BABANZÂDE AHMED NAÎM’İN ELE ALDIĞI KELÂMÎ PROBLEMLER

Yıl 2021, Cilt: 57 Sayı: 1, 377 - 402, 15.03.2021

Hilmi Kemal Altun

Öz

Ahmed Naîm Efendi, Osmanlı Devleti’nin bakiyesinden çok yönlü bir âlimdir. Felsefe, hadis, İslâm ahlâkı ve kelâma dair pek çok telifatı vardır. Bu eserler incelendiğinde müellifin yazıları ve ilmî konumunun yanı sıra içerisinde bulunduğu siyasî-fikrî ortam nedeniyle de okunması/anlaşılması gereken bir kişi olduğu görülmektedir. Keza onu tanımak aynı zamanda içerisinde yaşadığı çalkantılı geçiş döneminin özelliklerini anlamak açısından da önemlidir. Nitekim Ahmed Naîm, görev açısından da pek çok üst kademe idarî vazifeler icrâ etmiştir. Bunların başında Osmanlı Devleti’nin ilk üniversitesi olarak kabul edilen Dârülfünûn Felsefe Şubesi hocalığı ve bir dönem de aynı üniversitenin rektörlük görevi gelmektedir. Ayrıca kendisi, Sırât-ı Müstakîm/Sebîlürreşâd çevresinin önde gelen yazarları arasında yer almaktadır. Bu makalelerinin bir kısmı ise kelâm ve siyer hakkındadır. Öte yandan kelâmın yenilenmesine dair ihtiyaçların dile getirildiği bir dönemde yaşayan Ahmed Naîm’in genel teoloji hakkında olduğu kadar bu konudaki düşüncelerinin bilinmesi de önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kelam,, Kelamda Yenilik Düşüncesi,, İslâmcılık,, Ahmed Naîm,, Babanzâde

THE THEOLOGICAL PROBLEMS HANDLED BY BABANZĀDE AHMED NAĪM

Öz

Ahmed Naīm is a sophisticated scholar from the remainder of the Ottoman Empire. He has works on subjects related to different branches of science, especially philosophy and hadith. It is seen that Ahmed Naīm is an author that needs to be read/ understood because of his writings, his scientific position, and the political-intellectual environment he was in. Getting to know him is important to understand the characteristics of the turbulent transition period he lived in in terms of his works and the duties he performed. In terms of duty, he also held many senior administrative positions. Foremost among these were the teaching of Philosophy Branch of Dārülfünūn, and the duty of rector of the same university for a period. In addition, he takes place among the leading writers of Sırāt-ı Müstakīm/ Sebīlürreşād. In addition, indirectly, his thoughts on the subjects of the discipline of Kalam are encountered in his works on Islamic morality. It is important to know the thoughts of Ahmed Naīm, who lived in a period when the calls for the renewal of kalam appeared, about general theology as well as on this subject.

