AN ANALYSIS OF YAHYA KEMAL’S POEM “VOICE” [SES]

Yıl 2020, Sayı: 21, 13 - 40, 20.03.2020

Muharrem Dayanç

https://doi.org/10.30767/diledeara.664784

Öz

Yahya Kemal is undoubtedly one of the founding poets of modern Turkish literature. One of the main characteristics that distinguishes him from the poets of his generation is that he focused on the new experiments in inner musicality rather than the external elements in composing poetry. In this context, the main concept identified with the name of the poet in the history of Turkish poetry is “derûnî âhenk” [rythme intérieur] or “musical sentence” in poetry. In addition to producing poetry in internal rhythm, he was also writing essays on the musical devices in poetry, such as on internal harmony, internal rhythm or internal musicality. This shows that he wasn’t just enthusiastic about the art of poetry, but someone who thinks seriously about it.

This article aims to provide a close reading and interpretation of Yahya Kemal’s poem entitled “Ses” [Voice] in order to demonstrate how he distanced himself from the understanding of poetry based on the external world. This attitude in composing poetry based on internal harmony exemplified in this rubai allowed Yahya Kemal to produce a unique poetry that was different from other poets of the time. In examining his rejection of the notion of theme-oriented poetry describing the outside world and favoring pure poetry based on the internal harmony, the article also considers Nazim Hikmet’s “Today is Sunday” [Bugün Pazar] and Salah Birsel’s “The Poetry Lesson” [Şiir Dersi].

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal, Voice in Poetry, Modern Poetry, Internal Rhythm, Pure and Subject-Oriented Poetry

Yahya Kemal’in “Ses” Adlı (“Ver” Redifli) Rubaisinin Çözümlenmesi

Öz

Modern Türk şiirinin kurucu şairlerinden biri hiç kuşkusuz Yahya Kemal’dir. Onu çağdaşı yazar ve şairlerden ayıran temel niteliklerden biri dış dünyaya ait unsurlardan çok, şiirinin içyapısında denediği ve zamanla geliştirip olgunlaştırdığı yeni yaklaşımlara odaklanmasıdır. Bu bahiste/şiir tarihinde şairin adıyla özdeşleşen ana kavram “derûnî âhenk” (rythme intérieur) yani “musiki cümlesi”dir. Aynı zamanda şair, bu kavramla ilgili kafa yoran, bilgi üreten ilk araştırmacılardan biridir de. “Gerçek”/“asıl”/“halis”/“öz” şiir bahsinin temel kavramlarından biri olan “derûnî âhenk”i konuşmalarında/yazılarında ısrarla işleyen Yahya Kemal, bu kavrama giden yolda “iç uyum”/“iç ritim”/“iç musiki” gibi ifadelere de sık sık atıfta bulunur. Konuları derinleştirmesi ve sarih hale getirmesiyle onun, şiir sanatı bağlamında asla bir heveskâr değil, bu işe ömrünü adayan çok yönlü bir mütefekkir olduğu söylenebilir.
Bu yazıda, Yahya Kemal’in -biraz da devrin şartlarının zorlamasıyla- konuya ve dış dünyaya yaslanan şiirle ve şiir anlayışıyla arasına mesafe koyup şiirin iç dünyasına doğru çıktığı yolculuğu özetlediği “Ses” adlı (“Ver” redifli) rubaisinden hareketle yaşadığı değişim veya bir başka ifadeyle şairin şiir sanatıyla ilgili orijinal/farklı bir perspektif ortaya koyma çabası çözümlenmeye çalışılacaktır. Yararlanılacak başka örneklerle birlikte bu yorumun birlikte ele alınacağı diğer metinler Nazım Hikmet’in “Bugün Pazar” ile Salah Birsel’in “Şiir Dersi” şiirleri olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yahya Kemal, Şiirde Ses, Modern Şiir, Derunî Âhenk, Saf ve Konuya Yaslanan Şiir

