KUR’ÂN’DA “TAKV”NIN BİREYSEL VE TOPLUMSAL BOYUTU

Yıl 2020, Cilt: 56 Sayı: 3, 755 - 780, 15.09.2020

Adil Bor

Öz

İnsanî ve fıtrî değerlerin aşındığı bir ortamda nâzil olmayabaşlayan Kur’ân ile birlikte muhatap kitle, yeni bir varlık,insan ve toplum tasavvurunu ifade eden bir dil ve üsluplabuluştu. Bu makalede, Kur’ân’da yoğun bir şekildezikredilen “takvâ”, “muttakîn” ve farklı türevlerinin ifadeettikleri anlamların tespit edilmesi, takvânın manalarıarasında “korku” anlamının bulunup bulunmadığı özellikletakvâ ve muttakîn kavramlarının tüm Müslüman bireylerikapsayıp kapsamadığı üzerinde durulmuştur. Ayrıca, takvâdeğerlerinin bireyselliğin yanısıra toplumsal yönünün olupolmadığı ve sosyal hayatın temel değerleri olan adalet,ihsan, dürüstlük, ahitlere bağlı kalmak, aklın ve vicdanınonaylamadığı çirkin söz ve davranışlardan kaçınmakgibi değerlerin takvânın kapsamında yer alıp almadığıirdelenmiştir. Bütün bu analizler yapılırken konunundoğru bir şekilde anlaşılmasındaki öneminden dolayıcahiliye şiiri ve klasik sözlüklerde takvâ ve türevlerininanlamları incelenmiştir. Çalışmamızda klasik ve modernçağda yazılmış tefsirlerle birlikte günümüzde konuylailgili yapılan ilmî çalışmalardan da yararlanılmıştır.Takvâ kelimesinin ve türevlerinin Kur’ân’ın ihtiva ettiğideğerlerin bir kısmını değil, Kur’ân’ın tüm değerlerinikapsadığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Takvâ, Birey, Toplum

Teşekkür

Hakem olarak Prof. Dr. Şahin Güven ve Doç. Emrah Dindi

INDIVIDUAL AND SOCIAL ASPECTS OF TAQWA IN THE QUR’AN

Öz

The Qur’an was revealed during a time in which social norms and values depreciated. It introduced humankind in a distinct style and language to a different perspective on interpreting and understanding existence, humankind, and society. This study discusses how to determine the meaning of certain frequently repeated terms in the Qur’an like taqwa, muttaqin, and their different forms within the Qur’anic context; whether or not the word taqwa carries the meaning of fear; and, in particular, whether or not the notions of taqwa and muttaqin encompass all Muslims. Moreover, not only does this article study whether or not the values of taqwa has a societal aspect besides individual, but it also examines if taqwa incorporates key notions for social life such as justice, benevolence, honesty, pacta sund Servanda (agreements must be kept), and abstinence from evil words and ugly behaviors which neither the human mind nor conscience approves of. For all the analyses done in this study, the contribution of Jahiliyya poetry and classical dictionaries in understanding the meaning of taqwa and its derivatives is invaluable. The Qur’an exegeses from the classical and modern period along with recent scientific research will lead us in this study. Eventually it is concluded that taqwa and its linguistic derivatives express not only some but all of the values and norms of the Qur’an.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, Tafsir, Taqwa, Individual, Society.