Anahtar Kelimeler

Kalam,, The Idea of Innovation in Kalam,, Islamism,, Ahmed Naīm,, Babanzâde

Kaynakça

• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Akîde-i Ehl-i Sünnet’in Mücmelen Beyanı 2". Sırat-ı Müstakîm (Sebilürreşad) 1/7 (25 Eylül 1324), 101-102.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Akîde-i Ehl-i Sünnet’in Mücmelen Beyanı 4". Sırat-ı Müstakîm (Sebilürreşad) 1/ (Teşrin-i Evvel 1326).
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Arap İhvânımıza Bir Nasihatımız". haz. Cahid Şenel. İttifak 14 (1908), 1.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Devr-i İstibdadda Mekteb-i Sultanî’de Verilen Derslerden İlm-i Tevhidin Tarifi, Sûret-i Tedvîni, Gayesi". Sırat-ı Müstakîm (Sebilürreşad) 1/3 (28 Ağustos 1324), 37-38.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Diyanet-i İslâmiye ve Medeniyet-i Hâzıra ve Âtiye". İkdâm 1947 (1899), 3.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. Genel Çizgileriyle İslâm. İstanbul: Çığır Yayınları, 1975. Ahmed Naîm, Babanzâde. "İlm-i Tevhidin Tarifi, Sûret-i Tedvîni, Gayesi". Sırât-ı Müstakîm (Sebilürreşad) 1/4 (04 Eylül 1324), 55-57.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. İslâm Ahlâkının Esasları. haz. Recep Kılıç. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "İslâmiyet’in Esasları, Mazisi ve Hali". Sebîlürreşâd 7/284 (1332), 369-376.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Muhtaç Olduğumuz Âsâr-ı Diniye". İkdâm 1947 (1899), 3.
• Ahmed Naîm, Babanzâde. "Sıdk-ı Nübüvvet-i Muhammediyenin Tarihen Sübûtu 4". Sırat-ı Müstakîm (Sebilürreşad) 1/19 (Kânun-ı Evvel 1324), 296-298.
• Ali Seydî vd. (ed.). Musavver Dairetü’l-Maarif. 2 Cilt. İstanbul: Kanaat Matbaası, 1913.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Kitâbü’t-Ta’rîfât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Çakan, İsmail Lütfi. "Babanzâde Ahmed Naîm". Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/375-376. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Doğan, Mehmet. "Bir Osmanlı Kürdü Mehmed Naim Bey". Değirmen 24 (Mart 2011), 70-88.
• Ergin, Osman. Balıkesirli Abdülaziz Mecdi Tolun, Hayatı ve Şahsiyeti. İstanbul: Kenan Basımevi, 1942.
• Gümüşoğlu, Hasan. İnanç ve Jön Türk Temelinde Türk Modernizmi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2019.
• Gürlek, Dursun. Ayaklı Kütüphaneler. 2 Cilt. İstanbul: Timaş Yayınları 21. Basım, 2019.
• Hansu, Hüseyin. "Cumhuriyet Dönemi Resmî Tedvin Çalışmaları: Babanzâde Ahmet Naim ve Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Hadis Projesi". Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/21 (2013), 367-405.
• Hansu, Hüseyin. Secdede Biten Bir Ömür Babanzâde Ahmet Naim. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Kara, İsmail. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi-1. 3 Cilt. İstanbul: Dergah Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Kaya, M. Cüneyt - İsmail Kara (ed.). Babanzâde Ahmed Naîm: Hayatı, Eserleri ve Fikirleri. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 1. Basım.
• Kılıç, Recep. "Babanzade Ahmed Naim’in Felsefi Görüşleri". Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 36/1 (1997), 297-339. https://doi. org/10.1501/Ilhfak_0000000863
• Nesefî, Ebü’l-Muîn en-. Tabsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. nşr. Hüseyin Atay, Şaban Ali Düzgün. 2 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
• Öz, Mustafa. "Seyyid Ahmed Han". Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/73-75. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Özen, Şükrü. "Teâruz". Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/208-211. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Özervarlı, Mehmet S. "Son Dönem Osmanlı Düşüncesinde Arayışlar: Mehmed Şerafeddin’in İctima-i İlm-i Kelâm’ı". İslâm Araştırmaları Dergisi, 157-170.
• Özoğul, Şenel. Babanzade Ahmed Naim’in Felsefe Algısı ve Ele Aldığı Felsefi Problemler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2016.
• Pezdevî, Ebu’l-Yusr Muhammed. Usuli’d-Din (Ehl-i Sünnet Akaidi). çev. Şerafettin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2. Basım, 1988.
• Teymiyye, Takiyyüddîn İbn. Derʾü teʿârużi’l-ʿaḳl ve’n-naḳl. thk. Muhammed Reşâd Salim. 10 Cilt. Riyad: Camiatü‘l-İmam Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1991.
• Zebîdî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ahmed b. Abdüllatif. Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercümesi ve Şerhi. çev. Babanzâde Ahmed Naîm - Kamil Miras. 8 Cilt. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2019.
• Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İslâm Düşüncesinde Arayışlar. haz. İlyas Çelebi, Ziya Yılmazer. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1999.