MEHMET AKİF’İN SAFAHAT'INDA BİR İLHAM KAYNAĞI OLARAK KUR’ÂN-I KERîM

Yıl 2021, Cilt: 57 Sayı: 1, 105 - 138, 15.03.2021

Faruk Görgülü

Öz

Mehmet Âkif Ersoy (ö. 1936) denildiğinde hiç şüphesiz aklımıza milli marşımızın yanında, onun Safahat isimli eseri, Millî Mücadele yıllarındaki coşkulu vaaz ve hutbeleri, Sırât-ı Müstakîm ile Sebîlürreşâd dergilerinde yayımlanmış makaleleri gelmektedir. Âkif’in karakter ve ahlâkının temelini Kur’ân-ı Kerîm oluşturur. Eserleri bu zaviyeden incelendiğinde Âkif’in ruh dünyasını besleyen en önemli kaynağın Kur’ân olduğu görülür. Mehmet Âkif büyük bir şair olmanın ötesinde aynı zamanda güçlü bir hatip, etkili bir yazar, iyi bir gözlemci ve bir Kur’ân müfessiridir. Döneminin olumsuz şartları, İslâm dünyasının ve milletimizin içinden geçtiği zorlu süreçler, Âkif’in iç dünyasında derin acılar meydana getirmiştir. Bu nedenle Âkif, hayatı boyunca yaşadıklarını, toplumun acılarını, hüzün ve kederlerini, İslâm dünyasını kuşatan zorlukları şiirlerine yansıtmış, sorunları tespit etmiş, aynı zamanda çözüm önerileri sunmuştur. Bu çalışmada Âkif’in "Safahat" isimli eseri esas alınarak, Kur’ân’ın onun şiirlerine ne derece kaynaklık ettiği ortaya koymaya çalışılmıştır. Bunun yanında onun hayatında Kur’ân’ın yeri ve yaşadığı dönemdeki bazı sosyal problemlere Kur’ân’dan hareketle getirdiği çözüm önerileri hakkında değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Âkif, Safahat, Kur'ân, Şiir, İlham

THE HOLY QUR’AN AS A SOURCE OF INSPIRATION IN MEHMET ÂKİF’S SAFAHAT

Öz

When Mehmet Âkif Ersoy (d. 1936) is mentioned, undoubtedly, besides our National Anthem, his work named Safahat, his enthusiastic sermons and khutbas during the years of the national struggle, and his articles published in the journals of Sirat al-Mustaqim and Sabil al- Rashad come to mind. The Qur’an constitutes the basis of Âkif’s characteristics and morals. If his works are examined from this perspective, it can be noticed that The Qur’an is the most significant source that feeds his world of soul. Beyond being a great poet, Mehmet Âkif is also a powerful orator, an influential writer, a good observer and a Qur’an glossator. The unfavorable conditions of his period, the difficult processes through which the Islamic world and our nation went through, caused deep suffering in the inner world of Âkif. For this reason, Âkif tried to reflect his experiences, the suffering of society, the sadness and grief, the challenges that surround the Islamic world in his poems, identified the problems, and offered solutions at the same time. In this study, it has been tried to reveal the extent to which the Qur’an is the source of his poems based on Âkif's work named "Safahat". In addition, evaluations were made about the place of the Qur’an in his life and the solution suggestions he brought based on the Qur’an to some of the social problems that existed in the period he lived.

