Mutfak Çıkmazı’nda Felsefi Bir Eylem Olarak Yemek Yapmak ve Yemek Yemek

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 18, 169 - 197, 19.10.2018

Şener Şükrü Yiğitler

https://doi.org/10.30767/diledeara.472569

Öz

Yemek yapmak ve yemek yemek, günlük hayatın ayrılmaz parçalarıdır. Hayati oldukları kadar verdikleri zihinsel/bedensel tatmin duygusuyla da insanı besleyen, yaşamı zenginleştiren bu eylemler, sanatsal ürünlere malzeme olmuşlardır. Edebiyatta da mutfaktaki hazırlıklara, yemek sofralarına, eğlence masalarına çok fazla rastlanmaktadır. Dünya edebiyatındaki kurmaca örneklerin çokluğu yanında Türk edebiyatında yemek konusu çoğu zaman kurmaca dışı alanda yoğunlaşmıştır. Türk yazarlarının başta Ramazan sofraları olmak üzere, hemen her mevsimde ve belli mekânlarda bulunabilecek yiyecek ve içeceklerle ilgili yazdıkları hacimli bir külliyat oluşturmaktadır. Mutfak Çıkmazı (1960), kurmaca dışı sofralar bir yana bırakılırsa, yemek yapmak ve yemek yemek konusunda Türk edebiyatında akla gelen en önemli eserlerden biridir. Bu romanda yemek yapmak, ilk bakışta, içine düştüğü yalnızlık ve başarısızlık duygusuyla kendini bütün hayattan soyutlayan bir hukuk öğrencisinin anlamsız tutkusu gibi görünmektedir. Dönemin edebî ürünlerinden de izlendiği üzere, Tahsin Yücel’in ilk romanı olan Mutfak Çıkmazı’nın yayımlandığı 60’lı yılların başında, Türk entelijansiyasının ilgisini çeken konuların başında varoluşçuluk ve yabancılaşma gelmektedir. Varoluşçu eserlerin Türk edebiyatçıları üzerinde fazlasıyla etkili olduğu bu dönemde Türk edebiyatında da benzer izlekler işlenmeye başlamıştır. Tahsin Yücel’in, çağdaş Fransız edebiyatının en önemli romanlarından Yabancı’daki hayata yabancılaşmış, uyumsuz karakteri Mersault’nun bir benzerini yarattığı Mutfak Çıkmazı’nda romanı için seçtiği yemek temasına birtakım felsefi anlamlar yüklediği görülmektedir. Konuyla ilgili pek çok önemli kurmaca eserde iyileştirici, zevk verici ve birleştirici yanları öne çıkarılan yemek yapmak ve yemek yemek eylemlerinin, Tahsin Yücel tarafından oldukça farklı biçimde ele alındığı dikkat çekmektedir. Romanın içeriksel zeminini yemek yapmak teması, düşünsel altyapısını kişinin çevresine duyduğu kayıtsızlık ve tiksintinin bir sonucu olan yabancılaşma düşüncesi oluşturmaktadır. Bu makalede, Tahsin Yücel’in Mutfak Çıkmazı romanının ana temaları olan yemek yapmak ve yemek yemek izleklerini, edebiyatta alışılmışın dışında olarak yalnızlaştırıcı ve yabancılaştırıcı bir felsefi eylem 

