AİLE, PSİKOLOJİ VE DİN: AİLE VE DİNİ REHBERLİK BÜROSU (ADRB) ÇALIŞANLARINA YÖNELİK PSİKOEĞİTİM ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 4, 1467 - 1490, 20.12.2022

Hatice Kılınçer

Öz

Aile ve din arasındaki karşılıklı ilişki ve kopmaz bağ dikkatleri bu alanla ilgili çalışmalara çekmiştir. Türkiye’de Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) aileyi koruma ve desteklemek amacıyla Aile ve Dini Rehberlik Bürolarını (ADRB) kurmuştur. Bu çalışma, uzmanların mesleki yeterliliklerini ve sunulan danışmanlığın niteliğini arttırma ve disiplinler arası çalışmaya katkı sağlamak amacıyla bir psiko-eğitim örneği ortaya koymaktır. Araştırmacı tarafından hazırlanan “Aile, Psikoloji ve Din” isimli psiko-eğitim programı (7 modül) ADRB uzmanlarına uygulanmıştır. Psiko-eğitiminin ardından eğitime katılan ADRB uzmanlarıyla (N:61) yarı yapılandırılmış mülakat yapılmış, elde edilen veriler betimsel analiz yöntemiyle analiz edilmiştir. Bulgular “Uzmanların Mesleki Yeterliliği ve Psiko-eğitimle İlgili Değerlendirmeler” ve “Psikolojiyle İlgili Değerlendirmeler ve Psikoloji-Din Arasındaki İlişki” olmak üzere iki tema altında sunulmuştur. Çalışma sonucunda psiko-eğitimin uzmanların hem mesleki yeterlilikleri hem de bireysel gelişimleri için faydalı olduğu, bu tarz eğitimlerin bir seçenekten öte ihtiyaç olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Aile, Din, Psikoloji, Aile ve Dini Rehberlik Bürosu, Aile Danışmanlığı, Mesleki Yeterlilik, Psiko-eğitim, Family, Religion, Psychology, Family and Religious Guidance Offices, Family Therapy, Professional Competence of Experts, Psycho-education

FAMILY, PSYCHOLOGY AND RELIGION: PSYCO-EDUCATIONAL EXAMPLE FOR FAMILY AND RELIGIOUS GUIDANCE OFFICE EXPERTS

Öz

The mutual relationship and unbreakable bond between family and religion has drawn attentions studies on family and religion. In Turkey, the Presidency of Religious Affairs (DIB) has established Family and Religious Guidance Offices (ADRB) to protect and support the family. This study presents an example of psycho-education in order to increase the Professional competence of experts and the quality of the offered counseling, and provide to interdisciplinary work. Psycho-education program (7 modules) named “Family, Psychology and Religion” prepared by the researcher was applied to ADRB experts. After the psycho- education, semi-structured interviews were conducted with ADRB experts (N:61), and the obtained data were analyzed by descriptive analysis method. The findings are presented under two themes: “The Professional Competence of Experts and Evaluations on Psycho-education” and “Assessments on Psychology and the Relationship Between Psychology and Religion”. As a result of the study, it has been seen that psycho-education has beneficial for both Professional competence and personal development of experts, and this type of education has been a necessity rather than an option.

Anahtar Kelimeler

Family, Religion, Psychology, Family and Religious Guidance Offices, Family Therapy, Professional Competence of Experts, Psycho-education

