Intra-Linguistic and Extra-Linguistic Functions of Dialects

Yıl 2021, Cilt: 15 Sayı: 29, 55 - 66, 30.11.2021

İsa Sarı

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.968787

Cited By: 1

Öz

Dialects, which are uncodified local or regional forms of speech that differ from each other at different linguistic levels like phonology, morphology and vocabulary, have a lower area of influence compared to the coded standard language, contain a large number of data or meta-informational issues not only for language researches but also for different disciplines. In addition to these, dialects have very different functions in both social and cultural layers. In the present study, both linguistic and extra-linguistic functions of dialects, belonging to different categories such as sincerity or belonging, comedy and humor, will be touched on, and what other functions they can fulfill both at the socio-cultural level and behind these levels will be touched on.

Anahtar Kelimeler

language variants, dialectology, dialect

Ağızların Dil-İçi ve Dil-Ötesi İşlevleri

Öz

Birbirlerinden ses bilgisi, biçim bilgisi, sözvarlığı ve nadiren sözdizimi düzeylerinde farklılıklar gösteren, kodlanmış standart dile kıyasla etki alanları daha düşük bulunan kodlanmamış yerel veya bölgesel konuşma biçimleri niteliğindeki ağızlar, sadece dil araştırmaları için değil farklı disiplinler için de çok sayıda veri veya tanımlayıcı bilgi (meta veri) niteliğindeki hususları barındırmaktadır. Bunların yanı sıra ağızlar gerek toplumsal gerek kültürel katmanlarda birbirinden çok farklı işlevlere sahiptir. Bu çalışmada samimiyet ve aidiyet kurma, güldürü ve mizah, dil tarihinin yeniden kurulması gibi birbirinden farklı kategorilere ait işlevleri barındıran ağızların hem dile dair işlevlerine hem de dil-ötesi diğer işlevlerine değinilecek ve gerek sosyo-kültürel düzeyde gerek bu düzeylerin gerisinde başkaca ne tür işlevleri yerine getirebileceğine temas edilecektir.

Anahtar Kelimeler

dil varyantları, diyalektoloji, ağız

Kaynakça

• AKAR, Ali (2011). "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Oğuzca Dışı Dil Unsurları." 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10-15 Eylül 2007) Bildirileri; Dil Bilimi, Dil Bilgisi ve Dil Eğitimi, I. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 23-38.
• AKAR, Ali (2016). "Sosyal Bilimlerin Veri Kaynağı Olarak Ağızlar". Akademik Bakış, 10/19: 169-182.
• ALYILMAZ, Semra; Alyılmaz, Cengiz (2018). "Ağız Bilimi Çalışmalarının Türkçe Öğretimi Açısından Önemi". Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 45: 7-38.
• BURAN, Ahmet (2004). "Konuşma Dili-Yazı Dili İlişkileri ve Cumhuriyet Devrinde Yazı Dilinin Ağızlardan Aldığı Kelimeler Üzerine Bir Değerlendirme". Zeynep Korkmaz Armağanı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 80-102.
• CHAMBERS, Jack; TRUDGILL, Peter (2004). Dialectology (2. baskı). Cambridge: Cambridge University Press.
• BOBERG, Charles; NERBONNE John; WATT, Dominic (ed.) (2018). The Handbook of Dialectology. Oxford: Wiley-Blackwell.
• DEMİR, Nurettin (1997). “Bir Tuva Masalının Türkiye Türkçesine Aktarılması”. Sibirya Araştırmaları (Haz. Emine Gürsoy-Naskali), İstanbul: Simurg Yayıncılık, 379-389.
• DEMİR, Nurettin (2001). "Araştırma Konusu Olarak Bursa'da Türkçe". Türk Dili, 592: 440-446.
• DEMİR, Nurettin (2002). "Ağız Terimi Üzerine". Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 4: 105-116.
• DEMİR, Nurettin. (2007). “Anadolu Ağızlarında Kullanılan Geçmiş Zaman Eki -(y)Xk”. Edebiyat ve Dil Yazıları: Mustafa İsen’e Armağan (Edt. Ayşenur Külahlıoğlu İslam - Süer Eker). Ankara: Grafiker Yayınları, 371-385.
• DEMİR, Nurettin (2009). "Ağız Dokümantasyonu Niçin Gereklidir?". Türkiye Türkçesi Ağızları Çalıştayı Bildirileri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 183-191.
• DEMİR, Nurettin (2011). "Ağızlar Nerelerde Kullanılır". 38. ICANAS, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (10-15 Eylül 2007) Bildirileri; Dil Bilimi, Dil Bilgisi ve Dil Eğitimi, I. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 2204-2211.
• DEMİR, Nurettin (2017). "Ankara Türküleri ve Ankara Ağızları". Anadolu'nun Sırlı Sesi, Müziğiyle Ankara. Ankara: SFN Yayınları, 90-101.
• EISENSTEIN, Jacob (2018). "Identifying Regional Dialects in Online Social Media". Handbook of Dialectology (Edt. Charles Boberg - John Nerbonne - Dominic Watt). Oxford: Wiley-Blackwell, 368-383.
• GEMALMAZ, Efrasiyap (1989). "Ağız Bilimi Araştırmaları Üzerine Genellemeler". Türk Kültürü Araştırmaları-Halil Fikret Alasya’ya Armağan. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 149-159.
• GÜZEL, Ferdi (2021). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Eskicil (Arkaik) Kelimeler. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• HİRİK, Erkan (2016). "Ağızlarda Kelime Eşdeğerliği: Nevşehir Ağzı Örneği". II. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildiri Metinleri, (Edt. Filiz Kılıç - Tuncay Bülbül). Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Basımevi, 497-515.
• KORKMAZ, Zeynep (1965). "Eski Anadolu Türkçesindeki -van/-ven, vuz/-vüz Kişi ve Bildirme Eklerinin Anadolu Ağızlarındaki Kalıntıları". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 12: 43-65.
• KORKMAZ, Zeynep (1971). "Anadolu Ağızlarının Etnik Yapı ile İlişkisi Sorunu". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 19; 21-32.
• KORKMAZ, Zeynep (2007). "Anadolu ve Rumeli Ağızlarının Dayandığı Temeller". Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 55; 87-110.
• KORKMAZ, Zeynep (2008). "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Dil Özellikleri-Etnik Yapı Bağlantısı ve Beklentilerimiz". Türk Dili, 679; 6-10.
• ÜNVEREN, Dilek (2020). "Türkçe Öğretiminde Türkiye Türkçesi Ağızları ile Buna Yönelik Öğretmen Tutum ve Görüşleri". Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 6/1; 260-278.
• YILDIZ, Hüseyin (2012). "Türki̇ye Türkçesi̇ Ağızlarında Zetasi̇zm/Rotasi̇zm Meselesi̇ni̇n İzleri̇". Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 10: 263-323.
• YILDIZ, Hüseyin (2014). "Türkiye Türkçesi Ağızlarında Lambdasizm Sigmatizm Meselesinin İzleri". Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 15: 105-134.