Sadreddin Ali b. Ali. et-Tenbîh alâ müşkilâti’l-Hidâye. Thk. Abdulhakim b. Muhammed Şâkir. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 2003.
• İbn Kesîr. Tefsiru’l-Kur’ani’l-azîm. Riyad: Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Mâze, Burhâneddin Ebu’l-Meâli Mahmud b. Ahmed el-Buhârî. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’manî. Thk. Abdulkerim Sami el-Cundî. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddin. el-Fetâva’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdulkadir Atâ-Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1987.
• İbnu’s-Salâh, Ebu Amr Takıyyüddin Osman b. Salahaddin eş-Şehrezuri. Şerhu müşkili’l-Vasît. Thk. Abdu’l-mun’im Halife Ahmed Bilâl. Suudi Arabistan: Dâru Kunûzi İşbilyâ, 2011.
• İlîş, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Minehu’l-celil Şerhu Muhtasari Halil. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1984.
• İmâdî, Ebulfeth Zeyneddin Abdurrahim. el-Fusûlu’l-İmâdiyye. Elyazması, İstanbul Müftülük ktp. no: 297/511, t.y.
• Kadı Hüseyin, Ebu Muhammed Hüseyin b. Muhammed. et-Ta’lika. Thk. Ali M. Muavvaz - Âdil Ahmed Abdü’l-mevcûd. Mektebetu Nizâr Mustafa el-Bâz, t.y.
• Kadıhan, Fahruddin Hasan b. Mansur el-Özcendî. Fetâvâ. Beyrut: Da-ru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2009.
• Kaffâl eş-Şâşî. Mehâsinu’ş-şerîa. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2007.
• Kahraman, Abdullah. “İslâm Hukuk Düşüncesinde Taabbudî Hükümler ve Taabbudiyyâtın Sahası Üzerine”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi. 2 (2003).
• Kahraman, Abdullah. “Tedavi”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 2011. Karafî, Şihabeddin Ahmed b. İdris. ez-Zahîra. Thk. Muhammed Buhub-ze. Beyrut: Dâru’l-ğarbi’l-İslâmî, 1994.
• Kâsânî, Alâuddin Ebubekir b. Mesud. Bedâiu’s-sanâi’. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1986.
• Kuhistani, Şemseddin. Câmiu’l-mebânî li-mesâili fıkhi’l-Keydânî. Elyazması, Nuru Osmaniye, no: 1600, t.y.
• Maturidî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed. Tevilâtu’l-Kur’an. Thk. Ahmet Vanlıoğlu. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib. el-Hâvi’l-kebir. Thk. Ali Muhammed Muavvaz, Adil Ahmed Abdü’l-mevcud. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1994.
• Merğinânî, Burhaneddin. el-Hidâye. Thk. Tallâl Yusuf. Karataşî-Pakistan: İdaretu’l-Kur’an ve’l-ulûmi’l-islâmiyye, 1417.
• Mevsilî, Ebu’l-Fazl Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li-Ta’lili’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, t.y.
• Molla Hüsrev, Mehmed b. Feramuz. Düreru’l-hükkâm fî şerhi Gureri’l-ahkâm. Karaçi: Mîr Muhammed Kütüphane, ty.
• Musa b. Meymun. Delâletu’l-hâirîn. Elyazması, Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah, no: 1279, t.y.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya Muhyiddin b. Şeref. el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb. Thk. Muhammed Necib el-Mutiî. Cidde: Mektebetu’l-irşâd, t.y.
• Okur, Kaşif Hamdi. “İslâm Hukuku Açısından Helal ve Haram Olan Gıdalar ve Bazı Güncel Meseleler”. Usûl: İslâm Araştırmaları. 11 (2009).
• Öğüt, Salim. “At”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 1991.
• Özkaya, Şennur - Temiz, Ayhan. “Aflatoksinler : Kimyasal Yapıları, Toksisiteleri ve Detoksifikasyonları”. Mikrobiyoloji Dergisi. 1 (2003).
• Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdulkerim b. Muhammed el-Kazvinî. el-Azîz şerhu’l-Vecîz. Thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdulmevcud. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
• Râzî, Zeyneddin Muhammed b. Ebubekir. Tuhfetu’l-mulûk. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 1997.
• Saçaklızade, Mehmed el-Mar’aşî. Risaletu’d-duhân. Elyazması, Süleymaniye Kütüphanesi, İzmir, no: 757, t.y.
• Sadruşşeria, Ubeydullah b. Mesud. Şerhu’l-Vikâye. Amman: Müessesetu’l-varâk, 2006.
• Serahsî, Şemsuleimme. el-Mebsût. Beyrut: Daru’l-ma’rife, 1993. Sübkî, Takiyyuddin Ali b. Abdulkâfî. Tekmiletu’l-Mecmû’. Thk. Mu-hammed Necib el-Mutiî. Cidde: Mektebetu’l-irşâd, t.y.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris. el-Ümm. Thk. Rifat Fevzî Abdulmuttalib. el-Mansura: Dâru’l-vefâ, 2001.
• Şeyh Bedreddin. et-Teshîl. Ed. H. Yunus Apaydın. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 2012.
• Şirâzî, Ebu İshak. el-Mühezzeb. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1992.
• Şirbinî, Şemseddin Muhammed el-Hatîb. el-İknâ’ fi halli elfâzi Ebi’ş-Şu-câ’. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2004.
• Şirbinî, Şemseddin Muhammed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ marifeti elfâzi’l-Minhâc. Thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdulmev-cud. Beyrut: Daru’l-kutubi’l-ilmiyye, 2000. Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dinî Kur’an Dili. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya, 1935.
• Zekeriyya el-Ensârî, Zeyneddin Zekeriyya b. Muhammed. el-Gureru’l-behiyye. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1997.
• Zekeriyya el-Ensârî, Zeyneddin Zekeriyya b. Muhammed. Esne’l-metâlib fi şerhi Ravzi’t-tâlib. Dâru’l-kutubi’l-islâmî, t.y.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. Bahadır. el-Bahru’l-muhît. Kuveyt: Vezaretu’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-islâmiyye bi’l-Kuveyt, 1992.
• Zeylaî, Fahreddin Osman b. Ali. Tebyînu’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dekâik. Bulak: Matbaatu’l-kübra’l-Emiriyye, 1313.