Anahtar Kelimeler

Mehmet Âkif, Safahat, Qur’an, Poem, Inspiration

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, Abdülkerim – Abdülkadiroğlu, Nuran. Mehmed Âkif’in Kur’ân-ı Kerîm’i Tefsiri, Mev’iza ve Hutbeleri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1992.
• Akpınar, Ali. "Vahyin Aydınlığında Yaşayan Adam", Vefatının 75. Yıl Anısına Mehmet Âkif Ersoy. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Ayas, Nevzad. "Mehmet Âkif, Zihniyeti ve Düşünce Hayatı", Mehmet Âkif Hayatı Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları, haz. Eşref Edip. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• Aydar, Hidâyet. "Bir Kur’ân Müfessiri Olarak Mehmet Âkif", Diyanet İlmî Dergi 34/4 (Aralık 1996), 25-50.
• Bilgiz, Musa. "Mehmed Âkif’in Şiir ve Düz Yazılarında Kur’ân’dan Temalar", EKEV Akademi Dergisi yıl: 7/15 (Bahar 2003), 159-179.
• Cündioğlu, Dücane. Bir Kur’ân Şairi: Mehmed Âkif ve Kur’ân Meâli. İstanbul: Biruni Yayınları, 2000.
• Çantay, Hasan Basrî. Âkifnâme. İstanbul: Ahmet Sait Matbaası, 1966.
• Çolak, İhsan. "Sebilürreşad ve Safahat’taki Âyetler Üzerinden Mehmet Âkif’in Zihin Haritasını Okumak", SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 34 (2015),143-147.
• Doğan, D. Mehmet. "Mehmet Âkif Ersoy Hayatı, Eseri ve Tesirleri", Vefatının 75. Yıl Anısına Mehmet Âkif Ersoy. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Mehmet Âkif’in Tefsir Yazıları ve Vaazlar. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Mehmet Âkif-Mısır Hayatı ve Kur’ân Meâli. İstanbul: Şule Yayınları, 2015.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. Mehmed Âkif Hakkında Araştırmalar. 3 cilt. İstanbul: Marmara Üniversitesi İFAV Yayınları, 5. Basım, 2006.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Kur’ân’dan Âyetler ve Nesirler. ed. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Yüksel Yayınevi, 1944.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Safahat Tam Metin ve Safahat Dışında Kalmış 54 Şiir. Haz. M. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2007.
• Ersoy, Mehmet Âkif. Safahat. haz. Ertuğrul Düzdağ. Ankara: DİB Yayınları, 2018.
• Fergan, Eşref Edip. Mehmet Âkif- Hayatı Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları. haz. Fahrettin Gün. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
• İmamoğlu, Abdülvahit. Mehmet Âkif ve İnanan İnsan. İstanbul: Ravza Yayınları, 1996.
• Kabaklı, Ahmet. Mehmet Âkif. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı Yayınları, 1984.
• Kuntay, Mithat Cemal. Mehmet Âkif, Hayatı-Seciyesi-Sanatı. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• Mertoğlu, M. Suat. "Mehmet Âkif ve İçtimaî Kur’ân Tefsiri", Vefatının 71. Yılında Mehmet Âkif Ersoy Bilgi Şöleni -Mehmet Âkif Dönemi ve Çevresi-.haz. Mehmet Doğan. Ankara: TYB Vakfı Mehmet Âkif Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2008.
• Münâvî, Muhammed Abdurraûf b. Tâcilârifîn b. Ali. Feyzü’l-kadîr şerhi’l-Câmii’s-sağîr. thk. Hamdî ed-Demirdaş Muhammed. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1418/1998.
• Nazif, Süleyman. Mehmet Âkif. haz. M. Ertuğrul Düzdağ. İstanbul: Kapı Yayınları, 2015.
• Öztürk, Mahmut. "Mehmet Âkif Ersoy’da Tevhid-Vahdet Tasavvuru", Hz. Peygamber Tevhid ve Vahdet. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
• Öztürk, Mahmut. "Mehmed Âkif’in İctimaî Tefsir Yorumları: Hakkın Sesleri Örneği", 80 Yıl Sonra Mehmet Âkif, (27-28 Aralık, 2017), haz. D. Mehmet Doğan. Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, (2017), 79-100.
• Öztürk, Mahmut. "Mehmet Âkif’in ‘Kur’ân’a Hitap’ Şiiri, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/41 (Haziran 2019), 73-97.
• Öztürk, Mahmut. Çalışmaya Dair Âyetlerin Mehmet Âkif’in Hayatındaki Yansımaları", Milletin Sesi Mehmet Âkif, İstanbul: Nida Akademi Yayınları, 2020), 55-81.
• Şahan, Ramazan. "İlhamını Kur’ân’dan Alan Şair Mehmet Âkif". Şarkiyat 11 / 2 (Ağustos 2019), 896-930.
• Şen, Ercan. "İctimâî Tefsir Yaklaşımı Açısından Mehmet Âkif Ersoy’un Kur’ân Yorumu". Yakın Doğu Üniversitesi İslâm Tetkikleri Merkezi Dergisi 1/2 (2015), 163-195.
• Şengüler, İsmail Hakkı. Mehmet Âkif Külliyatı. 10 cilt. İstanbul: Hikmet Neşriyat, 1992.
• Topçu, Nureddin. Mehmet Âkif. İstabul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Tütün, Sevgi. "Mehmet Âkif Ersoy’un Vaaz ve İrşat Faaliyetlerinde Kur’ân Tefsirinin Yeri ve Önemi". Vefatının 75. Yıl Anısına Mehmet Âkif Ersoy. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Vakkasoğlu, Vehbi. Mehmet Âkif. İstanbul: Nesil Yayınları, 2010.