ZEMAHŞERÎ’NİN MÜŞKİL DENİLEN ÂYETLERE DAİR ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2021, Cilt: 57 Sayı: 2, 525 - 560, 15.06.2021

Veysel Gengil

Öz

Kur’ân-ı Kerîm ilahî bir Kitap’tır. O, en-Nisâ 4/82 âyetinde bu durumu açıkça belirtmiş ve aksi olsaydı birçok çelişkinin bünyesinde yer alacağını ifade etmiştir. Âyetin tersinden okunması halinde çelişki barındıran bir kitabın ilahi olmadığı sonucu çıkmaktadır. Buradan hareketle İslâm’a muhalif kişi ya da gruplar, kendilerince çelişkiler bulmuşlar, Kur’ân’ın ihtilaflar içeren kitap olduğunu iddia etmişler ve neticede ona karşı şüphe uyandırmaya çalışmışlardır. Öte yandan Kur’ân kültürü zayıf olan Müslümanlar da bazı âyetlerin görünümü itibariyle birbiriyle ihtilaf içerisinde olduğu (!) şeklinde bir kanaat edinmiş ve sorunun çözümü için âlimlere müracaat etmişlerdir. Bu âlimler de söz konusu soru yahut itirazlara cevap vermişlerdir. Zemahşerî de bu âlimler arasındadır. O, el-Keşşâf’ta Kur’ân’ın tefsirini yaparken müşkil görünen âyetlere atıf yapmış ve akla takılması muhtemel konulara temas etmiştir. İşte bu çalışma onun yorumlarını konu edinmiştir. Bu çerçevede mezkûr eser bütünüyle incelenmiş ve müfessirin soru cevap yöntemiyle ele aldığı müşkil hususlar saptanmıştır. Netice itibariyle Zemahşerî’nin, muhtemel itirazları net bir şekilde ortaya koyduğu ve onlara cevap verdiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Müşkil,, Zemahşerî, Keşşâf

Destekleyen Kurum

yoktur.

Proje Numarası

yoktur.

THE ANALYSIS OF ZAMAKHSHARĪ REGARDING THE VERSES CALLED “MUSHKIL"

Öz

The Qur’ān is a Divine Book. The Qur’ān clearly stated this situation in Surat an-Nisā (4/82) and stated that otherwise, many contradictions will take place within it. If the verse is read in reverse, it is concluded that a book containing contradictions is not divine. On the other hand, individuals or groups opposing Islam have found some contradictions in their own way. Therefore, they claimed that the Qur’an is a book containing disputes and that consequently one should be suspicious of it. On the other hand, Muslims with a weak Qur’anic culture have the opinion that some verses are in conflict with each other due to their appearance. They applied to scholars to solve the problem. These scholars also answered the question or objections in question. Zamakhsharī is also among the aforementioned scholars. While he was interpreting the Qur’an in his Al-Kashshāf, he referred to arduous verses and touched on issues that are likely to be caught in mind. This study is the subject of his comments. In this context, the work named Al-Kashshāf was examined and the issues that the commentator dealt with the method of question and answer were determined. As a result, Zamakhsharī clearly revealed possible objections and then answered them.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ān, mushkil, Zamakhsharī, al-Kashshāf

Proje Numarası

yoktur.

Kaynakça

• Akça, Yunus. “el-Câmi’u li-Ahkâmi’l Kur’ân” Tefsirinde Âhiretle İlgili Âyetlerde Görülen Müşkillerin Çözümü". Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (Haziran 2018), 121-153.
• Boyalık, Mehmet Taha. el-Keşşâf Literatürü- Zemahşerî’nin Tefsir Klasiğinin Etki Tarihi. İstanbul: İsam Yayınları, 2019.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8. Cilt. b.y.: Dâru Tavki’-Necât, 2001.
• Gengil, Veysel. “Şâfiî-Eşarî Müfessir er-Râzî’nin Meçhul Kaynağı Mâtürîdî”. V. Uluslararası Şeyh Şa’ban-ı Veli Sempozyumu- Eşarîlik-. ed. Mustafa Aykaç vd. Kastamonu: 621-633. Kastamonu Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Gözeler, Esra. "Zemahşerî Araştırmaları: Bir Literatür İncelemesi". Kader Kelam Araştırmaları Dergisi 14/1 (Ocak 2016), 84-101.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Muslim ed-Dîneverî. Te’vîlu müşkili’l-Kur’ân. nşr. Seyyid Ahmed. Kahire: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1973.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sader, 1994.
• İbnü’l-Müneyyir, Ebü’l-Abbâs Nâsırüddîn Ahmed b. Muhammed. el-İntiṣâf fîmâ teḍammenehü’l-Keşşâf mine’l-iʿtizâl. Keşşaf Baskısı İçerisinde. thk: Halil Me’mûn. Lübnan: Dâru’l-Marife, 2005.
• Kaya, Mehmet. “Keşşâf Tefsiri Hakkında Yapılmış Akademik Araştırmalar: Bir Literatür İncelemesi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10 (Haziran 2018), 365-414.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Abdullah et-Türkî. 24 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Maden, Şükrü. “Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl Literatürü ve Literatür Değerlendirmesi”. İslam İlim Düşünce Geleneğinde Kâdî Beyzâvî. ed. Müstakim Arıcı. 581-657. İstanbul: İsam Yayınları, 2017.
• Özel, Recep Orhan. Keşşaf Tefsirinin Kur’ân İlimleri Yönünden İncelenmesi. Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Pak, Süleyman. "Ayetlerde Çelişki Bulunduğu Vehmini Gidermede Kullanılan Yöntemler ve Bunların Değerlendirilmesi". Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 8/2 (Haziran 2013), 112-128.
• Pak, Zekeriya. Tefsir Usûlü. Ankara: Bilay Yayınları, 2020.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn. Mefâtîḥu’l-gayb. m.y. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Süyûtî, Celalüddin. el-İtkan fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Ali. Kahire: Dâru’l-hadîs, 2004.
• Tîbî, Şerefuddîn. Fütûḥu’l-gayb fi’l-keşfʿan ḳınâʿi’r-reyb. müşrif Muhammed Abdurahim. thk. Ömer Hasan. 17 Cilt. Ürdün: Câ’izetu Dubeyy ed-Duveliyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm, 2013.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenu’t-Tirmîzî. thk. Beşşâr Avvâd Ma’ruf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslam, 1996.
• Yağmur, Oğuzhan Şemseddin. Zemahşerî’nin Kur’ân’ı Yorumlama Yöntemi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Yerinde, Âdem. “İlk Bakışta Çelişki Görünümü Veren Müşkil âyetler ve Etrafında Oluşan Bilimsel Edebiyat”. Sakarya Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007), 29-61.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâfʿan hakāʾikı gavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk: Halil Me’mûn. Lübnan: Dâru’l-Marife, 2005.
• Zerkeşî, Bedruddin. el-Burhân fî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Zeki Muhammed. 4 Cilt. Riyad: Daru’l-Hadâra, 2009.