Kaynakça

• Abdullah b. Mubârek. Müsnedu Abdillâh ibni’l-Mubârek. Thk. Subhîel-Bedrî es-Sâmarrâî. Riyâd: Mektebetu’l-Ma‘ârif, 1407.
• Ahmed b.Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani.el-Müsned. Kahire: Dârü’l-Maârif, 1955.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd. Rûhu’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l- azîm ve’s-sebi’l- mesânî. Beyrut:Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, t.s.
• Arabacı, Fazlı. “İslam’da Dini Bilginin Toplumsal Bağlamı”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/3 (2014): 3.
• Âşûr, Muhammed Tâhir İbn. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunûs: ed-Da-ru’t-Tunûsiyye, 1984.
• Bağdâdî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî et-Taberî. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kurân. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir.Beyrut: Müessesetu’r-Risâl, t.s.
• Bağdâdî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Alî b. Muhammed b. İbrâhîm el-Hâzin. Lübâbü’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl. Riyad: Dâru Tîbe, 1997.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meâlimü’t-tenzîl. Thk. Muhammed Abdullah en- Nemrve Osman Cum’e Damîre. Riyad: Dâru Tîbe, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiu’- sahîh, Babu kavlihi ta‘âlâ ve tezvvedu fe inne hayra’z-zâdi et-takvâ. Buyrut: Dâru’t-Tavki’n-necât, 1422.
• Bursevî, İsmail Hakki. Ruhü’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. İstanbul: MektebetuEser, 1969.
• Çağrıcı, Mustafa. “Kur’ân ve Ahlak”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları.İstanbul: Step Ajans, 2001.
• Cebeci, Lütfullah. Kur’ân’a Göre Takvâ. Ankara: Seba Neşriyat, 1985.
• Celâluddin Ali’s-Sağîr. Devru’t-Takvâ fî’l-Harekâti’l-İctimâiyye.Beyrut: Dâru’l-A‘râf, 1993.
• Debîysî, Muhammed. et-Takvâ fî’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Muhdesîn,2008.
• Derveze, Muhammed İzzet b. Abdilhâdî b. Dervîş. et-Tefsîrü’l-hadîs.Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2000.
• Dımaşki, Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Nûriddîn Alî b. Âdil en-Nu‘mânî. el-Lübâb fî ulûmi’l-Kitâb. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye,1998.
• Düzgün, Şaban Ali. Çağdaş Dünyada Din ve Dindarlar. Ankara: Otto,2017.
• Ebû Zehra, Muhammed b. Ahmed b. Mustafa b. Ahmed. Zehretu’t- tefâsîr.Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, t.s.
• Ebussuûd Efendi. İrşâd-ı aklı selîm ila mezây-ı Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut:Daru’l-Kutub el-İlmiyye, 2010.
• Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib b. Abdirrahmân b. Galibel-Muhâribî el-Gırnâtî. el-Mu.arrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l- azîz.Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiyye, 2001.
• Ensârî. Abdülhamîd b. Abdilkerîm Ferâhî. Müfredâtü’l-Kur’ân. Beyrut:Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 2002.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahmân el-Halîl b. Ahmed. Kitabu’l-Ayn. Beyrut:Mektebetü’l-Hilâl, 1988.
• Gezgin, Ali Galip. “Kur’ân Meallerinde ‘Takvâ’ Kelimesinin TürkçeyeÇeviri Sorunu”. “Kur’ân Mealler Sempozyumu”. İzmir: Diyanet İşleriBaşkanlığı Yayınları, 2003.
• Isfehânî, Rağıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. 2. Baskı Beyrut:Daru’l-Kalem, 2002.
• Izutsu, Tohihiko. Kur’ân’da Dinî ve Ahlaki Kavramlar. Çev. SalahattinAyaz. İstanbul: Beyan Yayanları, 2003.
• Izutsu. Kur’ân’da Allah ve İnsan. Çev. Süleyman Ateş. İstanbul: YeniUfuklar Neşriyat, 2012.
• Kalatcî, Muhammed Revvâs. el-Mevsuatu’l-fıkhiyetu’l-muyessere.Beyrut: 2000.