Anahtar Kelimeler

Tahsin Yücel, Mutfak Çıkmazı

Kaynakça

• Arendt, Hannah (2016), Kötülüğün Sıradanlığı: Adolf Eichmann Kudüs’te, çev. Özge Çelik, İstanbul: Metis Yayınları, 4. bs. Bachelard, Gaston (1996), Mekânın Poetikası, çev. Aykut Derman, İstanbul: Kesit Yayıncılık. Baran, Selçuk (1975), Bir Solgun Adam, İstanbul: Milliyet Yayınları, 1. bs. Beardsworth, Alan ve Keil, Teresa (2011) Yemek Sosyolojisi: Yemek ve Toplum Çalışmasına Bir Davet, çev. Abdülbaki Dede, İstanbul: Phoneix Yayınları. Belge, Murat (2016), Tarih Boyunca Yemek Kültürü, İstanbul: İletişim Yayınları, 14. bs. Binbirçiçek Akdeniz, Emel (2012), J. P. Sartre’da Yabancılaşma Fenomeni, İstanbul: Karakoyun Yayınları, 1. bs. Bora, Aksu, (2009), “Rüyası Ömrümüzün Çünkü Eşyaya Siner”, Cins Cins Mekân, der. Ayten Alkan, İstanbul: Varlık Yayınları, 1. bs. Bozkurt, Nejat (2008), 20. Yüzyıl Düşünce Akımları-Yorumlar Eleştiriler, İstanbul: Morpa Kültür Yayınları, 3. bs. Gürsoy, Deniz (2013), Yiyelim İçelim, Tarihini Bilelim-Dünden Bugüne Gastronomi, İstanbul: Oğlan Yayınları, 1. bs. Ichijo, Atsuko ve Ranta, Ronald (2018), Yemek ve Ulusal Kimlik: Gündelik Yaşamdan Küresel Siyasete, çev. Emrullah Ataseven, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1. bs. İleri, Selim (2010), Oburcuk Mutfakta, İstanbul: Everest Yayınları, 2. bs. Kafka, Franz (2015), Dönüşüm, çev. Ahmet Cemal, İstanbul: Can Yayınları, 48. bs. Kafka, Franz (2016), Bütün Öyküler, çev. Kâmuran Şipal, İstanbul: Cem Yayınevi, 5. bs. Kırkoğlu, Serdar Rıfat (2004), “Yeme-İçme ve Edebiyat”, Kitaplık Dergisi, S.78, Aralık, s. 87-88. Onaran, Burak (2015), Mutfakta Tarih-Yemeğin Politik Serüvenleri, İstanbul: İletişim Yayınları, 1. bs. Özata Dirlikyapan, Jale (2013), Kabuğunu Kıran Hikâye-Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı, İstanbul: Metis Yayınları, 2. bs. Samancı, Özge (2012), “Food Studies in Ottoman-Turkish Historiography”, Writing Food History, ed. Kyri W. Kalflin, New York: Berg. Samancı, Özge (2014), “Avrupa’da ve Türkiye’de Yemek Tarihçiliğine Kısa Bir Bakış”, Mutfakta Tarih Var-Yemek Kültürü ve Tarihçiliği, der. Ayşegül Avcı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2. bs. Sartre, Jean Paul (1995), Bulantı, çev. Erdoğan Alkan, İstanbul: Oda Yayınları, 2. bs. Sartre, Jean Paul (2018), Varoluşçuluk, çev. Asım Bezirci, İstanbul: Say Yayınları, 28. bs. Tanpınar, Ahmet Hamdi (1988), 19’uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitabevi, 7. bs. Tanpınar, Ahmet Hamdi (1997), Tanpınar’dan Hasan-Âli Yücel’e Mektuplar, haz. Canan Yücel Eronat, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. bs. Tanpınar, Ahmet Hamdi (2013), Hikâyeler, İstanbul: Dergâh Yayınları, 10. bs. Toptaş, Hasan Ali (2013), Heba, İstanbul: İletişim Yayınları, 1. bs. Ulutaş, Nurullah ve Ulu, Emine (2015), “Türk Romanında Kimlik Bunalımı”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 10/8 Spring, s. 2095-2114. Yavuz, Hilmi (2018), “Edebiyat ve Sofra” Yemek ve Kültür, Çiya Yayınları, S. 50, Kış, s. 7-8. Yücel, Tahsin (2016), Mutfak Çıkmazı, İstanbul: Can Yayınları, 4 bs.