Ahmet Mithat Efendi’s Views on Free Trade Versus Protectionism As Expressed in His Work “Ekonomi Politik”

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 16, 31 - 48, 31.10.2017

Engin Çağman

Öz

A prolific intellectual of the late Ottoman period who wrote in almost all
literary genres, Ahmet Mithat Efendi (1844-1912) also took a keen interest in
economics, on which he authored two works titled Ekonomi Politik (Political Economy) and Hallu’l-Ukad (Untying the Knots). In his book Ekonomi Politik he drew upon a handbook by the Belgian politician
and economist Brusker (Charles de Brouckère), a point he made clear in the
book’s preface. Although he occasionally quoted Brusker in the work, he
explicitly raised certain objections to the author.

Familiarizing his readers with the basic concepts of economics in his Ekonomi Politik, Ahmet Mithat Efendi
also articulated his recommendations about the economic policies which he
believed to be necessary for the Ottoman Empire.
In the debate on free trade versus protectionism, a hot topic from the second
half of the 19^th century, he advocated the latter, and tried to
explain his rationale behind his opinion.

This paper discusses Ahmet Mithat Efendi’s views on economic
protectionism and free trade as stressed in certain chapters of his Ekonomi Politik, a topic that was under
debate among the contemporary Ottoman economists and statesmen and also
survived into the agenda of the newly-established Republic of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, Ekonomi Politik, free trade

Ahmet Mithat Efendi’nin “Ekonomi Politik” Adlı Eserinde İktisadî Serbestiyet ve Korumacılık Düşünceleri

Öz

Son dönem Osmanlı
aydınlarından Ahmet Mithat Efendi (1844-1912), edebiyatın hemen hemen her
türünde eserler vermiş; bunun yanı sıra iktisatla da ilgilenerek bu hususa dair
Ekonomi Politik ve Hallu’l-Ukad adlı kitapları yazmıştır. Ahmet Mithat Efendi,
Ekonomi Politik adlı eserini yazarken Belçikalı iktisatçı Brusker’in bir
risalesinden faydalanmış ve kitabın ön sözünde de bunu ifade etmiştir. Her ne
kadar zaman zaman Brusker’den alıntılar yapmışsa da kendisine katılmadığı
hususları açıkça ifade etmiştir. 

Ekonomi Politik’te
iktisadın temel kavramlarıyla ilgili bilgiler veren ve Osmanlı Devleti’nin
uygulamasını gerekli gördüğü iktisat politikalarına dair tavsiyelerde bulunan
Ahmet Mithat Efendi, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren gündeme gelen
liberalizm-korumacılık ikileminde korumacılıktan yana tavır koymuş ve bunun
nedenlerini de izah etmeye çalışmıştır.

Makale, Osmanlı iktisatçıları
ve devlet adamları arasında tartışılan ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti’ne
de intikal eden iktisadî korumacılık ve serbestiyet düşüncelerine Ahmet Mithat
Efendi’nin Ekonomi Politik adlı eserindeki yaklaşımını ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Mithat Efendi, Ekonomi Politik, serbestiyet

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. İktisat Metinleri, (Sadeleştirenler: Erdoğan Erbay-Ali Utku), Çizgi Kitabevi, Konya, 2005
• Çakmak, Diren. Osmanlı İktisat Düşüncesinin Evrimi, Libra Yayınları, İstanbul, 2011
• Çakmak, Orhan. “Osmanlı’da Piyasa Zihniyeti Ve Girişimcilik (Adam Smith Yaklaşımına Göre Bir Analiz)”, http://www.orhinvest.com/Upload/Sayfa/1_osmanlida_piyasa_zihniyeti.pdf, (Erişim tarihi 05.10.2017), ss. 1-63
• Çavdar, Tevfik. Türkiye’de Liberalizmin Doğuşu, Uygarlık Yayınları, İstanbul, 1982
• Georgeon, François. Osmanlı-Türk Modernleşmesi 1900-1930, (Çev. Ali Berktay), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006
• Mardin, Şerif. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İktisadî Düşüncenin Gelişmesi (1838-1918)”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, ss. 618-634
• M. Orhan Okay, “İktisatta Millî Düşünceye Doğru”, Türk Kültürü Dergisi, C. XVIII, Sayı: 207-208, ss. 72-98
• Savan, Mehmet. II. Meşrutiyet Döneminde Sırat-ı Müstakim Mecmuası Örneğinde İslamcıların İktisadî Görüşleri (1908-1912), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), 2017
• Sayar, Ahmet Güner. Osmanlı İktisat Düşüncesinin Çağdaşlaşması, Ötüken Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, 2000
• Toprak Zafer, “II. Meşrutiyet Döneminde İktisadî Düşünce”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 3, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, ss. 635-640