News Translation and Transmission of Russian Figures of Speech into Turkish

Yıl 2023, Sayı: 28, 40 - 61, 25.10.2023

Doğa Aral , Leyla Çiğdem Dalkılıç

https://doi.org/10.30767/diledeara.1267811

Öz

Rhetoric (figures of speech) is considered an important tool of effective language use in terms of having functions such as adding power, spirit, and effectiveness to the expression. In news texts that have functions such as giving information and influencing the masses, it is often preferred to use rhetoric to attract the attention and interest of the reader. The rhetoric concept can be evaluated in Russian linguistics in two basic groups as metaphors and stylistic figures, various structures such as idioms, stereotypes, and proverbs in terms of their functions. It is important that the various expression methods mentioned are used in the language of the press and their semantic values should be preserved during translation, but the presence of rhetoric is a factor that can create difficulties in the translation process. In this study, news translations that have significant importance and impact in providing international communication are discussed around the use of rhetoric in the Russian-Turkish language pair. The aim of the study is to investigate, according to the translator's decisions, whether the stylistic and semantic value of the rhetoric used in the source language is preserved in the target language, to identify the situations that create difficulties in translation, and to explain the preferred translation strategies and practices. For this purpose, examples for the research were taken from the digital press. As a result of the analysis, the use of rhetoric in the Russian press language, the stylistic and semantic features of their translation into Turkish have been revealed and it has been observed that rhetoric is mostly used in Russian news headlines to make the news more interesting. Besides these, the most frequently used types of rhetoric and the strategies that are generally preferred in their translations have been determined for the examples examined.

Anahtar Kelimeler

News translation, Figures of speech, Journalistic style, Russian language, Russian press

Haber Çevirisi ve Rusçadaki Söz Sanatlarının Türkçeye Aktarımı

Öz

Söz sanatları, ifadeye güç, canlılık ve etkileyicilik katma gibi işlevlere sahip olmaları bakımından etkili dil kullanımının önemli araçları olarak kabul edilir. Bilgi vermek ve kitleleri etkilemek gibi işlevlere sahip olan haber metinlerinde okuyucunun dikkatini ve ilgisini çekmek için söz sanatlarının kullanılması sıklıkla tercih edilir. Söz sanatları kavramı, Rus dilbiliminde mecazlar ve stilistik figürler olarak iki temel grupta incelenmesinin yanı sıra deyimler, kalıplaşmış ifadeler, atasözleri gibi çeşitli yapılar da işlevleri bakımından söz sanatları içerisinde değerlendirilebilmektedir. Sözü edilen çeşitli ifade yöntemlerinin basın dilinde kullanılması önem taşımaktadır ve sahip oldukları anlamsal değerlerinin çeviri esnasında da korunması gerekir ancak söz sanatlarının varlığı çeviri sürecinde zorluk yaratabilecek bir unsurdur. Bu durumdan hareketle yapılan bu çalışmada, uluslararası iletişimin sağlanmasında büyük öneme ve etkiye sahip olan haber çevirileri, Rusça-Türkçe dil çiftinde söz sanatları kullanımı ekseninde ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, çevirmen kararları doğrultusunda söz sanatlarının çevirisinde kaynak dilde kullanılan söz sanatının taşıdığı üslupsal ve anlamsal değerin erek dilde korunup korunmadığını araştırmak, çeviride güçlük yaratan durumları belirlemek ve tercih edilen çeviri strateji ve uygulamalarını açıklamaktır. Bu amaç doğrultusunda, inceleme için örnekler dijital basından tarama yöntemi ile elde edilmiştir. İnceleme, toplumsal-politik alandan Rusça haberlerin ve Türkçe çevirilerinin karşılaştırmalı betimsel analizinin yapılması ve çeviri stratejilerinin belirlenmesi doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Cümle ve metin düzeyinde yürütülen incelemeler sonucunda Rus basın dilinde söz sanatları kullanımı ve Türkçeye çevirilerinin üslup ve anlamsal özellikleri ortaya konulmuş olup, Rusça haber metinlerinde söz sanatlarından en çok haber başlıklarında yararlanıldığı, bununla birlikte haberi daha ilgi çekici hale getirmenin amaçlandığı gözlemlenmiştir. Bunların yanı sıra incelenen örnekler özelinde en sık kullanılan söz sanatları türleri ve çevirilerinde genellikle tercih edilen strateji ve uygulamalar belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Haber çevirisi, Söz sanatları, Basın dili, Rus dili, Rus basını

Kaynakça

• Alekseyev, A. Ya. (2012) Sopostavitelnaya Stilistika. Dnepropetrovsk: NGU.
• Amman, M. (2008) Akademik Çeviri Eğitimine Giriş. İstanbul: Multilingual.
• Bobılev, B. G., Korobkova, N. V., Koşeleva, S. V., Mişeçkina, V. V., Salyayev, V. A., Fedina, G. N., Şahova, İ. E. (2009) Kultura reçi i stilistika. Oryol: OryolGTU.
• Çolak, G. (2020) Toplumdilbilimi: Toplumsal Cinsiyet ve Dil. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Demidova E. B. (2011) Stil…Stil…Stil. Moskva: İzdatelstvo Prometey.
• Desyayeva, N. D., Arefyeva, S. A. (2008) Stilistika sovremennogo russkogo yazıka. Moskva: Akademiya.
• Günay, D., Şahin, A., Oflaz, E., vd. (2009) Gazete Söyleminde Sık Kullanılan Söz Sanatlarına İlişkin Bir İnceleme: Gazete Dilindeki Yaratıcılık. XXII. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri. 8-9 Mayıs 2008, Ankara: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları.
• İnce, Ü. ve Dizdar, D. (2019) Çeviri Atölyesi: Çeviride Tuzaklar. (4. baskı) İstanbul: Can Yayınları
• Karaağaç, G. (2018) Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü (2. Baskı), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Karasenko, E. A. (2018) Vvedenie v perevodovedenie: uçebnoe posobie. Donetsk: DonNu
• Kojina M.N., Duskayeva L.R., Salimosvki V.A. (2014). Stilistika russkogo yazıka. Moskva: Flinta, Nauka.
• Kozan, O. (2014) Rus ve Türk Gazete Haber Başlığı Dili: Kültürdilbilimsel Yaklaşım. Ankara: Gazi Kitabevi
• Kupina, N.A., Matveyeva, T. V. (2013) Stilistika sovremennogo russkogo yazıka. Moskva: İzdatelstvo Yurayt.
• Moskvin, V.P. (2007) Vırazitelnıye sredstva sovremennoy russkoy reçi. Tropı i figurı. Terminologiçeskiy slovar. Moskva: Feniks.
• Rıjkova-Grişina, L. V. (2015) Slovar. Hudojestvennıe Sredstva, İzobrazitelno-vırazitelnıe sredstva yazıka i stilistiçeskie figurı reçi. Moskva: Flinta.
• Rozental D.E. (2001). Spravoçnik po russkomu yazıku. Praktiçeskaya stilistika. Moskva: Mir i obrazovaine.
• Solganik, G. Ya. (2016) Stilistika russkogo yazıka. Moskva: Flinta.
• Yazıcı, M. (2011) Çeviribilimde Araştırma. İstanbul: Multilingual.
• Yıldız, Ş. (2005) Dil, Kültür, İletişim ve Medya. Ankara: Sinemis Yayınları.