Kaynakça

• Açıkgöz, Halil (2008), “Mâhurdan Gazel’de Ses Düzlemi”, İstanbul Yahya Kemal Enstitüsü Mecmuası V, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• Akgül, Alphan (2014), Anlamın Sesi -Yahya Kemal Beyatlı’nın Şiir Estetiği-, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Akün, Ömer Faruk (2014), “La Marseillaise’in Türkçede En Eski Manzum Tercümesi”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c. XXII, İstanbul, İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Alkan, Erdoğan (1995), Şiir Sanatı, İstanbul, Yön Yayıncılık.
• Ayan, Hüseyin (1981), Leylâ vü Mecnûn (Fuzûlî), İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Ayda, Adile (1962), “Mülâkat”, Yahya Kemal Kendi Ağzından Fikirleri ve Sanat Görüşleri, Ankara, Ajans-Türk Matbaası.
• Ayvazoğlu, Beşir (2008), Yahya Kemal ‘Eve Dönen Adam’ Ansiklopedik Biyografi, İstanbul, Kapı Yayınları.
• Banarlı, Nihad Sami (1997), Yahya Kemal’in Hatıraları, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• Başer, Sait (2008), “Bir Kurucu Akıl Olarak Yahya Kemal”, Yahya Kemal Beyatlı -Ölümünün 50. Yılı-, Editör: Kâzım Yetiş, İstanbul, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• (Bengü), Memet Fuat (2001), Nâzım Hikmet: Portreler, İstanbul, YKY.
• Berk, İlhan (2001), Poetika, İstanbul, YKY.
• (Beyatlı), Yahya Kemal (2015), “26 Ağustos 1922”, Eski Şiirin Rüzgârıyle, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1922), “26 Ağustos 1922”, nr. 440-3468, 1 Eylül 1338/1922.
• ______, (1990), “Aşk (Lirizm)”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Antoine’la Musâhabe”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Biz Nasıl Şiir İsteriz?”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Eski Şiirimiz”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Hâdisât-ı Edebiyye”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Lisâna Dâir Güft ü Gû”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Nâmık Kemal’e Dâir”, Edebiyata Dair, Konuşan: Ahmet Emin Yalman, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1939), “Nurullah Ataç’a Gazel”, Foto Magazin, No: 19, 1 Kasım 1939.
• ______, (1990), “Râsih’in Matla’ı”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Sâde Bir Görüş”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Şiir Okumaya Dâir”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Şiir ve Müddeâ”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Şiir”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Şiire Dâir Bir Konferans Plânı”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Tenkîd Tecrübesi”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Tiyatro”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Türkçe”, Edebiyata Dair, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Yahya Kemal Bey’le Mülâkat”, Edebiyata Dair, Konuşan: Orhan Seyfi (Orhon), İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Yahya Kemal ile Konuştum”, Edebiyata Dair, Konuşan: Hikmet Feridun, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1990), “Yahya Kemal’le Bir Mülâkat”, Edebiyata Dair, Konuşan: Cevdet Perin, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (2015), Eski Şiirin Rüzgârıyle, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (2008), Kendi Gök Kubbemiz, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• ______, (1992), Eğil Dağlar, İstanbul, M.E.B. Yayınları.
• Birinci, Necat (2000), “Yahya Kemal’in Yazılarında Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal Paşa”, Edebiyat Üzerine İncelemeler, İstanbul, Kitabevi Yayınları.
• Birsel, Salâh (1986), Şiirin İlkeleri, İstanbul, Broy Yayınları.
• Can, Adem (2015) Şiir/de/Ritim, Ankara, Birleşik Kitabevi.
• Eliot, T.S. (1990), Edebiyat Üzerine Düşünceler, çev. Sevim Kantarcıoğlu, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gönülden Gönüle Fuat Bayramoğlu İle Anılarda (1994), Haz. İsmail Parlatır, İstanbul.
• (Horozcu), Oktay Rifat (2002), Bütün Şiirleri I, İstanbul, Adam Yayınları.
• Kahraman, Hasan Bülent (1997), Yahya Kemal Rimbaud’yu Okudu mu?, İstanbul, YKY.
• (Kısakürek), Necip Fazıl (2013), O ve Ben, İstanbul, Büyük Doğu Yayınları.
• Özpalabıyıklar, Selahattin (2003), A’dan Z’ye İlhan Berk, İstanbul, YKY.
• Paz, Octavia (1995), Şiir Nedir? Yay ve Lir, çev. Ömer Saruhanlıoğlu, İstanbul, Era Yayıncılık.
• (Seber), Cemal Süreya (2000), “Folklor Şiire Düşman”, Toplu Yazılar I, İstanbul, YKY.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2005), Bütün Şiirleri, Haz. İnci Enginün, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• ______, (1982), Yahya Kemal, İstanbul, Dergâh Yayınları.
• Tarancı, Cahit Sıtkı (1994), Yazılar -Makaleler/Konuşmalar/Yanıtlar-, İstanbul, Can Yayınları.
• ______, Cahit Sıtkı (2001), Ziya’ya Mektuplar, İstanbul, Varlık Yayınları.
• Uludağ, Süleyman (1991), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Marifet Yayınları.
• Yavuz, Hilmi (2005), “Kemal Özer’in ‘Ağıt’ Şiirini ‘Yeniden-İnşâ’ Denemesi”, Edebiyat ve Sanat Üzerine Yazılar, İstanbul, YKY.
• Yıldız, Saadettin (1997), Arif Nihat Asya’nın Şiir Dünyası, İstanbul, M.E.B. Yayınları.
• Ziya Gökalp (1999), Türkçülüğün Esasları, İstanbul, M.E.B. Yayınları.