Kaynakça

• Adak, Nurşen. “Toplumun Temel Yapı Taşı: Aile”. Kurumlara Sosyolojik Bakış. ed. Sevinç Güçlü. 27-60. İstanbul: Kitabevi, 2. Basım, 2015.
• ADRB. “Diyanet İşleri Başkanlığı Aile ve Dinî Rehberlik Büro veya Merkezleri Çalışma Yönergesi, Diyanet İşleri Başkanlığı Aile ve Dinî Rehberlik Büro veya Merkezleri Çalışma Yönergesi.ˮ 8150 (20 Ocak 2019).
• Ağırbaş, Furkan. Manevi Yönelimli Aile Danışmanlığı. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Aluş, Yadigar. Türk Ailesinde Eşler Arası Mutluluk Algısı ve Beklentileri: Sakarya İli Örneği. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Doktora Tezi, 2016.
• Angın, Yasemin. Aile ve Dini Rehberlik Bürosu Görevlilerinin Karşılaştıkları Psiko-sosyal Sorunlara Yaklaşımlarının Dini Danışmanlık ve Rehberlik Açısından Değerlendirilmesi. Erzurum: Erzurum Atatürk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Angın, Yasemin - Altaş, Nurullah. “Aile ve Dini Rehberlik Bürosu Görevlilerinin Karşılaştıkları Psiko-sosyal Sorunlara Yaklaşımlarının Dini Danışmanlık ve Rehberlik Açısından Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2018), 661-689.
• Avcılar, Mehmet Zafer. Evlilik Öncesinde Aile Danışmanlığı Hizmeti Alınmasının Evlilik Sürecine, Yaşamına ve İşlevselliğine Katkılarının Araştırılması. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Aybey, Salih. “Aile ve Dini Rehberlik Bürolarına Gelen Sorular Işığında Kadınların Boşanma Nedenleri (Ege Bölgesi Örneği)”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29/8 (2015), 104-126.
• Aziz, Aysel. Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2017.
• Baş, Türker - Akturan, Ulun. Sosyal Bilimlerde Bilgisayar Destekli Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 3. Basım, ts.
• Bulut Ateş, Fatoş. “Aile Danışmanlığı”. Kuram ve Uygulamaları ile Aile Danışmanlığı. ed. Turan Akbaş - Niliüfer Ş. Özabacı. 3-37. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2019.
• Can, İslam. “Ailenin Tarihsel Gelişimi Dünü Bügünü ve Yarını”. Sistematik Aile Sosyolojisi. ed. Mustafa Aydın. 65-86. Konya: Çizgi Kitapevi, 2023.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni: Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. çev. Selçuk Beşir Demir. Ankara: Eğiten Kitap, 2014.
• Çiftkat, Saadet. Diyanet İşleri Başkanlığı Bünyesindeki Aile İrşat ve Rehberlik Hizmetlerinin Din Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi (Elazığ İli Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• DİB. Din Hizmetleri Raporu. Faaliyet Raporu. Ankara: DİB, 2018.
• DİB. Diyanet Aile Çalışmaları. Ankara: DİB Yayınları, 2022.
• DİB. “Diyanet İşleri Başkanlığı Görev ve Çalışma Yönergesi”. E.66202, 8. madde, 2017.
• Düzgüner, Sevde - Ayten, Ali. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri Temel Bilgiler Kılavuzu. Ankara: DİB Yayınları, 2020.
• Ferah, Nimet. “Bireysel Psikoloji ve Din”. Toplum Bilimleri Dergisi 8/15 (2014), 195-208.
• Ferah, Nimet. Boşanma Psikolojisi:Dini Başa Çıkma Yaklaşımı. İstanbul: Marmara Akademi Yayınları, 2019.
• Ferah, Nimet. “Boşanma Sürecindeki Bireylerde Depresyon Anksiyete Stres ve Dini Başa Çıkma Arasındaki İlişki”. Bilimname 2019/37 (2019), 383-405.
• Genç, Selçuk. Toplumsal Kurum Olarak Dinin Aile Kurumundaki Yeri Aile İrşat ve Rehberlik Büroları Çankaya Müftülüğü Örneği. Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Glidden, Matthew. Culture, Relıgıon/Spirituality, and Marriage: What Does the Research Say. Azusa California: Azusa Pacific University, Master, 2016.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem. Benlik, Aile ve İnsan Gelişimi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Karabacak, Mustafa Kemal. Aile İçi Çatışma ve Anlaşmazlıkların Çözümünde Dini Danışmanlığın Önemi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Din hizmetlerinde Psikolojik Formasyon Yeterliliğinin Önemi ve İlahiyat Fakültelerindeki Psikoloji Eğitimi Üzerine Görüş ve Öneriler”. Türkiye Yüksek Din Eğitimi Sorunları Sempozyumu. 83-103. Isparta: 2004.
