Inheritance of Turkish-Russian Linguistic Relations: Turkisms in the Russian Language

Yıl 2024, Cilt: 18 Sayı: 34, 139 - 160, 31.05.2024

Renata Aktaş

https://doi.org/10.54316/dilarastirmalari.1370029

Öz

Borrowed words are widespread in the Russian language. Among borrowings, Turkisms, which came into Russian from all Turkic dialects over a long period of time, occupy an important place. In this study, the term Turkism has been explained, a chronology of historical periods of Turkish-Russian language relations has been presented, and a semantic classification of words of Turkic origin in Russian has been given. Etymological and descriptive dictionaries of the Russian language were used for the study. As a result, 801 words were found, which included nouns and adjectives with Turkish origin. All Turkisms were divided into three groups: 1) Animate names (names and nicknames of people), 2) Inanimate nouns (names of objects and constructions), 3) Names of animals and plants. As a result of the research it was found out that close cultural and everyday relations between the two peoples influenced the linguistic relations and left a big soyed in the Russian language. It has been noticed that among Turkisms the names of everyday objects, foodstuffs, clothes, fabrics, geographical names, etc. stand out. This indicates the close contact between the two peoples at the everyday level.

Anahtar Kelimeler

borrowed words, turkism, Turkish borrowed words in Russian, Turkish names, Turkish-Russian language relations

Türk-Rus Dil İlişkilerinin Mirası: Rusça'da Türkizmler

Öz

Rus dilinde ödünç kelimelerin geniş bir anlamı ve yeri vardır. Ödünç kelimeler arasında uzun bir süre boyunca tüm Türk lehçelerinden Rusçaya gelen ve türkizm olarak adlandırılan önemli bir yer tutulmaktadır. Bu çalışmada Türkizm teriminin açıklaması, Türk-Rus dil ilişkilerinin tarihi dönemlerinin kronolojisi belirtilmesi ve Rusça'da Türkçe kökenli kelimelerin anlamsal sınıflandırması yapılmıştır. Araştırmayı yürütmek için Rus dilinin etimolojik ve açıklayıcı sözlükleri tarayarak adlar ve sıfatlar üzerine çalışılmıştır. 801 Türkçe kökenli kelime 1) Canlı isimler (insanların isimleri ve takma adları), 2) Cansız isimler (nesnelerin ve yapıların isimleri), 3) Hayvanların ve bitkilerin isimler üç gruba ayrarak sınıflandırılmıştır. İki halk arasındaki yakın kültürel ve günlük ilişkilerin dil ilişkilerini etkilediği açıkça görülmektedir. Türkizmler arasında gündelik nesnelerin, yiyeceklerin, giysilerin, kumaşların, coğrafi adlarının vb. isimlerinin öne çıktığı gözlenmektedir. Türkizmlerdeki fonetik ve morfolojik değişiklikler ayrı bir dikkat gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

alıntı kelimeler, türkizm, Rusçada Türkçe alıntı, Türkçe adlar, Türkçe-Rusça dil ilişkileri.

Kaynakça

• AKALIN, Şükrü Halûk vd.( 2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• BASKAKOV, Nikolay (1992). Russkiye Familii Tyurkskogo Proishojdeniya. Bakı: Yazıcı.
• BUDAGOV, Ruben (1985). Problemı Razviyıya Yazıka. Moskova: Procveşeniye.
• BURAN, Ahmet (2001). Yabancı Diller Karşısında Türkçe. Türk Yurdu - Türkçeye Saygı 21: 79-82.
• DAL, Vladimir (1956). Büyük Rus Dilinin Açıklamalı Sözlüğü.
• DURMUŞ, Oğuzhan. (2004). Alıntı Kelimeler Bakımından Türkçe Sözlük. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi: 1-21.
• EFE, Kürşat (2017). Tarihi Türk Lehçelerinde Alıntı Hayvan İsimleri. Route Educational and Social Science Journal, August, Volume 4 (5).
• FASMER, Max (1986). Russkiy Etimologicheskiy Slovar.
• FİLİN, Fedot (1965-1974). Slovar Russkih Narodnıh Govorov. Moskova.
• HOSKİNG, Geoffrey (2015). Rusya ve Ruslar. Erken Dönemden 21.yüzyıla. (Çev. K. Acar). İstanbul: İletişim Yayınları.
• KARAAĞAÇ, Günay (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• KARAAĞAÇ, Günay (2008). Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi. Karaağaç, G. Türkçe Verintiler Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• KARAAĞAÇ, Günay (1998). Türkçenin Komşularıyla İlişkilerine Genel Bir Bakış. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 28: 359-406.
• KARAAĞAÇ, Günay (2002). Dil, Tarih, İnsan. Ankara: Akçağ Yayınları.
• KARİMULLİNA, Guzel (2007). Tyurkskiye Leksicheskiye Elementı v Russkoy Lingvografii XVIII-XX веков vekov. Kazan.
• KOÇ, Kenan vd. (2003). Kazak Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınevi.
• OJEGOV, Sergey (1989). Slovar Russkogo Yazıka. Moskva: Russkiy Yazık.
• SEMENOVA, Nelli vd. (2009). Slovar İnostrannıh Terminov. Moskva: Russkiy Yazık Media.
• ŞERBİNİN, Vladimir (1994).Yeni Rusça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Multilingual Yayınları. ŞIPOVA, Yelena (1976). Slovar Türkizmov Russkogo Yazıka. Alma-Ata: Nauka. UŞAKOV, Dmitry. Tolkovıy Slovar Russkogo yazıka. 1935- 1940// https://ushakovdictionary .ru VALİSHEVSKİY, Kazemir (1993). İvan Groznıy. İstoricheskiy Ocherk. Moskova: Kvadrat.