Respect in the Book of Dede Korkut

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 16, 7 - 29, 31.10.2017

Cafer Özdemir

Öz

The Book of Dede Korkut, one of the most important
works in the Turkish culture, has rich material in terms of folklore. The book,
which has been studied many times inside and outside Turkey and whose various
beauties are discovered every time it is read, is a kind of reflection of
Turkish society. Studying various elements of the social structure in the book
is beneficial in terms of monitoring the cultural change and continuity in
Turkish society. The concept of “respect”, which is one of the important values
of the social life and which is considered important in every part of society,
is the starting point of this study. This concept, which forms a basis for
healthy communication among individuals, is essential for the strength and
continuity of the family which is regarded as the foundation stone of society.
The elimination of negativity and the happiness of the individuals in
particular and the society in general depend to a large extent on respect. In
the Book of Dede Korkut, respect is generally seen between parents and children,
and spouses. In addition, it is found that there is great respect for elders,
and rulers, who are regarded as the representatives of God on earth. In the
narratives, it is also seen that respect is reflected in spoken language and
that the characters display behaviours that express physical respect. Although
there are some events that require physical respect, this detail has not been
mentioned in the description of the events and characters. The concept of
respect, which is an indispensable value for the Turkish society, has been
brought to the future through these stories as an important part of the
cultural heritage of the society. As long as the feeling of respect is
maintained, it is clear that the Turkish family and nation will not have any concerns
for the future.

Anahtar Kelimeler

The Book of Dede Korkut, value, respect

Dede Korkut Kitabında Saygı

Öz

Türk
kültürünün önemli eserlerinden biri olan Dede Korkut kitabı, halk bilimi
açısından zengin bir malzemeye sahiptir. Yurt içi ve dışında hakkında birçok
çalışma yapılan ve her okunduğunda farklı güzellikleri keşfedilen bu eser, Türk
toplumunun bir aynası konumundadır. Eserde toplum yapısına ait çeşitli ögelerin
araştırılması, Türk toplumunda kültürel değişme ve devamlılığın izlenmesi açısından
büyük yararlılıklar sağlayacaktır. Toplumsal yaşamın önemli değerlerinden olan
ve toplumun her kesiminde önem verilen saygı kavramı bu çalışmanın hareket
noktasını oluşturur. Bireyler arası sağlıklı iletişimin temelini oluşturan bu
kavram, öncelikle toplumun temel taşı kabul edilen aile kurumunun sağlamlığı ve
devamlılığının vazgeçilmez şartlarından biridir. Yaşanılan olumsuzlukların
bertaraf edilmesi, özelde bireyin, genelde toplumun mutluluğu büyük oranda
saygı duygusuna bağlıdır. Dede Korkut kitabında saygının büyük oranda çocuklar
ve ebeveynleri ile eşler arasında belirginleştiği görülür. Bunun yanında
büyüklere ve Tanrının yeryüzündeki temsilcileri sayılan yöneticilere de büyük
saygı duyulduğu tespit edilmiştir. Anlatılarda saygının konuşulan dile
yansıdığı, bunun yanında kahramanların eylemsel saygıyı ifade eden davranışlar
sergilediği de görülür. Bedensel saygıyı gerektirecek olaylar yaşandığı halde
olayların ve kahramanların tasvirinde bu ayrıntıya değinilmemiştir. Türk
toplumunun vazgeçilmez bir değeri olan saygı kavramı, toplumun kültürel
mirasının bir parçası olarak bu hikâyeler vasıtası ile geleceğe taşınmıştır.
Saygı duygusu muhafaza edildiği müddetçe Türk ailesi ve milletinin gelecek
kaygısı taşımayacağı aşikârdır.Türk
kültürünün önemli eserlerinden biri olan Dede Korkut kitabı, halk bilimi
açısından zengin bir malzemeye sahiptir. Yurt içi ve dışında hakkında birçok
çalışma yapılan ve her okunduğunda farklı güzellikleri keşfedilen bu eser, Türk
toplumunun bir aynası konumundadır. Eserde toplum yapısına ait çeşitli ögelerin
araştırılması, Türk toplumunda kültürel değişme ve devamlılığın izlenmesi açısından
büyük yararlılıklar sağlayacaktır. Toplumsal yaşamın önemli değerlerinden olan
ve toplumun her kesiminde önem verilen saygı kavramı bu çalışmanın hareket
noktasını oluşturur. Bireyler arası sağlıklı iletişimin temelini oluşturan bu
kavram, öncelikle toplumun temel taşı kabul edilen aile kurumunun sağlamlığı ve
devamlılığının vazgeçilmez şartlarından biridir. Yaşanılan olumsuzlukların
bertaraf edilmesi, özelde bireyin, genelde toplumun mutluluğu büyük oranda
saygı duygusuna bağlıdır. Dede Korkut kitabında saygının büyük oranda çocuklar
ve ebeveynleri ile eşler arasında belirginleştiği görülür. Bunun yanında
büyüklere ve Tanrının yeryüzündeki temsilcileri sayılan yöneticilere de büyük
saygı duyulduğu tespit edilmiştir. Anlatılarda saygının konuşulan dile
yansıdığı, bunun yanında kahramanların eylemsel saygıyı ifade eden davranışlar
sergilediği de görülür. Bedensel saygıyı gerektirecek olaylar yaşandığı halde
olayların ve kahramanların tasvirinde bu ayrıntıya değinilmemiştir. Türk
toplumunun vazgeçilmez bir değeri olan saygı kavramı, toplumun kültürel
mirasının bir parçası olarak bu hikâyeler vasıtası ile geleceğe taşınmıştır.
Saygı duygusu muhafaza edildiği müddetçe Türk ailesi ve milletinin gelecek
kaygısı taşımayacağı aşikârdır.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut kitabı, değer, saygı

