Harezm-Altın Ordu Türkçesi Eserlerinde Kadına Dair Söz Varlığı

Yıl 2023, Sayı: 27, 239 - 272, 21.03.2023

Gizem Uluscu

https://doi.org/10.30767/diledeara.1234215

Öz

Dil ve toplum arasında karşılıklı bir ilişki vardır. Bu ilişki, o dilin konuşulduğu toplumun dünya görüşünü de yansıtmaktadır. Tarihî ve çağdaş Türk dili malzemelerine bakıldığında kadın ile ilgili kavramların geniş bir yer tuttuğu görülmektedir. Bu nedenle söz varlığı çalışmaları, kadının Türk toplumundaki yerini göstermesi bakımından önemlidir. Bu çalışmada Harezm Türkçesi eserlerinden Nehcü’l-Ferādįs, Kısasü’l-Enbiyā, Mukaddimetü’l-Edeb, Muìnü’l-Mürìd ve Satır Arası Kur’an Tercümesi ile Harezm-Altın Ordu Türkçesi eserlerinden Husrev u Şįrįn ve İbni Mühennā Lugâtı taranmış ve tespit edilen sözcükler belirttikleri kavram alanlarına göre sekiz ana kategoriye ayrılarak incelenmiştir. Tespit edilen sözcüklerden bazıları kadının biyolojik cinsiyetine dair adlandırmalar olmakla beraber bazıları ise kadının toplumsal cinsiyetini göstermektedir. Ayrıca bu sözcüklerin ilk olarak Türkçenin hangi döneminde ve hangi metinlerinde geçtiği de ortaya koyulmuştur. Türkçenin tarihî seyri içerisinde anlam değişmelerine uğrayan sözcükler varsa bu anlam değişimlerine de değinilmiştir. Çok anlamlı sözcüklerin her bir anlamına Türkçenin hangi devresinde rastlanıldığı üzerinde durulmuştur. Bu çalışmayla dönem metinlerden hareketle toplumun kadına bakışı tespit edilmeye çalışılmış, Türkçenin tarihî söz varlığına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, söz varlığı, toplumsal cinsiyet, Harezm-Altın Ordu Türkçesi

Kaynakça

• Akar, A. (2012). Türk Dili Tarihi (Dönem-Eser-Bibliyografya). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Argunşah, M., Güner G. (2015). Codex Cumanicus. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Argunşah, A. (2017). “Türkiye Türkçesindeki Kadınla İlgili Temel Söz Varlığının Tarihî Gelişimi”, Uluslarası Türk Dili ve Edebiyatında “Kadın” Sempozyumu, Amasya.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig. İndeks. (Haz.: Kemal Eraslan, Osman F. Sertkaya, Nuri Yüce). İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.