• Kâşânî, Kemaluddîn Abdurrezzâk. Mucemu İstilâhâti’s-sufuyye. Kum:İntişârâti Bîydar, 1370.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’ân’da Adalet Psikolojisi-Adaleti Engelleyen Psiko-Sosyal Faktörler”. Hikmet Yurdu 5/10 (2012): 61-105.
• Kelbî, Ebu’l- Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed İbn Cüzey.et-Teshîl li-ulûmi’t- tenzîl. Thk. Muhammed Abdülmün‘im el-Yûnusî, İbrâhimAtve İvaz. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Hadise, 1973.
• Kuraşî, Ebu Zeyd Muhammed b. Ebî Hattâb. Cemheratü Eşâri’l-Arab.Kahire: Nahdat-ü Mısr, 1981.
• Matürîdî, Ebû Mansûr. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Kutub el- ilmiyye,2005.
• Merzibânî, Ebû Ubeydullah Muhammed b. Umrân b. Mûsâ.Mu’cemu’ş-şuara. Beyrut: Mektebetü’l-Kutsi, 1982.
• Mısrî, Muhammed Fuâd b. Abdilbâki b. Sâlih. el-Mu.cemü’l-müfeh- resli-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1364h.
• Neysâbûrî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed. el-Vasît fi tefsîri’l-Kur’âni’l-Mecîd. Thk. Adil Ahmed Abdulmevcut, Ahmet Muhammed Sîre veAbdurrahman Uveys. Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiyye, 1994.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. Kahire: Dâru’l-haremeyn, 1997.
• Rıza, Muhammed Reşit. Tefsiru’l-Menâr. 2. Baskı Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Rûmî, Fehd b. Abdurrahman b. Süleyman. Tahrifu’l-mustalahâti’l-Kur’âniyye. Riyâd: Mektebetu Melik Fehd el-vataniyye, 2003.
• Sâdî, Abdurrahman b. Nâsır b. Abdullah. Teysîru’l-Kerîm’r-Rahmânfî tefsîri’l-kelâmi’l-mennân.Thk. Abdurrahman b. Muallâ. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Şâfî, Muhammed Emîn b. Abdullah el-Urumî el-Hererî. Hedâiku’r-revhi ve’r-Reyhân. Thk. Hâşim Muhammed Alî b. Hüseyin. Beyrut:Dâru’t-tevki’n-necât, 2001.
• Şâfiî, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşki. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm. Riyad: Daru’t-Tîbe, 1999.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys İmâmü’l-hüdâ Na'r b. Muhammed b. Ahmedb. İbrâhîm. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiyye,2006.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin. el-Mîzân fî tefsiri’l-Kur’ân. Beyrut:Muessesetu’l-Alâ li’l-Metbuât, 1997.
• Taberistânî, Ebû Abdillâh Ebü’l-Fazl Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b.Hüseyn er- Râzî. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
• Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîru’l-Vasît. Beyrut: er-Risâle, 1987.
• Temîmî, Ebû Abdillâh Abdurrahmân b. Nâsır b. Abdillâh b. Nâsır es-Sa‘dî en-Nâsırî. el-Kavâidü’l-hisân li-tefsîri’l-Kur’ân. Riyâd: Dâ- ru’r-Ruşd, 1999.
• Temîmî, İbn Mukbil el-‘Aclânî. Divânu İbn Mukbil. Thk. İzzet Hasan.Beyrut: Dâru’ş-Şerki’l-Arabi, 1995.
• Tûnusî, İbn Arefe, Ebû Abdullâh Muhammed b. Muhammed b. Arefe el-Verğumî. Et-Tefsîr. Thk. Hasen el-Mennâ. Tunus: Merkezu’l-Buhûsbi-Kulliyeti’l-Zeytûniyye, 1986.
• Uludağ, Süleyman. “Takva”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâmAnsiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Zebîydî, Muhammed b. Muhammed b. Abdurrazzâk. Tâcu’l-arûs mincevâhiri’l-Kâmûs. Kuveyt: Vizâretu’l-irşâd ve’l-enbâi, 1965.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kasım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Keşşâf an hakaikı gavâmizi’t-tenzîl ve .uyûni’l-e.avîl fî vücûhi’t-te.vîl.Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiyye, 1995.
• Zevzen, Hüseyin b. Ahmed. Şer.u’l-Mu.alla.ati’s-Seb.a. Beyrut: Dâru’l-Âlemiyye, 1992.
• Zuhaylî, Vahbe b. Mustafa. et-Tefsîru’l-vasît. Dımaşk: Daru’l-Fikr, t.s.
• Zuhaylî. et-Tefsîru’l-munîr fî’l-akideti ve’ş-Şeriati ve’l-Menhec.Dımaşk: Dâru’l-fikri’l-muasır, t.s.