Ulupamir-Kırgız Adlarındaki Ad Seçimi Farklılaşmaları (Ulupamir Mahallesi Örneği)

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 18, 101 - 126, 19.10.2018

Rabia Şenay Şişman

https://doi.org/10.30767/diledeara.472557

Öz

Hızla gerçekleşen sosyal değişim ve gelişim karşısında ad verme geleneğinin idrak ettiği farklılaşmaları, kişi adları üzerinden takip etme gereği düşünülmüş ve Anadolu Türkçesiyle Ulupamir halkının bağlı olduğu Orta Asya Türk dilinin karşılıklı etkileşimleri sonrası yerel sözcüklerin içinde bulunduğu hâl ve anlam bilgisine ulaşma ihtiyacı doğrultusunda bir çalışma planlanmış; ses-anlam ile ilintili değişikliklerin yerinde tespiti için saha kaynaklı veriler öncelikli kılınmıştır. Ulupamir Kırgız Türkleri çerçevesinde planlanmış incelemenin amacı 1995-2015 yılları arasındaki topluluk kişi adları seçiminde âmil olan unsurları belirlemek şeklindedir. Düşünülen unsur tespiti işlevinin yanında kişi adlarında anlamdan bağımsız görülen düzensiz ses olaylarıyla ilgili bazı özellikler saptanmıştır. Bu saptamalara ait elde edilmiş bulgular çalışmanın alt basamaklarını oluşturacak bir düzenlemeyle ifade edilmiştir. Adlandırma geleneği üzerine kurulu bu araştırmada, alışkanlıklar kişi adı boyutunda ele alınmış ve dün ile bugünün farkını ortaya koymak amacıyla çalışma yapılandırılmıştır. Bulguların dille ilişkili disiplinlere olumlu veri katkısı sunacağı umulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Ulupamir Mahallesi-Kırgız Türkleri, dil bilimi

Kaynakça

• Acıpayamlı, Orhan (1992). “Türk kültüründe Ad Koyma Folkloru’nun Morfolojik Ve Fonksiyonel Yönlerden İncelenmesi” IV. Milletlerarası Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Gelenek, Görenek ve İnançlar IV/ 1-15 Ergönenç, A. D. (2012). “Nogay Türklerinde Kişi Adları”, Dil Araştırmaları, Sayı.10; sayfa 99-122. Aksan, D. (1977, 1982). Her Yönüyle Dil 1,3, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. — (1987). Her Yönüyle Dil. Cilt I., Ankara: Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu. — (1995). Her Yönüyle Dil/Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Ayverdi, İ. (2005). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat. Banguoğlu, T. (1974). Türkçenin Grameri, İstanbul: Baha Matbaası. Buran, A. (2006). “Çağdaş Türk Yazı Dillerinde Ve Türkiye Türkçesi Ağızlarında İkincil Uzun Ünlüler”, (10-12 Nisan) II. Kayseri Ve Yöresi Kültür, Sanat Ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Erciyes Üniversitesi Kayseri. Clauson, G. (1972). An Etymological Dictionary of pre-thirteenth-century Turkish, Oxford At The Clarendon Press. Çelik, C. (2005). İsim Kültürü Ve Din. Konya: Çizgi Kitabevi. Demirci, M. (2017). “Derleme Sözlüğü’ne Osmaniye, Düziçi Ağzından Katkılar” Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. Sayı. 6(3), ss.1360-383. Dilipak, A. vd. (1996). Ansiklopedik İsim Sözlüğü İstanbul: Risale Yayınları. Erciş Nüfusu. http://www.nufusune.com/ercis-ilce-nufusu-van (e.t. 15.06.2017) Ergin, M. (2000). Türk Dil Bilgisi, İstanbul: Bayrak Yayınları. Gülensoy, T. (1999). “Türk Kişi Adlarının Dil Ve Tarih Açısından Önemi”, Türk Dil Ve Edebiyat Dergisi (Türk Dili) C: 1999/I, Sayı: 565; Sayfa.3-8. İnan, A. (1965). “Kazak Ve Kırgız Yazı Dillerinde Dudak Benzeşmesi (Labial Attraksiyon) Meselesi”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1964, Sayfa. 67-76 Ankara Kalın, İ. (2016). Ben, Öteki Ve Ötesi (İslam-Batı İlişkileri Tarihine Giriş), İstanbul: İnsan Yayınları. S. 331, 4. Baskı. Kayıpov, S. (2010). “Ethnological Review Of The Van Kyrgyz”, International Journal Of Central Asian Studies, 2010/14 Seoul, Korea, S. 181-199. Kılıç, F. (2003). “Kırgız Türkçesinin İçkilik Ağzı”, Kök Sosyal Ve Stratejik Dergisi, Vol. V., Num, 1. (Spring) S. 81-135 Kırgız, Ayşe Nur (2009). Van Ulupamir Kırgız Ağzı Üzerine Derleme Çalışması (İnceleme Metin-Sözlük) Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Kişi Adları Sözlüğü. http://www.tdk.gov.tr (e.t. 14.08.2017) Kişi Adları. http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_kisiadlari&view=kisiadlari (e.t. 11.07.2017) Kubbealtı Lugatı. http://lugatim.com (e.t. 10.09.2017) Ögel, B. (2003). Türk Mitolojisi I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, Sayfa: 498-511. Pekaçar, Ç. (1995). Pamir (Afganistan) Kırgız Türkleri Ağzı, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Rásonyi, L. (1963). “Türklükte Kadın Adları”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Sayfa 63-87, Ankara. Sakaoğlu, S. (2001). Türk Ad Bilimi I: Giris, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, S. 9-10-11. Türkiye İstatistik Kurumu http://tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1332 (e.t. 07.07.2017) Ülkütaşır, M. Ş. (1938). Türklerde Ad Verme Âdetleri, Halk Bilgisi Haberleri 81, 194-199. Yıldız, N. (1994). Manas Destanı (W. Radloff) Ve Kırgız Kültürü İle İlgili Tespit Ve Tahliller, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yudahin, K. K. (1998): Kırgız Sözlüğü (S.S.C. B. Bilimler Akademisinin Doğuyu İnceleme Enstitüsü, Abdullah Taymas (Çev.), Ankara: Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 93-121, Cilt:1-Cilt: 2. Yunusaliyev B. M. (1971). Kırgız Dialektologiyası, Frunze, Mektep Basması.