• Karagöz, Sema - Böke, Emine Gümüş. Aile ve Dini Rehberlik Merkezlerinde Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri. Ankara: DİB Yayınları, 2020.
• Kılınçer, Hatice. “Aile Danışmanlığında Maneviyat Boyutunun Önemi”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2021), 263-273.
• Kılınçer, Hatice. “Manevi Danışmanların Aile Danışmanlığı Hakkındaki Algı ve Tutumları”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Farklı Alanlardan Araştırma Bulguları ve Değerlendirmeler. ed. Ali Ayten. 65-97. İstanbul: DEM Yayınları, 2019.
• Kılınçer, Hatice. Maneviyat Yönelimli Aile Danışmanlığı: Yaşantısal Aile Danışmanlığı Çerçevesinde Bir Model Önerisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
• Kocaoğlu, Nevres Nuri. İl Müftülüğüne Sorulan Sorulardaki Psikolojik Arka Plan (Kayseri Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Kuş, Elif. Nicel-Nitel Araştırma Teknikleri. Sosyal Bilimlerde Araştırma Teknikleri: Nicel mi Nitel mi? Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
• Mahoney, Annette. “Religion in Families 1999 to 2009: A Relational Spirituality Framework”. 72/4 (2010), 805-827.
• Nazlı, Serap. Aile Danışmanlığı. Ankara: Anı Yayıncılık, 14. Basım, 2018.
• Özbay, Ferhunde. Dünden Bugüne Aile, Kent ve Nüfus. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015.
• Özdemir, Ömer. Aile İrşat ve Rehberlik Bürolarının Yetişkin Din Eğitimine Katkısı: Adana İl Örneği. Adana: Çukurova Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Özgüven, İbrahim E. Evlilik ve Aile Terapisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 3. Basım, 2014.
• Rusu, Petruta P. - Turliuc, Maria N. “Ethical Issues of Integrating Spirituality and Religion in Couple and Family Therapy”. Romanian Journal of Bioethics 9/1 (2011), 83-95.
• Şahin, Tuba Kevser. Dini Danışmanlık Bağlamında Aile İrşat ve Rehberlik Bürosu Faaliyetleri. Konya: Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Şen, Bilge. Aile İrşat ve Rehberlik Bürosuna Sorulan Sorular Işığında İstanbul’da Aile Hayatının Sosyolojik Analizi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Şimşek, Hasan - Yıldırım, Ali. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Tekin Epik, Meryem - Altay, Selin. “Bir Sosyal Politika Aracı Olarak Tarihsel Süreçte Ailenin Değişen ve Değişmeyen Rolleri”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 17/38 (ts.), 35-58.
• Tekin, Mustafa. “Dinlerin Perspektifinden Aile Kurumu”. Aile Sosyolojisi. ed. Kadir Canatan - Ergun Yıldırım. İstanbul: Açılım Kitap, 2016.
• TUİK. Evlenme ve Boşanma İstatistikleri. Evlenme sayısı kaba evlenme hızı boşanma sayısı ve kaba boşanma hızı. TÜİK Veri Portalı, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2021-45568
• Tuncel, Zehra. Ankara İlindeki Aile ve Dini Rehberlik Bürolarına Yapılan Başvurularda Öne Çıkan Temel Problemlerin Yetişkin Din Eğitimi Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Yaman, Neslihan. “Terapötik Süreçte Maneviyat: Ruh Sağlığı Çalışanlarının Değerlendirmeleriyle Ülkemizden Örnekler”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Farklı Alanlardan Araştırma Bulguları ve Değerlendirmeler. ed. Ali Ayten. 17- 45. İstanbul: DEM Yayınları, 2019.
• Yıldırım, Suzan. Yaşanmış Olaylar Bağlamında Dini Danışmanlığa Konu Olan Aile İçi Sorunlar: Bursa ve İzmir Örneği. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
• Yıldız, Zehra. Diyanet İşleri Başkanlığı Aile İrşat ve Rehberlik Bürosuna Gelenlerin Psikososyal Zemini: Kırşehir Örneği. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.