Kaynakça

• Abdulla, Kamal (2012), Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut, (Akt. Ali Duymaz), İstanbul: Ötüken Yayınları. Aydemir, Adem (2014), “Divanü Lûgati’t-Türk’e Göre İnsanlar Arasındaki İlişkilerde Nezaket”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 3/3, s. 14-36. Başgöz, İlhan (1998), Dede Korkut Destanında Epitetler, (Çev. Nebi ÖZDEMİR), Millî Folklor, C. 5, S.37, s. 23-35. Birgül, Alev Kâhya (2000), “Dede Korkut Hikâyelerinde Kadının Konumu”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, (19-21.10.1999, Ankara), s. 229-244. Çetinkaya, Gülnaz (2013), “Dede Korkut Hikâyelerinde Sembol Olarak Meydan”, Millî Folklor, C. 12, S. 98, s. 73-86. Demirbilek, Salih (2006), “Dede Korkut Oğuznamelerinde Aile”, VII. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, Gaziantep (27 Haziran-1 Temmuz 2006). s. 1-11. Demirci, Kerim (2006), “Toplumsal Yapıların Saygı İfadesi Formlarında Dile Yansıması”, Millî Folklor, C. 9, S. 69, s. 38-45. Deveci, Handan-BELET, Dilek (2013), “Dede Korkut Hikâyelerinde Yer Alan Değerler”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 12, S.46, s. 294-321. Duymaz, Ali (2002), “Dede Korkut Kitabı’nda Alplığa Geçiş ve Topluma Katılma Törenleri Üzerine Bir Değerlendirme”, İslâmiyet Öncesi Türk Destanları, (Ed. Saim Sakaoğlu, Ali Duymaz), İstanbul: Ötüken Yayınları, s. 125-137. Ekici, Metin (2000), “Dede Korkut Kitabı’nda Kadın Tipleri”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, (19-21.10.1999, Ankara), s. 123-138. ___________ (2001), “Dirse Han Oğlu Boğaç Han Anlatmasında Bireysellik ve Toplumsal Bütünlük”, Millî Folklor, C.7, S.52, s. 50-59. Erdoğan, Hilal (2014), Dede Korkut Oğuznamelerinde Doğa, İnsan ve Mekân İlişkileri, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ergin, Muharrem (2014), Dede Korkut Kitabı 1, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Gökyay, Orhan Şaik (2007), Dedem Korkudun Kitabı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi. Günay, Umay T. (2000), “Dede Korkut Kitabı ve Toplumsal Değerlerin Tahlili”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, (19-21.10.1999, Ankara), s. 191-202. ¬¬¬¬¬¬¬¬_______________(1998), “Dede Korkut Hikâyelerindeki Karakterlerin Tahlili”, Millî Folklor, C. 5, S. 37, s. 3-12. Kant, Immanuel (1995), Ahlâk Metafiziğinin Temellendirilmesi, (Çev. İ. Kuçuradi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. Kâşgarlı Mahmud (2013), Divanü Lûgati’t-Türk, (Çev. Besim Atalay), Cilt I-IV, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Kırman, Ümral (2004), Dede Korkut Anlatılarının Karşıtlıklar Kuramına Göre Çözümlemesi ve Bu Kuramın Anlatı Öğretiminde Kullanımı, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: (yayımlanmamış doktora Tezi). Kocakaplan, İsa (2004), “Dede Korkut’un Delileri”, Millî Folklor, C. 8, S. 64, s. 18-24. Kuzay Demir, Gonca-DURANLI, Muvaffak (2015), “Dede Korkut Anlatmalarında Küçük Düşme Motifi”, Millî Folklor, C. 14, S. 107, s. 49-59. Oğuz, M. Öcal (1996), “Manas Destanı ve Dede Korkut Kitabı’nda Kardeşler Arası İlişkiler”, Millî Folklor, C. 4, S. 31, s. 37-41. Öncül, Remzi (2000), Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü, İstanbul: MEB Yayınları. Özdemir, Cafer (2016), “Hacı Bektaş Veli’nin Velâyetnâme Adlı Eserinde Yer Alan Halk Kültürü Unsurlarına İşlevsel Bir Bakış”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, S. 78, s. 197-217. Özbay, Murat-KARAKUŞ TAYŞİ, Esra (2011), “Türkçe Öğretiminde Dede Korkut Hikâyeleri”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, C. 1, S. 1. s. 21-31. Özkartal, Mehmet (2009), İlköğretim Sanat Etkinlikleri Dersinde Dede Korkut Destanı’nın Millî Değerlerin Kazanılmasına Etkisi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: (yayımlanmamış doktora tezi). Savran, Hülya (2004), “Dede Korkut Kitabı’nda Anne-Çocuk İlişkisi”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 7, S. 12, s. 89-103. Şahin, Veysel (2010), “Dede Korkut Hikâyelerinde İyilik İmgesinin Görüntü Seviyeleri”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 29, s. 43-54. Yalçınkaya, Fatoş (2015), “Geleneği Geleceğe Taşıyan Oğullar: Dede Korkut Kitabı’nda Baba-Oğul İlişkisi”, Millî Folklor, C. 14, S. 107, s. 60-71. Yaylagül, Özen (2005), “Eski Türkçede Nezaket İfadeleri”, Millî Folklor, C. 9, S. 68, s. 151-165.